Διακόσια ογδόντα στρέμματα πρασίνου στο κέντρο της Αθήνας: χιλιάδες δέντρα, ανθισμένοι κήποι και ροδώνες, λεωφόροι με αγάλματα και περιπατόδρομοι, πλατείες και- πάλαι ποτέ φημισμένα- κέντρα ψυχαγωγίας, παιδικές χαρές, υδάτινες διαδρομές. Αυτή η τοπογραφική απεικόνιση του Πεδίου του Άρεως, του μεγαλύτερου πάρκου της Αθήνας, τα τελευταία χρόνια είχε καταντήσει εξιδανικευμένη και θλιβερή ανάμνηση.
Η ανάπλαση των εκατομμυρίων ευρώ παραδόθηκε το 2010 ημιτελής και τελικά συνέτεινε στο ‘αντίθετο του επιδιωκόμενου αποτελέσματος’- όταν το πάρκο άνοιξε ξανά, μετά από 3 χρόνια που είχε παραμείνει κλειστό, η παρακμή του, η απαξίωση και η γκετοποίηση συγκεκριμένων περιοχών του, χτύπησαν κόκκινο. Η ντεκαντάνς, δυνάμει επικίνδυνη για τους επισκέπτες του, κατάσταση του πάρκου όχι μόνο είχε κορυφωθεί αλλά έμοιαζε και να παγιώνεται. Το Πεδίο του Άρεως, παρά την ιστορία και τις προδιαγραφές του, δεν αναδείχτηκε σε ‘εγγλέζικο’ πάρκο στο ταλαιπωρημένο κιόλας από τους κοινωνικούς κραδασμούς κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας, αλλά στην μεγαλύτερη, «24h» πιάτσα εμπορίας και χρήσης ναρκωτικών στην Αθήνα.
H διαχρονική ελληνική δημόσια κακοδιαχείριση στην περίπτωση του Πεδίου του Άρεως έδωσε τα ρέστα της: πίσσα σκοτάδι σε εκτεταμένες, άβατες περιοχές του, χύμα εμπόριο και χρήση σίσας που μαγειρευόταν σε τσουκάλια και μπανιέρες παρακείμενων αυτοσχέδιων εργαστηρίων, πορνεία, συχνά ανηλίκων, παραμελημένο το πράσινο, ξεχαρβαλωμένες οι υποδομές, οι υδάτινες διαδρομές ξερόρυακα από μπετό. Το Πεδίο του Άρεως έγινε εξόχως αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της ελληνικής κρίσης, έμοιαζε αποτύπωμα της συλλογικής μας κοινωνικής κατάθλιψης στο αστικό περιβάλλον.
Χρήση ναρκωτικών δίπλα σε μικρά παιδιά
Τους τελευταίους μήνες η κατάσταση έχει αλλάξει προς το καλύτερο- κι έχοντας καλύψει δημοσιογραφικά το Πεδίο του Άρεως στα χειρότερά του χρόνια... οι δύο μήνες που το περπάτησα ξανά, το Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2018, υπήρξαν μια θετική, χαρούμενη εμπειρία. Το Πεδίο δεν μπορεί ακόμα να συγκριθεί με μητροπολιτικά πάρκα του εξωτερικού, ούτε καν με τον Εθνικό Κήπο της ίδιας πόλης, δείχνει όμως να έχει επιστρέψει σε μια αισιόδοξη κανονικότητα.
Επειτα από αμέτρητα δημοσιεύματα και παραστάσεις των κατοίκων της περιοχής, η Περιφέρεια Αττικής, στην αρμοδιότητα της οποίας ανήκει το Πεδίο του Άρεως, έκανε τουλάχιστον τα βασικά.
Το Πεδίο δεν είναι πλέον βρώμικο και σκοτεινό, δεν μοιάζει εγκαταλειμμένο, ‘σπασμένο’ κι επικίνδυνο. Οι άνθρωποί του, οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής, σιγά σιγά επιστρέφουν και του ξαναδίνουν ζωή. Γονείς και μικρά παιδιά παίζουν στις παιδικές χαρές που άνοιξαν πάλι, άνθρωποι όλων των ηλικιών περπατούν, αθλούνται, βγάζουν βόλτα τον σκύλο τους. Το ‘Άλσος’, από γιαπί πολλών ετών, επαναλειτουργεί.
