Οι επιθανάτιες εμπειρίες (NDE- near death experiences) αποτελούν ένα μυστηριώδες, σχεδόν «μυστικιστικού» χαρακτήρα φαινόμενο, όπου οι άνθρωποι βιώνουν περίεργα φαινόμενα ενώ βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ ζωής και θανάτου: Μεταξύ αυτών έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ανθρώπων που έβλεπαν το σώμα τους από έξω ή που άκουγαν τι συνέβαινε στο περιβάλλον τους, «παραμόρφωση» χρόνου, παραισθήσεις διαφόρων ειδών κ.α. Οι NDEs είναι πιο γνωστές ως φαινόμενο σε άτομα που βρίσκονται σε καταστάσεις όπου απειλείται η ζωή τους (ατυχήματα, καρδιακές προσβολές, κίνδυνο πνιγμού κ.α.) ωστόσο παρατηρούνται και σε ανθρώπους που δεν διατρέχουν άμεσο κίνδυνο – και, σύμφωνα με νέα έρευνα, παρατηρούνται περίπου στο 10% των ανθρώπων.
Τα ευρήματα της έρευνας παρουσιάστηκαν στο 5th European Academy of Neurology (EAN) Congress από επιστήμονες του Ringshospitalet (Κοπεγχάγη), του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάφης, του Κέντρου Ερευνών στα Εγκεφαλικά στο Βερολίνο και του Νορβηγικού Πανεπιστημίου Τεχνολογίας.
Οι πιο κοινές εμπειρίες που ανέφεραν συμμετέχοντες στη μελέτη περιελάμβαναν αφύσικη αντίληψη χρόνου (87%), ασυνήθιστη ταχύτητα σκέψεων (65%), εξαιρετικά «ζωντανές» αισθήσεις (63%) και αίσθηση αποχωρισμού από το σώμα (53%).
Μεταξύ αυτών που περιέγραψαν NDEs ήταν άτομα που είπαν πως βρέθηκαν σε κατάσταση απόλυτης ηρεμίας, που είπαν ότι ένιωσαν την ψυχή τους να «τραβιέται έξω», άνθρωποι που είπαν ότι άκουσαν αγγέλους να τραγουδούν ή που είδαν τη ζωή τους να περνάει μπροστά από τα μάτια τους και το γνωστό «τούνελ» που οδηγούσε ένα λαμπρό φως. Άλλοι πάλι είπαν πως ένιωσαν κάποια άλλη παρουσία πριν πέσουν για ύπνο ή κάποιον δαίμονα να κάθεται στο στήθος τους, ενώ κείτονταν σε παράλυση, ανίκανοι να κινηθούν (φαινόμενο που είναι γνωστό στην παράδοση ως «Μόρα», και που στην ιατρική ορολογία αναφέρεται ως υπνική παράλυση).
Στην έρευνα συμμετείχαν 1.034 άνθρωποι από 35 χώρες, μέσω online πλατφόρμας crowdsourcing, και ερωτήθηκαν εάν είχαν ποτέ NDE. Εάν η απάντηση ήταν «ναι» τότε ζητούνταν περισσότερα στοιχεία μέσω ειδικού εργαλείου- ερωτηματολογίου (Greyson Near-Death Experience Scale).
Συνολικά 289 άτομα ανέφεραν NDE, και 106 εξ αυτών έπιασαν βαθμολογία 7 στη σχετική κλίμακα (που επιβεβαιώνει μια «γνήσια» NDE). Περίπου το 55% εξ αυτών εξέλαβαν την NDE ως πραγματικά απειλητική για τη ζωή τους, και το 45% όχι. Το 73% του συνόλου περιέγραψαν την NDE ως δυσάρεστη εμπειρία και μόνο το 27% ως ευχάριστη. Ωστόσο, σε αυτούς με σκορ άνω του 7 στην Greyson NDE Scale, το ποσοστό αυτό άλλαξε, με 53% να μιλάνε για ευχάριστη εμπειρία και το 14% για δυσάρεστη.
Με βάση στοιχεία από παλαιότερες έρευνες, οι ερευνητές βρήκαν συσχετισμό μεταξύ του φαινομένου και της «εισβολής» του REM (Rapid Eye Movement) ύπνου στην κατάσταση ξύπνιου. Ο ύπνος REM είναι η φάση του ύπνου όπου τα μάτια κινούνται ταχύτατα και ο εγκέφαλος είναι τόσο ενεργός όσο όταν κάποιος είναι ξύπνιος ενώ τα όνειρα είναι πιο ζωντανά. Σε αυτή τη φάση πολλοί βιώνουν μια προσωρινή παράλυση, καθώς ο εγκέφαλος στέλνει σήμα στη σπονδυλική στήλη να σταματήσει την κίνηση των άκρων. Όταν ο ύπνος REM «εισβάλλει» στην κατάσταση ξύπνιου, κάποιοι αναφέρουν οπτικές και ακουστικές ψευδαισθήσεις, καθώς και άλλα συμπτώματα όπως παράλυση στον ύπνο- να έχουν τις αισθήσεις τους αλλά να μην μπορούν να κινηθούν. Αυτό το φαινόμενο διαπιστώθηκε πως ήταν πιο κοινό σε άτομα με σκορ 7 και άνω στην κλίμακα.
Όπως είπε ο επικεφαλής ερευνητής, Ντάνιελ Κοντζιέλα, νευρολόγος στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, «κεντρικό μας εύρημα είναι πως επιβεβαιώσαμε τον συσχετισμό των επιθανάτιων εμπειριών με τις “εισβολές” ύπνου REM...ο εντοπισμός των μηχανισμών πίσω από αυτές ενδεχομένως να βελτιώσει την κατανόησή μας ως προς της NDEs».