«Το KELA (σ.σ. το αντίστοιχο ΙΚΑ της Φινλανδίας) σας εύχεται κάθε ευτυχία και συγχαίρει την οικογένειά σας», γράφει η κάρτα πάνω από το κουτί που παραλαμβάνουν τα ζευγάρια που περιμένουν μωρό στη σκανδιναβική χώρα. Φέτος, το κουτί περιλαμβάνει 63 δώρα, από φορμάκια και παπουτσάκια για το μωρό που έρχεται μέχρι κουβερτάκια, πάνες, θερμόμετρο, βούρτσα και καλτσάκια.
Και αν στην Ελλάδα ακούγεται ως ανέκδοτο, στη Φινλανδία ισχύει για όλα τα μωρά και συμβαίνει αδιαλείπτως από το 1938.
Εκείνη τη χρονιά, η αξία του «κουτιού του μωρού» ήταν περίπου 450 φινλανδικά μάρκα, ποσό που αντιστοιχούσε στο ένα τρίτο του μισθού ενός βιομηχανικού εργάτη. Στόχος του ήταν να βελτιώσει την υγεία των μανάδων και των βρεφών και να καταπολεμήσει την υπογεννητικότητα μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων.
Το 1936, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Kela, 4.543 παιδιά έχασαν τη ζωή τους πριν γίνουν ενός έτους. Η γρίπη, η πνευμονία και η φυματίωση ήταν οι πιο κοινές αιτίες της παιδικής θνησιμότητας.
Τότε, το 80% του πληθυσμού ζούσε σε χωριά, του τότε κυρίως αγροτικού έθνους. Οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης ήταν περιορισμένες και οι γυναίκες γεννούσαν κυρίως στο σπίτι, όχι πάντα σε υγιεινές συνθήκες, οπότε τα πρώτα κουτιά μωρών περιελάμβαναν ένα καθαρό φύλλο χαρτιού για να γεννήσουν.
Μια άλλη λογική για το κουτί ήταν η πιεστική ανάγκη για τη Φινλανδία να γεννηθούν περισσότερα μωρά. Στις αρχές του 20ού αιώνα, μετά τους θανάτους του Παγκοσμίου Πολέμου, η μείωση του πληθυσμού αποτελούσε σημαντική ανησυχία για τους πολιτικούς της χώρας.
«Τα υγιή μωρά θα μεγαλώσουν και θα γίνουν υγιείς φορολογούμενοι», λέει η Φινλανδή εθνολόγος Sanna Särkelä για τη λογική που επικρατούσε. «Ήθελαν επίσης πιθανούς στρατιώτες για έναν πιθανό νέο παγκόσμιο πόλεμο» προσθέτει, μιλώντας στο BBC.
Από το 1949 «το κουτί του μωρού» διανέμεται σε όλους τους μελλοντικούς γονείς στη Φινλανδία. Έχει γίνει πια μια εμπειρία που συνδέει γενιές. «Οι γονείς μου έχουν ακόμα το δικό μου κουτί» η Χάιντι, προσθέτοντας ότι πλέον φυλάσσονται τα χριστουγεννιάτικα στολίδια μέσα στο κουτί της.
Ακόμη και ο πρόεδρος της χώρας, Sauli Niinistö, έλαβε ένα κουτί μετά τη γέννηση του γιου του τον Φεβρουάριο. «Πώς θα μπορούσε να αρνηθεί κανείς το κουτί;», λέει η κοινωνιολόγος Anna Rotkirch, η οποία διευθύνει το Ινστιτούτο Έρευνας Πληθυσμού στη Φινλανδική Οικογενειακή Ομοσπονδία. «Είναι μια πολύ φινλανδική παράδοση, που δίνει σε όλα τα παιδιά τα ίδια εφόδια στο ξεκίνημα της ζωής τους».
Γενιές Φινλανδών έχουν μεγαλώσει φορώντας τα ρούχα από τα κουτιά τους. Ορισμένοι πιστεύουν ότι αντικατοπτρίζει την ισότιμη προσέγγιση των Φινλανδών και την αίσθηση κοινής κοινωνικής ευθύνης.
Τα ρούχα στο κουτί αλλάζουν κάθε χρόνο, οπότε είναι εύκολο για τις μητέρες να εντοπίζουν τα μωρά που έχουν γεννηθεί την ίδια χρονιά με τα δικά τους, και αυτό τους δίνει την πιο καλή αφορμή για να ξεκινήσουν νέες φιλίες στο πάρκο.
Μία επιτροπή συστήνεται και συνεδριάζει κάθε χρόνο προκειμένου να αποφασιστεί τι θα περιλαμβάνει το «κουτί του μωρού». Φέτος, για παράδειγμα, στα καλούδια προστέθηκαν ένα ζευγάρι κάλτσες με τα χρώματα της φινλανδικής σημαίας, ένα κουτάλι και μάλλινα παντελονάκια.
Η ετήσια κρατική δαπάνη για το κουτί κυμαίνεται από 9 έως 11 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο.
Kαι αλλού
Σύμφωνα με Φινλανδούς ερευνητές, υπάρχουν προγράμματα με «κουτιά μωρών» σε 60 χώρες, με τις περισσότερες από αυτές να τα έχουν υιοθετήσει μέσα στα τρία τελευταία χρόνια. Στη Χιλή, για παράδειγμα, το «κουτί του μωρού» δίνεται στους γονείς εδώ και μια δεκαετία. Στην Αργεντινή, το κουτί υιοθετήθηκε για μία μόλις χρονιά, το 2015 και καταργήθηκε άμεσα μετά από καταγγελίες για διαφθορά. Βέβαια, σε χώρες που δεν έχουν το επίπεδο της Φινλανδίας, τα «καλούδια» έχουν χρήση άμεσης ανάγκης, όπως προστατευτικό για τα κουνούπια για την πρόληψη από την ελονοσία, προφυλακτικά και αποστειρωμένα εργαλεία για τις περιοχές όπου δεν υπάρχουν μαιευτικές δομές.
Με πληροφορίες από BBC