Οι τοξικοεξαρτημένοι απομακρύνθηκαν τον περασμένο Αύγουστο από το Πεδίον του Άρεως, από έναν χώρο όπου και αρκετοί από τους ίδιους δεν επιθυμούσαν να βρίσκονται. «Πρέπει να μας διώξουν από ’δω φίλε, εγώ καίω τη σίσα, η κοπέλα κάνει πιάτσα και περνάνε δίπλα μας μανάδες με μικρά παιδιά» , μου είχε πει το 2015 ο Μάρκος.
Χρήστες, έμποροι ναρκωτικών και...Οικονομικό Πανεπιστήμιο
Οι περισσότεροι, υποθέτω βάσιμα, δεν υποστηρίχθηκαν οργανωμένα, ούτε απεξαρτήθηκαν - απλώς μετακινήθηκαν λίγες εκατοντάδες μέτρα, ακολουθώντας νομαδικά τους διακινητές στην οδό Αντωνιάδου, ένα μικρό στενάκι κάθετο στην Πατησίων, ακριβώς δίπλα στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο. Η ευρύτερη γειτονιά αφήνεται ακόμα να λειτουργεί ως σάκος του μποξ που απορροφά τους κοινωνικούς κραδασμούς της πόλης. Η οδός Αντωνιάδου, όταν πέφτει ο ήλιος, θυμίζει έντονα «γκέτο».
Οταν την διασχίζεις, συνήθως αισθάνεσαι ότι σε κοιτάζουν επιθετικά. Ο πρύτανης και οι καθηγητές της πρώην ΑΣΟΕΕ (Οικονομικό Πανεπιστήμιο) κατήγγειλαν δημόσια ότι η αστυνομία έδιωξε τους χρήστες και τους εμπόρους ναρκωτικών από το Πεδίον του Αρεως κι εκείνοι κατηφόρισαν ακριβώς δίπλα στο κτίριο.
Φοιτητές συχνά διαμαρτύρονται ότι φοβούνται να κυκλοφορήσουν και, όταν η αστυνομία κάνει την εμφάνισή της, μια παραβατική ομάδα ανθρώπων που ουδεμία σχέση έχει με τους φοιτητές, ορμά τρέχοντας από το δρόμο στο προαύλιο του πανεπιστημίου. Όλοι αυτοί εκμεταλλεύονται το πανεπιστημιακό άσυλο για να «κάνουν τη δουλειά τους».
Αγαπώντας το Πεδίον του Αρεως και τη γειτονιά
Αν όμως δεν υπήρχαν άνθρωποι με την αγάπη για το Πεδίο του Άρεως αλλά και την αγωνιστική θέληση που έδειξαν οι δυο κυρίες που περπάτησα μαζί τους όλο το Πεδίο του Άρεως, το πάρκο ίσως να παρέμενε στην παρακμιακή κατάσταση των τελευταίων ετών.
Η κυρία Ελισσάβετ Αντωνιάδου και η κυρία Αύρα Παπαθανασίου ζούνε σε απόσταση αναπνοής από το Πεδίο- τα τελευταία χρόνια δρατηριοποιήθηκαν στις επιτροπές κατοίκων που προσπαθούσαν να κινητοποιήσουν τις αρμόδιες αρχές.
«Πως ήταν το Πεδίο του Άρεως στα καλά του χρόνια», τις ρωτάω.
«Λειτουργούσαν τα περίπτερα, οι παιδικές χαρές , το άλσος ως θέατρο», λέει η κ. Αντωνιάδου. «Ο κόσμος καθόταν μέχρι αργά στο πάρκο, τα παιδιά έπαιζαν χωρίς κίνδυνο και φόβο».
«Το πάρκο ήταν ένα λειτουργικό κομμάτι της Αθήνας που ένωνε την πλατεία Βικτωρίας π.χ. με του Γκύζη και την Κυψέλη με τα Εξάρχεια», απαντά η κ. Παπαθανασίου. «Ο Αθηναίος το είχε εντάξει στην καθημερινότητά του είτε για βόλτα είτε απλώς διασχίζοντάς το. Ηταν «ΤΟ» Πάρκο της πόλης μας. Θυμάμαι τους φύλακες με τη σφυρίχτρα που επιτηρούσαν το χώρο και σε επανέφεραν στην τάξη. Τα πράγματα τότε ήταν πιο απλά από παραβατικότητα: ίσως κάποιος επιδειξίας, λίγο ψωνιστήρι επίσης».
- Πότε άρχισε η παρακμή του Πεδίου; Και πως την βίωνε ένας κάτοικος της περιοχής στην καθημερινότητά του.
