Ερρίκος Τράϊμπερ. O Γερμανός γιατρός και σπουδαίος Φιλέλληνας

Ο Ερρίκος Τράϊμπερ (Heinrich Treiber) γεννήθηκε το 1796 στο Meiningen της Γερμανίας και είχε αριστοκρατική καταγωγή. Γιος αυλικού φαρμακοποιού, σπούδασε ιατρική στα πανεπιστήμια της Ιένης, του Μονάχου και του Wuertzburg, και ειδικεύθηκε στη χειρουργική στο πανεπιστήμιο του Παρισιού.

Ερρίκος Τράϊμπερ, Γερμανός ιατρός, σπουδαίος Φιλέλλην, παρών σε όλες τις σημαντικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης

Ο νεαρός Τράϊμπερ ενθουσιάσθηκε από τον αγώνα των Ελλλήνων, και αποφάσισε να μεταβεί στην Ελλάδα ως εθελοντής. Στις 31 Δεκεμβρίου 1821 ξεκίνησε από το Λιβόρνο της Ιταλίας μαζί με άλλους 36 φιλέλληνες, με το πλοίο του Ζακυνθινού Βιτάλη «Πήγασος» που ταξίδευε με ρωσική σημαία. Ύστερα από εικοσαήμερο ταξίδι, έφθασαν στο Μεσολόγγι, για να μετάσχουν στην Ελληνική Επανάσταση.

Από την ημέρα εκείνη, ο Τράϊμπερ αρχίζει να σημειώνει στο προσωπικό του ημερολόγιο όλα όσα του συνέβησαν τα επόμενα έξι και πλέον χρόνια, δηλαδή έως τις 23 Απριλίου 1828, την ημέρα που ανέλαβε τη διεύθυνση του στρατιωτικού νοσοκομείου που ήταν εγκαταστημένο στην Ακροναυπλία. Είναι οι προσωπικές του εντυπώσεις και κρίσεις, που αποκαλύπτουν μερικά παρασκήνια του Αγώνα και το ρόλο που έπαιξαν οι Φιλέλληνες σ’αυτόν. Παράλληλα, το ημερολόγιο του Τράϊμπερ αποτελεί μία σημαντική ιστορική πηγή για την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης.

Στις 13 Ιανουαρίου 1822 αποβιβάζεται στο Μεσολόγγι, και από εκεί φθάνει στην Κόρινθο, όπου αναλαμβάνει τη θέση ιατρού στο Τακτικό Σώμα (1ον Ελληνικόν βαρέον πεζικόν Σύνταγμα).

Με το Τακτικό Σώμα έλαβε μέρος στις εξής μάχες και επιχειρήσεις:

- Στο Κομπότι και στο Πέτα (4 Ιουλίου 1822). Στις μάχες αυτές, παράλληλα με το Τακτικό Σώμα, συμμετείχαν και ο Μάρκος Μπότσαρης με το σώμα του, το τάγμα των φιλελλήνων με διοικητή τον Γερμανό Στρατηγό Νόρμαν και τον Ιταλό Συνταγματάρχη Ταρέλα και το τάγμα των Επτανησίων. Η μάχη είχε άσχημη κατάληξη και η πλειοψηφία των Φιλελλήνων σφαγιάσθηκαν από τους Τούρκους. Ο Τράϊμπερ μόλις κατόρθωσε να σωθεί. Έχασε όμως όλα τα προσωπικά του αντικείμενα και ακόμη και τα χειρουργικά του εργαλεία, που ήταν την εποχή αυτή δυσεύρετα στην Ελλάδα.

- Επιχειρήσεις στα όρη των Σαλώνων (1-15 Σεπτεμβρίου 1822), Χάνι της Γραβιάς, κλπ.

- Με διαταγή του Δημητρίου Υψηλάντη, το Τακτικό Σώμα αναλαμβάνει τη φύλαξη των Μεγάλων Δερβενίων (Κακιά Σκάλα).

- Στην πολιορκία του Ναυπλίου (Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1822). Η πολιορκία τελούσε υπό την άμεση διοίκηση του Νικηταρά και τη γενική αρχηγεία του Κολοκοτρώνη.

Μεσολαβούν οι εμφύλιες διαμάχες, ο Τράϊμπερ όμως παραμένει στην Ελλάδα και συντηρείται εξασκώντας το ιατρικό επάγγελμα στο Ναύπλιο, Κρανίδι και αλλού.

- Τον Φεβρουάριο του 1824 ο Τράϊμπερ κατατάσσεται στο στρατιωτικό σώμα που οργάνωσε ο Λόρδος Βύρων στο Μεσολόγγι, ως στρατιωτικός γιατρός στο τάγμα των «πυροβολητών».

