Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών τυγχάνοντας της πολύτιμης εν προκειμένω συνέχειας του Ελληνικού Κράτους, συνεργαζόμενο με δεκαπέντε επιστημονικούς φορείς, συντονίζει το εθνικό δίκτυο (CLIMPACT) για την επελαύνουσα Κλιματική Αλλαγή.
Το ανωτέρω πρόγραμμα Χρηματοδοτείται από την Πολιτεία, εκκίνησε επί υπουργίας Κώστα Φωτάκη, επεκτείνεται ενισχυόμενο επί των ημερών του Υφυπουργού Έρευνας και Τεχνολογίας Χρήστου Δήμα και αποτελεί πόλο έγκυρης και έγκαιρης εμπειρογνωμοσύνης στα θέματα της Κλιματικής Κρίσης και των συναρτωμένων με αυτών φυσικών καταστροφών.
Για την κλιματική αλλαγή και πως αυτή επηρεάζει την Ελλάδα, αλλά και τι μπορούμε να κάνουμε οργανωμένα ως κράτος τοποθετείται ο Πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ο Καθηγητής Μανώλης Πλειώνης ο οποίος έχει αναλάβει και τον ρόλο Συντονιστή του Εθνικού δικτύου για την Κλιματική Αλλαγή - Climpact.
Κύριε Πλειώνη, καλές προθέσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής διαφαίνονται από το σύνολο των καθ′ ύλην αρμοδίων διεθνώς. Συμμόρφωση όμως διαβλέπετε; Διότι το κλίμα αποδεδειγμένα αλλάζει και το να παραμείνουν τα μέτρα και οι οδηγίες που εξαγγέλλονται στις καλένδες φαντάζει αδιανόητο.
Είναι ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει και η διεθνής Κοινότητα. Τρόπος επιβολής δεν υπάρχει ως προς την εφαρμογή των μέτρων που αποφασίζονται, όπως και κατά την πρόσφατη συνάντηση στην Γλασκώβη, ή σε επίπεδο της Συμφωνίας του Παρισίου ή άλλων σχετικών Συμφωνιών. Όλα άπτονται και επαφίενται στην καλή θέληση των επιμέρους Κυβερνήσεων και των επιχειρηματικών κύκλων που δεσμεύονται, όπως χαρακτηριστικά έκαναν και κάποιοι τραπεζικοί κύκλοι με το να πάρουν μέτρα και να ενισχύσουν οικονομικά τις δράσεις απολιγνιτοποίησης και άλλες δράσεις που έχουν να κάνουν με την προσαρμογή στο φαινόμενο της Κλιματικής Αλλαγής.
Το ίδιο ισχύει και στην Ελλάδα. Σε Εθνικό επίπεδο υπάρχει η δυνατότητα η Πολιτεία να επιβάλει μέτρα μέσω των νομικών πρωτοβουλιών που παίρνει, αλλά υπάρχει ένας κατακερματισμός αρμοδιοτήτων στη χώρα μας, το οποίο δυστυχώς είναι σύνηθες στην ελληνική δημόσια διοίκηση.
Ο Κλιματικός νόμος που θα βοηθήσει έρχεται εν παραλλήλω με τον νόμο που υπάρχει από το 2020 για την Πολιτική Προστασία, τον οποίο είχε καταθέσει ο κ.Χαρδαλιάς, που όμως προβλέψεις του δεν έχουν ακόμα εφαρμοστεί, όπως π.χ η υποχρέωση που έχει η Πολιτεία να συστήσει επιστημονική επιτροπή στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι των ερευνητικών φορέων και ΑΕΙ της χώρας, ως Συμβουλευτικό όργανο της Πολιτικής Προστασίας.