(Ε.Α.): Ανακοινώθηκε ότι θα γίνει ανάπλαση και όλοι λυπηθήκαμε γιατί ακούσαμε ότι θα κλείσει. Έκλεισε την άνοιξη του 2008 για περίπου τρία χρόνια στα οποία οι κάτοικοι στερήθηκαν έναν χώρο πρασίνου- οι γονείς δεν ήξεραν που να πάνε τα παιδιά τους να παίξουν και διαλύθηκε ο κοινωνικός ιστός της περιοχής. Είχαμε μια έκταση 250 στρεμμάτων κλειστή που απέκοψε και την επικοινωνία των γειτονιών. Δεν μπορούσες να το διαβείς ούτε να δεις τι γίνεται μέσα.
(Α.Π.): Οι γείτονες σιγά σιγά αποθαρρύνθηκαν και έπαψαν να το αναζητούν. Οσοι ήθελαν έμπαιναν ανενόχλητοι και έκαναν ό,τι ήθελαν.
- Τι συνέβη στην υπόθεση της ανάπλασης;
(Ε.Α.): Το πάρκο παραδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2010 ημιτελές και χωρίς κανένα περίπτερο σε λειτουργία. Ο κόσμος προσπαθούσε να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, όμως το πάρκο δεν λειτουργούσε κανονικά πλέον.
(Α.Π.): Παραδόθηκε ένα όμορφο πάρκο, ημιτελές όμως, καταδικασμένο να παρακμάσει επειδή ολες οι υποδομές ήταν ‘νεκρές’ (π.χ. τα περίπτερα και το «Άλσος») ή κακοφτιαγμένες (φωτισμός, πότισμα)
Η πιάτσα χρήσης και εμπορίας ναρκωτικών πότε δημιουργήθηκε;
(Ε.Α.): Μεταξύ Σεπτεμβρίου και Δεκεμβρίου του 2011 μεταφέρθηκαν οι τοξικομανείς από την Τοσίτσα στο Πεδίον του Άρεως. Φύλαξη δεν υπήρχε, συντήρηση των δομών του δεν γινόταν και σταδιακά εγκαταλείφθηκε στην τύχη του με αποτέλεσμα να κυκλοφορούν στο πάρκο ναρκομανείς, άστεγοι, περιθωριακά στοιχεία, επιδειξίες. Όλοι αυτοί καθιστούσαν σε πολλά σημεία τη διέλευση, την απλή βόλτα στο πάρκο άκρως επικίνδυνη. Από τον Οκτώβριο του 2014 «αφέθηκε»- άγνωστο γιατί- έρμαιο σε εκτεταμένες φθορές και ο φωτισμός του καταστράφηκε τότε παντελώς. Παντού υπήρχαν σκουπίδια, δεν γινόταν αποκομιδή τους γιατί δεν υπήρχαν συμβάσεις. Το στέκι των τοξικομανών βρισκόταν πίσω από το άγαλμα του Κωνσταντίνου. Η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο μετά τα Χριστούγεννα του 2015 οπότε από την κεντρική είσοδο αυτού και πίσω από το άγαλμα του Κωνσταντίνου, μέχρι περίπου το σημείο που οδηγούσε στο πρώην θέατρο Αλίκη, υπήρχε καταυλισμός - στέκι τοξικομανών αποτελούμενο από πρόχειρα παραπήγματα φτιαγμένα από τέντες, σκηνές, ξύλα κλπ. Στον χώρο αυτό υπήρχαν ανακατεμένα σκουπίδια, αποφάγια, ανθρώπινα περιττώματα, χρησιμοποιημένες σύριγγες, προφυλακτικά , στεκάμενα νερά από το διαλυμένο σύστημα ποτίσματος, υλικά που προορίζονταν για καύση- εστίες φωτιάς ήταν τότε καθημερινό φαινόμενο. Παραπήγματα, προφυλακτικά , σύριγγες και σκουπίδια, βρίσκονταν διάσπαρτα σε ολόκληρο το Πεδίον του Άρεως
(Α.Π.): Η Πολιτεία έκρυψε για μιάν ακόμη φορά το πρόβλημα κάτω από το χαλί. Χρήστες, άστεγοι χρήστες, πρόσφυγες χρήστες, άρρωστοι χρήστες, όλοι αφημένοι στην τύχη τους μέσα στο δυτικό κομμάτι του Πάρκου- και μαζί οι όμορες γειτονιές….Κοινώς «κοφτε τον λαιμό σας».