Στις 18 Απριλίου αρρωσταίνει ο Λόρδος Βύρων. Ο Τράϊμπερ μετέχει σε συνεχή ιατρικά συμβούλια. Στις 19 Απριλίου ο λόρδος Βύρων πεθαίνει. Με τον προσωπικό γιατρό του Λόρδου Βύρωνα Φόρτι αναλαμβάνουν νεκροψία και ταριχεύουν το σώμα.

- Τον Οκτώβριο του 1824 ανασυγκροτήθηκε το Τακτικό Σώμα από τον Ρόδιο και στη συνέχεια από τον Φαβιέρο, και ο Τράϊμπερ αναλαμβάνει πάλι καθήκοντα ιατρού σ’αυτό. Στη συνέχεια ιδρύει νοσοκομείο στο Ναύπλιο.

- Τον Ιούνιο 1825 επιτίθεται στο Ναύπλιο ο Ιμπραήμ πασάς με στρατό 6.000 ανδρών, αλλά αποκρούεται. Υπάρχουν πολλοί τραυματίες, τους οποίους περιθάλπει ο Τράϊμπερ.

- Τον Σεπτέμβριο 1825, το Τακτικό Σώμα με το νέο διοικητή του Φαβιέρο κάνει απόπειρα κατάληψης της Τριπολιτσάς χωρίς επιτυχία. Στην επιχείρηση μετέχει και ο Τράϊμπερ.

- Τον Οκτώβριο, το Τακτικό Σώμα αναχωρεί για την Αθήνα, όπου ο Τράϊμπερ ιδρύει νοσοκομείο.

- Τον Φεβρουάριο του 1826 ο Φαβιέρος με το Τακτικό Σώμα, στο οποίο μετέχει και ο Τράϊμπερ, ξεκινάει εκστρατεία στην Εύβοια. Πρώτα στη Χαλκίδα και στη συνέχεια στην Κάρυστο. Οι τραυματίες είναι πολλοί και ο Τράϊμπερ τους περιποιείται και πάλι.

- Τον Ιούνιο, ο Τράϊμπερ υποβάλλει την παραίτηση του από το Τακτικό Σώμα και αναλαμβάνει τη θέση ιατρού στο στρατόπεδο Δερβενίων που τελεί υπό τη διοίκηση του Καραϊσκάκη.

- Τον Αύγουστο, ο Τράϊμπερ αναχωρεί με το σώμα του Καραϊσκάκη για την περιοχή Αθηνών. Γίνονται μάχες στο Χαϊδάρι. Ο Τράϊμπερ εγκαθιστά νοσοκομείο στην Κούλουρη.

- Στις 6 Νοεμβρίου 1826 μετέχει με το σώμα του Καραϊσκάκη στη μάχη της Δόμβραινας.

- Το Φεβρουάριο του 1827 ο Τράϊμπερ λαμβάνει μέρος σε απόβαση στην Καστέλλα υπό τον συνταγματάρχη Gordon, μαζί με τα σώματα του Μακρυγιάννη, του Ι. Νοταρά και το Τακτικό Σώμα, για να λυθεί η πολιορκία της Ακροπόλεως από τον Κιουταχή.

Στη μάχη του Αναλάτου «έπεσαν 1.200 Έλληνες και όλοι οι Φιλέλληνες», όπως αναφέρει ο Τράϊμπερ στο ημερολόγιό του. Αυτός έχει εγκαταστήσει νοσοκομείο στα Αμπελάκια της Σαλαμίνας, για την νοσηλεία μαχητών, και προσφέρει περίθαλψη στους τραυματίες, που μεταφέρονται εκεί από το πεδίο της μάχης.

- Στις 24 Απριλίου 1827, φέρνουν στα Αμπελάκια τη σορό του Καραϊσκάκη, που είχε σκοτωθεί την προηγουμένη μέρα στο Φάληρο. Ο Τράϊμπερ συνοδεύει τη σορό του στην Κούλουρη, όπου γίνεται η κηδεία.

- Τον Ιούνιο 1827, ο Τράϊμπερ αναλαμβάνει τη θέση ιατρού στο ατμόπλοιο Καρτερία μετά από πρόσκληση του πλοιάρχου Άστιγγα.

- Τους επόμενους 8 μήνες, ο Τράϊμπερ μετέχει σε όλες τις επιχειρήσεις του Καρτερία. Το Καρτερία οργώνει όλες τις θάλασσες. Από τον Κορινθιακό, στο Ιόνιο, στη θάλασσα των Κυθήρων, στο Αιγαίο και φθάνει μέχρι τις ακτές της Αφρικής.