Φυσικά παίρνονται αποφάσεις στην σωστή κατεύθυνση όπως η δημιουργία του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, όμως έχουν κατανεμηθεί αρμοδιότητες, σε διαφορετικά υπουργεία, υπηρεσίες, δήμους και Περιφέρειες με αποτέλεσμα ναι μεν να έχουμε και σωστές πολιτικές σε κάποιον τομέα αλλά οι εμπλεκόμενοι φορείς να μην γνωρίζουν τα όρια της εφαρμογής των αρμοδιοτήτων τους.
Ωστόσο η Κλιματική Αλλαγή καλπάζει, ήδη σε περιοχές που φημίζονται για το ξακουστό τους λάδι όπως η Ερμιονίδα, οι παραγωγοί τους ήρθαν αντιμέτωποι με την δραματική μείωση του ύψους της παραγωγής. Το αποδίδουν δε, με μια πρώτη εμπειρική εκτίμηση στην Κλιματική διαταραχή... Τα προβλήματα είναι ήδη υπαρκτά και σε άλλους αγροτικούς κλάδους, τι να περιμένουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι;
Δυστυχώς έτσι είναι, ένα δε άλλο παράδειγμα είναι οι συλλέκτες ρετσινιού στη Βόρεια Εύβοια, περιοχή που κατεξοχήν παρήγαγε ρετσίνι, αλλά και οι Μελισσουργοί της ίδιας περιοχής, και αυτοί καταστράφηκαν. Οι καταστροφές είτε είναι ανθρωπογενείς, είτε φυσικές, είτε λόγω της Κλιματικής Κρίσης και να ξεκαθαρίσουμε ότι όταν λέμε Κλιματική Κρίση εννοούμε την ένταση και την αύξηση της επαναληπτικότητας των καιρικών φαινομένων σε συνδυασμό με ένα ακόμη στοιχείο την διακριτή τοπικότητα. Παρατηρούμε σφοδρή χαλαζόπτωση στα Βόρεια Προάστια ενώ στο Κέντρο φερεπείν επικρατεί λιακάδα.
Η πραγματικότητα μας εκπλήσσει ακόμη και σε σχέση με τα προγνωστικά μας μοντέλα. Ενώ οι ημέρες υψηλού κινδύνου πυρκαγιάς σε σχέση με το 1990 σήμερα έχουν αυξηθεί σημαντικά, στο τέλος του αιώνα θα έχουν αυξηθεί περαιτέρω κατά 40 ημέρες! Αντίστοιχα μέχρι το 2050 εκτιμούμε μια μείωση της βροχόπτωσης κατά 10%, και μέχρι το τέλος του αιώνα κατά 30%, και αυτά για ένα μέσο σενάριο Κλιματικής Αλλαγής (το λεγόμενο Α1Β). Αυτό σημαίνει ερημοποίηση.
Το πως η Κλιματική Κρίση επηρεάζει τις ατμοσφαιρικές παραμέτρους, την βιοπικοιλότητα, αλλά και οι επιπτώσεις στην καθημερινή καλλιεργητική αλληλουχία και δυναμική είναι δύσκολο να το ποσοτικοποιήσουμε ακόμη. Βέβαια με τα προγνωστικά στοιχεία που διαθέτουμε τις πιθανές αυξήσεις θερμοκρασιών και μειώσεις βροχοπτώσεων και σε συνεργασία με ειδικούς (γεωπόνους, δασολόγους, κα) μπορούμε να έχουμε μια πρώτη εκτίμηση σχετικά με το ποιες καλλιέργειες ήδη βάλλονται ενώ διαθέτουμε τα εργαλεία ώστε να κατευθύνουμε τους παραγωγούς σε πιο ανθεκτικές μορφές.
Είναι ένα πολυσχιδές και πολυπαραμετρικό θέμα, με πολλούς αστάθμητους παράγοντες, Σκεφτείτε ότι παρατηρούνται αλλαγές ακόμη και στις διευθύνσεις των ανέμων, είναι αξιοσημείωτο ότι βλέπουμε αύξηση δυτικών ανέμων, γενικά έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα χαοτικό σύστημα του οποίου μπορούμε να προβλέψουμε τις τάσεις του, όχι όμως και τις λεπτομέρειες.