Καθ΄όλη αυτή την παρακμιακή περίοδο υποβάθμισης του Πεδίου και, αντανακλαστικά, της ευρύτερης, ήδη καταπονημένης οικονομικό- κοινωνικά περιοχής του, τι νιώθουν οι κάτοικοι; Τι σκέφτονται και πως αντιδρούν, κατά μονάς και, ιδίως, οργανωμένα;
(Ε.Α.): Με τα προβλήματα ασχολείτο ο «Σύλλογος Αθηνά», η «Επιτροπή κατοίκων Π. Αρεως» και ο Σύλλογος «Οι φίλοι των αστέγων του Πεδίου του Άρεως». Οι γονείς από το 28ο δημοτικό σχολείο βίωναν πιο έντονα την απαξίωση αφού τοξικομανείς, ανενόχλητοι, έφταναν μέχρι το σχολείο- τον Ιούνιο του 2014 δημιουργήσαμε την Κίνηση των γονέων. Το καλοκαίρι του 2017 οι παραπάνω ομάδες ενώθηκαν και δημιουργήθηκε η κίνηση ΕΠΙΜΕΝΟΥΜΕ που συνδιοργάνωσε και την εκδήλωση ΦΩΤΙΖΟΥΜΕ ΤΟ ΠΕΔΙΟΝ ΤΟΥ ΑΡΕΩΣ με την συμμετοχή 2.500 ανθρώπων. Οι διαμαρτυρίες ήταν συνεχείς προς την Περιφέρεια, τον Δήμο, την αστυνομία.
(Α.Π.): Οι γείτονες βίωναν την πρωτοφανή αυτήν κατάσταση με φόβο, ανησυχία αλλά και απελπισία. Πολλοί από εμάς θέλαμε να κάνουμε κάτι και για τους χρήστες αλλά δεν ξέραμε πώς να βοηθήσουμε… Ο σύλλογος «Φίλοι των αστέγων» μοίραζε και μοιράζει φαγητό κάθε Πέμπτη στο άγαλμα της Αθηνάς. Αυτό όμως δεν αρκεί. Έπρεπε (και πρέπει) η Πολιτεία να αναλάβει τις ευθύνες της. Λόγω της γνωριμίας μου με όλους αυτούς που δραστηριοποιούνταν με κάποιο τρόπο για το Πεδίο του Άρεως προσπάθησα να τους φέρω σε επαφή και να ενωθούμε. Ετσι δημιουργήθηκε το «ΕΠΙΜΕΝΟΥΜΕ Π.ΑΡΕΩΣ» που κατάφερε να κινητοποιήσει τους Αθηναίους σε μια κίνηση ενδιαφέροντος και πρωτότυπης διαμαρτυρίας για το πάρκο των αναμνήσεών τους. Δυστυχώς, μετά την επιτυχία ήρθαν οι φυγόκεντρες τάσεις.
Πότε αλλάζει η κατάσταση προς το καλύτερο;
(Ε.Α.): Τέλη Αυγούστου του 2018 το πάρκο «αδειάζει» από τους τοξικομανείς. Προφανώς η κατάσταση είχε φτάσει στο «μέχρι εδώ και μη παρέκει» γιατί είχαμε εγκαταστημένη στο πάρκο τη μεγαλύτερη πιάτσα ναρκωτικών στην Αθήνα. Έπρεπε να γίνει (η απομάκρυνση των τοξικοεξαρτημένων)- και έγινε γιατί ήταν όλοι εκτεθειμένοι.
(Α.Π.): Η κίνηση «ΕΠΙΜΕΝΟΥΜΕ Π. ΑΡΕΩΣ» προσπαθεί να ενεργοποιήσει κατοίκους και τους αρμόδιους φορείς για τη δημόσια χρήση και εμπόριο ουσιών. Θεσμοθετήσαμε στρογγυλό τραπέζι με θέμα την συνολική αντιμετώπιση του θέματος των ναρκωτικών και προγραμματίζουμε να γίνει ημερίδα με θέμα «ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕΤΑ;» την εκδίωξη της πιάτσας από το Πάρκο.
Γιατί έχουμε πεισθεί πως η μείωση βλάβης της γειτονιάς είναι αναπόσπαστα δεμένη με τη μείωση βλάβης του ευάλωτου αυτού πληθυσμού. Αλλωστε το επίπεδο πολιτισμού μιας κοινωνίας κρίνεται από το πώς συμπεριφέρεται στα αδύναμα μέλη της. Και θεωρούμαστε πολιτισμένοι...