Μαζί με τον υπόλοιπο στόλο, περιπολεί τις θάλασσες αυτές και επιβάλλει ναυτικό αποκλεισμό των περιοχών που διεξάγονται οι εχθροπραξίες.

- Στις 29 Σεπτεμβρίου 1827 το Καρτερία μαζί με το βρίκι ”Σωτήρ” και 5 άλλα μικρότερα πλοία, ναυμαχεί με τουρκικό στολίσκο στον κόλπο των Σαλώνων και πυρπολούν 9 τουρκικά πλοία, μεταξύ αυτών και την τουρκική ναυαρχίδα, ενώ αιχμαλωτίζουν ένα ακόμη (ναυμαχία της Αγκάλης).

- Στις 4 Μαρτίου 1828, ο Άστιγξ υποβάλλει την παραίτηση του από τη διακυβέρνηση της Καρτερίας και δύο μέρες αργότερα αποχωρεί και ο Τράϊμπερ. Ο Αστιγξ επανήλθε στην θέση του και έλαβε μέρος σε μία τελευταία επιχείρηση στο Μεσολόγγι, όπου τραυματίσθηκε στον αριστερό ώμο. Δυστυχώς ο Τράϊμπερ δεν ήταν εκεί να τον θεραπεύσει και άργησε να βρεθεί άλλος γιατρός, και ο άλλος αυτός μεγάλος φιλέλληνας υπέκυψε στα τραύματά του.

Στα τέλη Απριλίου 1828, ο Τράϊμπερ αναλαμβάνει διευθυντής του στρατιωτικού νοσοκομείου της Ακροναυπλίας (Ιτς Καλέ).

Όταν έλαβε χώρα η δολοφονία του Καποδίστρια, ο Τράϊμπερ διενήργησε ο ίδιος τη νεκροψία και υπέγραψε τη σχετική ιατροδικαστική έκθεση. Είχε μάλιστα το θλιβερό προνόμιο να ταριχεύσει τον νεκρό Καποδίστρια.

Είναι βέβαιο ότι ο μεγάλος αυτός φιλέλληνας έσωσε χιλιάδες Έλληνες τραυματίες και αρρώστους κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821, σε ένα χώρο (αυτόν της Ελλάδας) που κάθε έννοια νοσηλείας και νοσοκομειακής περίθαλψης ήταν ανύπαρκτη.

Προκειμένου να εξηγήσουμε σε τι συνίσταντο οι υγειονομικές υπηρεσίες κατά την επαναστατική περίοδο, θα χρησιμοποιήσουμε ένα απόσπασμα από το έργο του Χρηστου Βυζάντιου η «Ιστορία του Τακτικού Στρατού», που περιγράφει τη μάχη της Καρύστου (1826), στην όποια τραυματίστηκε και ο ίδιος. Μοναδικός γιατρός εκεί ήταν ο Τράϊμπερ.

«0ι πληγωμένοι, γράφει ό Βυζάντιος, επορεύοντο όπως εδύναντο. Άλλοι μεν συρόμενοι, άλλοι δέ βοηθούμενοι υπό των τυχόντων, προσήρχοντο προς τον εκεί χειρουργόν. Το δε θέαμα της πρώτης βοήθειας παρά του άρχιχειρουργού Τράϊμπερ ήτο φρικώδες. Περίπου διακόσιοι πληγωμένοι, κείμενοι εκτάδην εντός περιβόλου λεμονεώνος, εξέβαλλον γοεράς φωνάς, ιδίως οι πληγωμένοι εκ σφαίρας πυροβόλων. Εκεί φύλλον θύρας έκειτο επί πετρών, χρησιμεύον ως τράπεζα επί της οποίας κατέκλινον τους τραυματίας. Ό δε ειρημένος άρχιχειρουργός, έχων ανεστραμένας τας χειρίδας του ιματίου του και κρατών μάχαιραν ανά χείρας, όλως καθημαγμένος έτεμνε ανηλεώς τα προσβληθέντα μέλη του πληγωμέντος και είτα επέδενε ταύτα. Καθ’ήν ώραν έτέθην και αυτός εγώ επί της ειρημένης τραπέζης είδον τον πάντα λόγου άξιον φιλέλληνα τούτον χειρουργόν, απηυδημένον εκ του κόπου και της πείνης, κρατούντα δε με τας αιμοσταγείς χείρας του ολίγον άζυμον άρτον καί τρώγοντα».