Κύριε Καθηγητά, ενδέχεται να προλάβουμε να γίνουμε μάρτυρες βιβλικών καταστροφών; Δηλαδή μετά από χρόνια αν δεν ανασχεθεί έστω λίγο η Κλιματική Κρίση, να ζήσουμε το τέλος της μαζικής παραγωγής λαδιού ή άλλων βασικών αγροτικών προϊόντων και αγαθών σαφώς με ολέθριες συνέπειες;
Δεν είναι εύκολο να προβλέψουμε κάτι τέτοιο με ακρίβεια, αλλά περί το τέλους του αιώνα, μετά από 80 χρόνια μπορεί να δούμε και τέτοια... Καταρχάς υπάρχει περίπτωση να ερημοποιηθεί ένα σημαντικό κομμάτι της νότιας Ελλάδας, νοτιοδυτική Πελοπόννησος, η Κρήτη... Έχουμε τέτοια προγνωστικά. Βέβαια μας λείπουν μεγάλες χρονοσειρές για να είμαστε σε θέση να τοποθετηθούμε ακριβέστερα.
Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών συντονίζει και συμμετέχει σε εμβληματικές δράσεις, όπως το στήσιμο του Παρατηρίου Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής στα Αντικύθηρα, με την ονομασία ΠΑΓΓΑΙΑ όπου θα είναι ένας υπέρ-σταθμός που θα μετράει μια μεγάλη γκάμα κλιματικών παραμέτρων και θερμοκηπικών αερίων, θα παρατηρεί τις μεταφορές των αερίων μαζών και της σκόνης, ώστε να αποκτήσουμε αδιάλειπτα στοιχεία.
Επιλέξαμε την τοποθεσία των Αντικυθήρων γιατί είναι χαρακτηριστικό σημείο όλης της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Είναι μέσα στη θάλασσα, διότι η θάλασσα καλύπτει τα 3/4 του πλανήτη και συνεπώς οι επικρατούσες σε αυτήν συνθήκες είναι οι κυρίαρχες. Πολλές άλλες χώρες κατασκευάζουν τεχνητά νησιά για τους ίδιους επιστημονικούς και ερευνητικούς σκοπούς.
Ένα δεύτερο πρόγραμμα που θα εκπονηθεί και χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης είναι το AEGIS, παρόμοιο όνομα με αυτό που έχει και η Πολιτική Προστασία, εμείς το λέμε ΝΟΑ-ΑEGIS. Πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο πρόγραμμα με πολλούς ερευνητές σε δικό του κτίριο με στόχο την μελέτη και αξιολόγηση θεμάτων προστασίας, ασφάλειας και ανθεκτικότητας της Κοινωνίας απέναντι στις φυσικές και περιβαλλοντικές καταστροφές.
Θα είναι μια ενιαία υποδομή η οποία θα παρέχει στην Πολιτεία έγκυρα και έγκαιρα τις απαραίτητες κατευθύνσεις για την ορθή αντιμετώπιση όλων αυτών που έπονται. Ο συνολικός προϋπολογισμός του ΠΑΓΓΑΙΑ και του ΝΟΑ-AEGIS ανέρχονται στα 70 εκατομμύρια ευρώ.
Θα ήθελα να επισημάνω ότι τύχαμε σε καλές στιγμές του Ελληνικού Κράτους, γιατί αποδεδειγμένα υπάρχει συνέχεια, το πρώτο πρόγραμμα εγκρίθηκε επί Φωτάκη, ο οποίος διετέλεσε στην προηγούμενη Κυβέρνηση αναπληρωτής υπουργός Έρευνας και Τεχνολογίας, και χρηματοδοτείται από την υπάρχουσα. Είναι από τις σπάνιες στιγμές. Ο νυν υφυπουργός ο κ. Δήμας είναι ένας άνθρωπος που στηρίζει τις πρωτοβουλίες τόσο του Αστεροσκοπείου, όσο και άλλων ερευνητικών Κέντρων, καταβάλει σημαντικές προσπάθειες να ξεπεραστούν οι όποιες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και να τρέξουν γρήγορα τα προγράμματα.