- Σήμερα πως είναι η κατάσταση στο Πεδίο του Άρεως; Είναι ένα «κανονικό» πάρκο, ανοιχτό και πραγματικά προσβάσιμο σε όλους;
(Ε.Α.): Είναι ασφαλές, προσβάσιμο αλλά όχι λειτουργικό. Μένουν ακόμα πολλά να γίνουν: τα περίπτερα, τα συντριβάνια και το σύστημα ποτισμού είναι εκτός λειτουργίας, από τις παιδικές χαρές απουσιάζουν παιχνίδια, το πράσινο θέλει περιποίηση.
(Α.Π.): Επιτέλους άνοιξε και το «Αλσος» με τον Σαββόπουλο αν και απογοητευτήκαμε λιγάκι από την αποκοπή του από το υπόλοιπο πάρκο (έχει τοποθετηθεί ένα πέτασμα που το διαχωρίζει). Δυστυχώς η Περιφέρεια εξακολουθεί να αντιμετωπίζει οποιοδήποτε ερώτημα ή κριτική των κατοίκων σε σχέση με τα τεκταινόμενα στο Πάρκο καχύποπτα και απαξιωτικά
Αγαπημένα σας σημεία και διαδρομές στο Πεδίο; Πως- και πόσο- το ζείτε;
(Ε.Α.):Το πάρκο το ζω καθημερινά γιατί μένω δίπλα σε αυτό. Αγαπημένη διαδρομή είναι το σημείο που οδηγεί από το μνημείο του Ιερού Λόχου προς το κτίριο του Οικονομίδη. Με συναρπάζει η γαλήνη που πλανάται στο χώρο γύρω από τα σημεία που βρίσκονται οι δύο εκκλησίες.
(Α.Π.): Εχω γεννηθεί απέναντι από το πάρκο, ζω και εργάζομαι με θέα το πράσινό του και δεν μπορώ να διανοηθώ την καθημερινότητά μου χωρίς αυτό. Το άγαλμα της θεάς Αθηνάς συνεχίζει να με εντυπωσιάζει από 5 χρονών που θυμάμαι μια ιστορία για έναν κεραυνό που της έκοψε το χέρι- αλήθεια , ψέμματα δεν ξέρω- όπως και η κατ’ όνομα υδάτινη, άνυδρη πλέον, διαδρομή με τα πλατάνια. Αλλά και το εκκλησάκι των Ταξιαρχών οπου βαφτίστηκε ο αδερφός μου με τον όμορφο Υψηλάντη στο θανατικό του κρεββάτι.
Τι μένει ακόμα να γίνει;
(Ε.Α.): Το πάρκο θέλει μόνιμο προσωπικό (φύλακες, ηλεκτρολόγους, κηπουρούς, τμήμα κηποτεχνίας) που δεν διαθέτει η Περιφέρεια, η οποία έχει μόνο διοικητικό προσωπικό και προσπαθεί να συντηρήσει το πάρκο με εργολαβίες.
(Α.Π.): Συμφωνώ, οι εργολαβίες δεν είναι λύση, άλλωστε οι κάτοικοι αμφιβάλλουμε αν γίνεται σωστά η καθημερινή επίβλεψη.
Πως θέλουν οι κατοικοι της ευρύτερης περιοχής να δούνε και, κυρίως, να ζήσουν το Πεδίο;
Θέλουμε να διαμορφωθεί στο κέντρο της πόλης ένας ολοκληρωμένος δημόσιος ελεύθερος πνεύμονας Πράσινου και Αναψυχής για όλους τους κατοίκους της Αθήνας. Να λειτουργήσουν όλες οι δομές και το πάρκο να γεμίσει κόσμο. Το έχουμε τόσο ανάγκη ως πολίτες και κάτοικοι αυτής της πολύπαθης πόλης Και θα το διεκδικούμε. Άλλωστε και ο πολιούχος θεός της, η θεά Αθηνά, το επιβλέπει από ψηλά και απαιτεί τον σεβασμό του. «Συν Αθηνά » λοιπόν «και χείρα κίνει»!
*Θα ακολουθήσει στις 29 Ιανουαρίου 2019 το Β′ ΜΕΡΟΣ της έρευνας της HuffPost: Συνέντευξη της περιφερειάρχη Ρένας Δούρου και του αστυνομικού υποδιευθυντή, Αθανασίου Κοκκαλάκη.