Δεν ήταν όμως μόνο ή παροχή της πρώτης βοήθειας στους τραυματίες που απασχολούσε τον Τράϊμπερ, αλλά, όπως αναφέρει και ο Επαμ. Στασινόπουλος, και η κατόπιν περίθαλψή των, που γινόταν συνήθως στα φιλόξενα σπίτια χωρικών. Αλλά τα σπίτια εδέχοντο μόνο τους ελαφρότερα τραυματισμένους, γιατί υπήρχε η δεισιδαιμονία ότι όσοι πέθαιναν από τις πληγές τού πολέμου εβρυκολάκιαζαν κατόπιν. Χρειαζόταν πολλές φορές η βεβαίωση του γιατρού και των δημογερόντων ότι δεν πρόκειται να πεθάνει ό τραυματίας για να τον δεχθούν στο σπίτι.

Το 1831 νυμφεύθηκε τη Σάντα Οριγώνη, κόρη του κορσικανού Δομένικου Οριγώνη, και της Αθηναίας Φραντζέσκας Αγαπίου. Ο Οριγώνης ήταν τέως αξιωματικός του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, που είχε καταφύγει στην Ελλάδα από το 1814.

Tο 1835 ο Τράϊμπερ μετακόμισε οικογενειακώς στην Αθήνα, όπου του ανατέθηκε η οργάνωση και αναμόρφωση της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Στρατού, της οποίας υπήρξε ο πρώτος Αρχηγός.

O Τράϊμπερ Μετείχε στο σχεδιασμό (από τον αρχιτέκτονα Βάϊλερ) του A’ Στρατιωτικού Νοσοκομείου (στου Μακρυγιάννη), και επίσης στο σχεδιασμό του Δημοτικού Νοσοκομείου της Αθήνας. Ήταν ο ιδρυτής της Στρατιωτικής Φαρμακαποθήκης.

Υπήρξε από τους πρώτους δασκάλους του ”Πρακτικού Σχολείου Χειρουργίας, Φαρμακοποιϊας και Μαιευτικής” και το 1837 διορίσθηκε ”επίτιμος” καθηγητής του νεοσύστατου Πανεπιστημίου Αθηνών για τη διδασκαλία της χειρουργικής.

Ο Τράϊμπερ διορίσθηκε επίσης μέλος του Ιατροσυνεδρίου που τότε χάραζε την υγειονομική πολιτική του κράτους, και διετέλεσε και πρόεδρος του.

Το 1842 διορίσθηκε ιατρός του βασιλέως Όθωνος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιατρική επιστήμη στην Ελλάδα, οφείλει στον μεγάλο Φιλέλληνα και επιστήμονα την εισαγωγή της αναισθησιολογίας, που αναβάθμισε τις θεραπευτικές πρακτικές και κατάργησε τον πόνο κατά την θεραπεία.

Στις 16 Οκτωβρίου 1846, ο Αμερικανός W. Morton χορήγησε αναισθησία με αιθέρα σε ασθενή στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης. Λίγους μήνες αργότερα, στις 10 Απριλίου 1847, χορηγούνται οι πρώτες αναισθησίες με αιθέρα στην Ελλάδα από τον Ερρίκο Τράϊμπερ (πρώτο καθηγητή χειρουργικής στην Ελλάδα), Αρχίατρο, και τον Νικόλαο Πετσάλη, Επίατρο, στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών και ο Τύπος της εποχής τους αποθεώνει. Επίσης, ο Ερρίκος Τραϊμπερ χορήγησε την πρώτη μαιευτική αναισθησία στην Ελλάδα, στο Δημόσιο Μαιευτήριο της Αθήνας, χορηγώντας αναισθησία με αιθέρα σε επίτοκο για εμβρυουλκία με μαιευτήρα τον Νικόλαο Κωστή, τον πρώτο καθηγητή Μαιευτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Όταν το 1854 κτύπησε την Αθήνα η μεγάλη επιδημία χολέρας, και οι δρόμοι ήταν έρημοι κατοίκων, ο μεγάλος Φιλέλλην ήταν ο μόνος που διέσχιζε πολλές φορές την ημέρα τους δρόμους έφιππος για να δίνει το παρόν στο νοσοκομείο ή όπου αλλού τον καλούσε το καθήκον, έως ότου προσβλήθηκε και ό ίδιος από την ασθένεια αυτή.

Ο Τράϊμπερ εξακολούθησε επί πολλά χρόνια να υπηρετεί στο Στρατό, προαχθείς μέχρι του βαθμού του Ανωτέρου Γενικού Αρχιάτρου, και αποστρατεύθηκε το 1864.