Θα έχουμε δύσκολο καιρικά χειμώνα; Και ως προς το καλοκαίρι; Θα καούμε πάλι; Αν και φοβάμαι ότι οι ερωτήσεις μου είναι ρητορικές.
Εσείς τι λέτε; Θα τα αποφύγουμε;
Δυστυχώς τρέχουμε πίσω από τα γεγονότα...Κοιτάξτε, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι υπάρχουν αγκυλώσεις σε πολλές νευραλγικές υπηρεσίες, έριδες και ανταγωνισμοί. Παραδείγματος χάριν, ενώ με την Περιφέρεια Αττικής είχαμε μια πολύ καλή συνεργασία και επί Δούρου και επί Πατούλη σε θέματα πολιτικής προστασίας κλπ, με την ίδια την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας δεν έχουμε την ίδια ποιότητα συνεργασίας.
Υπάρχουν φορείς του Δημοσίου που αναγνωρίζουν τις σημαντικές επιστημονικές πρωτοβουλίες των ερευνητικών κέντρων του ΕΑΑ, του Δημόκριτου, του ΕΛΚΕΘΕ κλπ., και από την άλλη υπάρχουν φορείς που αδιαφορούν. Έρχεται ένας χειμώνας μετά από ένα καλοκαίρι που έχουν κατά τη διάρκεια του καεί τα πάντα. Με αποτέλεσμα την διάβρωση των εδαφών. Ακόμη και τα όποια αντιπλημμυρικά έργα, πότε να προλάβουν να γίνουν και να λειτουργήσουν; Απαιτείται χρόνος και χρήμα.
Υπάρχουν προσπάθειες αλλά δεν προλαβαίνουμε. Χρειάζεται μια μακρόχρονη και μακρόπνοη πολιτική, να συμπορευτούνε όλες οι δυνάμεις. Εμείς συμπεριλαμβανόμαστε στην γενική Κυβέρνηση. Προσφάτως πραγματοποιήσαμε ένα forum για τις πλημμύρες, ο κ. Στυλιανίδης έδειξε πραγματικό ενδιαφέρον. Η πρώην Περιφερειάρχης, η Ρένα Δούρου, μετά τα γεγονότα της Μάντρας Αττικής, μας ζήτησε να συνεργαστούμε με το Πολυτεχνείο και φτιάξαμε ένα πρόγραμμα πρόγνωσης πλημμυρικών φαινομένων και προστασίας για την Αττική υπερσύγχρονο. Με τρία ραντάρ και πολλούς άλλους σταθμούς, ένα εργαλείο που ουσιαστικά βλέπει τον καιρό να έρχεται. Τέσσερα εκατομμύρια θα στοίχιζε. Η Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή μας είπε ότι θα έπρεπε να συμμετέχει στο έργο ως τελική αποδέκτης και η Πολιτική Προστασία. Τους επισκεφτήκαμε με τον Πρύτανη του Πολυτεχνείου τον κ.Γκιόλα και τον Καθηγητή Γεωδυναμικής κ. Λέκκα, μαζί με εκπρόσωπο της Διαχειριστικής Αρχής της Περιφέρειας. Να μην σας τα πολυλογώ, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας αρνήθηκε να συμμετάσχει και έτσι δεν υλοποιήθηκε το πρόγραμμα....
Εν τέλει όμως, θέλω να πιστεύω ότι θα συμμορφωθούν όλοι και θα δημιουργηθεί ένα αρραγές μέτωπο για την αντιμετώπιση των εντεινόμενων φαινομένων που προκαλούνται από την Κλιματική Κρίση, διότι τα χρονικά περιθώρια αρχίζουν και στενεύουν...