Του απονεμήθηκαν διάφορα παράσημα και μετάλλια. Μεταξύ αυτών ο Ελληνικός Χρυσούς Σταυρός (1834), ο Ταξιάρχης (1849), και ο Ανώτερος Ταξιάρχης (1876) του Τάγματος του Σωτήρος.

Ακόμη ο Τράϊμπερ έλαβε τον Ταξιάρχη του Αγίου Στανισλάου της Ρωσίας (1859), τον Ταξιάρχη του Αγίου Μιχαήλ από τον βασιλέα της Βαυαρίας (1858), το χρυσό παράσημο του Δούκα του Οδελμβούργου, και το σιδηρούν Αριστείον του Συντάγματος της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Το παράσημο όμως για το οποίο ήταν περισσότερο υπερήφανος ήταν το αργυρούν Αριστείο του Αγώνα.

Εκτός από το ημερολόγιό του, ο Τράϊμπερ άφησε και δύο καταλόγους, τον έναν με 59 ονόματα άλλων Φιλελλήνων που γνώρισε στην Ελλάδα και έναν ακόμα, με 102 ονόματα Φιλελλήνων που έπεσαν μαχόμενοι ή πέθαναν για άλλους λόγους στην Ελλάδα.

Από το γάμο του με τη Σάντα Οριγώνη, ο Τράϊμπερ απέκτησε 6 παιδιά.

Η μεγαλύτερη κόρη του, Ρόζα παντρεύθηκε τον Πέτρο Κιάππε, γιό ενός άλλου Φιλέλληνα και αγωνιστή της επανάστασης του 21, του Ιωσήφ Κιάππε.

Απεβίωσε στην Αθήνα το 1882 σε ηλικία 86 ετών.

Αποτελεί μεγάλη τιμή για την ΕΕΦ να έχει στην Συμβουλευτική της Επιτροπή δύο απογόνους του μεγάλου αυτού Φιλλέληνα, στον οποία τόσα πολλά οφείλει η Ελλάδα.

Πηγές και Βιβλιογραφία

• Αποστολίδης Χρήστος Ν. ”ΕΡΡΙΚΟΣ ΤΡΑΙΜΠΕΡ ΦΙΛΕΛΛΗΝ Αναμνήσεις από την Ελλάδα 1822-1828″, Αθήνα 1960.

• Barth Wilhelm - Kehrig-Korn Max, Die Philhellenenzeit, Muenchen, 1960.

• Χρήστος Βυζάντιος (αξιωματικός του Πεζικού της Γραμμής), Ιστορία του Τακτικού Στρατού της Ελλάδος (1821 - 1832), Αθήνα, τυπογραφείο Ράλλη, 1837.

• Μαρκέτος Σπ. - Σταυρόπουλος Αριστ. Ο φιλελληνισμός της εθνεγερσίας εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 25 Μαρτίου 1988.

• Μοσχωνάς Αντώνιος. Δύο φιλέλληνες στρατιωτικοί ιατροί, Ερρίκος Τράϊμπερ και Αντώνιος Λίνδερμάγιερ. Περιοδικό Παρνασσός. τομ. ΚΘ’, αρ. 3, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 1987.

• Στασινόπουλος Επαμ. Αι αναμνήσεις του φιλέλληνος ιατρού Ερρίκου Τράϊμπερ εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 4 Ιανουαρίου 1961.

• Γ. Δρουγολίνος, επιμ. (13 Μαΐου 1882). Έσπερος, Τομ. 2, Έτος Β’, τεύχ. 25. Λειψία.

• Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών (1939). Αριστοτέλης Κούζης, επιμ. Εκατονταετηρίς 1837 - 1937, Τόμος Γ’, Ιστορία της Ιατρικής Σχολής. Αθήναι: Τύπος «Πυρσού» Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2010.

• Η αναισθησία τον 19ο αιώνα στην Ελλάδα, Αρμένη Κωνσταντίνα, Κορρέ Μαρία, Θεολογής Θωμάς, Παπαδόπουλος Γεώργιος, Αναισθησιολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ΙΑΤΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 2011, Τόμος 8, Τεύχος 1.

• Εφημερίδα ΑΙΩΝ, Αθήνα 1882, Λόγος επιτάφιος, εκφωνηθείς εν τω Α’ Νεκροταφείω Αθηνών τη 14 Απριλίου 1882, εις τον Φιλέλληνα Ερρίκον Τραϊμπερ, υπό του αρχιάτρου Περικλέους Σούτσου.

Για περισσότερα νέα μας επισκεφτείτε το site μας www.eefshp.org ή ακολουθήστε μας στο Facebook και στο Instagram