Τα καλόπιστα σχόλια, γραπτά ή προφορικά, δείχνουν το μέγεθος του ενδιαφέροντος γύρω από ένα θέμα. Στο προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο «Ζητείται νέος Καποδίστριας» προσπάθησα να αναδείξω τις κύριες αρετές που είχε ο πρώτος Κυβερνήτης της χώρας, χωρίς να επεκταθώ σε θέματα βιογραφίας. Εννοείται ότι ουδείς αλάνθαστος και αναμάρτητος στον κόσμο τούτο. Με ενδιαφέρουν όμως οι αρετές που είναι απαραίτητες στην πολιτική και που αν συσχετισθούν με τη σημερινή ένδεια δημοσίου λόγου, δείχνουν ευθέως το παλλαϊκό αίτημα: μια ηγεσία ικανή να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών.
Τα κύρια θέματα τώρα. Η κοινωνική κατάσταση της χώρας απαιτεί εθνική προσπάθεια και ηγεσία, πέραν των συνηθισμένων πρακτικών και μεγεθών. Πρώτα η προσπάθεια. Δεν αναφέρομαι μόνο στο απαραίτητο, αυτονόητο επιχειρησιακό σκέλος, (πρόγραμμα, στόχοι, μέσα, φάσεις υλοποίησης, αξιολόγηση), υπάρχουν ικανοί έλληνες τεχνοκράτες γι αυτό, αλλά και στο συμβολικό, στην άδολη προβολή της αρχής της προσπάθειας, της αριστείας και του μόχθου. Για αρχές πρόκειται, η δράση ακολουθεί σε όλους τους τομείς. Ο μύθος του Προμηθέα ήταν αρκετά χρήσιμος για τον δυτικό κόσμο και τα επιτεύγματα είναι γνωστά.
Στη συνέχεια, η ηγεσία. Εχει βεβαίως πάντοτε σημασία το πρόσωπο, αλλά κυρίως αυτό που προέχει είναι το αν το πρόσωπο αυτό θα είναι ικανό να εκφράσει την κοινωνία, την εποχή και τις ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Προφανώς και η επίμονη ατομική προσπάθεια του ηγέτη είναι απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας, αλλά εδώ το ζητούμενο είναι το ήθος, η πίστη σε αρχές και η ικανότητα του ηγείσθαι. Είναι αυτονόητο ότι σε μια σύγχρονη, πολύπλοκη κοινωνία χρειάζεται ικανή ομάδα διοίκησης, δεν αρκεί η μονοπρόσωπη αρχή, αλλά χρειάζεται και διαρκής, επίσημος έλεγχος των ασκούντων την εξουσία. Εξάλλου η Εκκλησία του Δήμου αποφάσιζε, η Βουλή εκτελούσε. «Εδοξε τη Βουλή και τω δήμω…», στην αρχή του κάθε νόμου. Στην άμεση δημοκρατία ο πολίτης δεν είχε εκχωρήσει την εξουσία στον αντιπρόσωπο, η Εκκλησία αποφάσιζε και απαιτούσε από τους άρχοντες «λόγον διδόναι». Ο Κορνήλιος Καστοριάδης ανέλυσε με το απαράμιλλο ταλέντο του τα επιτεύγματα, αλλά και τα διαχρονικά μηνύματα της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας.
Σήμερα το θέμα τίθεται διαφορετικά, αλλά η ουσία είναι η ίδια. Η ποιότητα της επιζητούμενης ηγεσίας θα σφραγίσει την νέα εποχή, αν προβάλλει αρχές και θα εμπνεύσει τους πολίτες, αν θα δείξει υπευθυνότητα, ικανότητα σχεδιασμού, πειθώ.
Η αισθητική της νέας πολιτικής προϋποθέτει λοιπόν ηγεσία και προσπάθεια πέραν των καθιερωμένων. Για να καλύψουμε αφενός τον χαμένο χρόνο, αλλά κυρίως για να φύγουμε από το βαθύ τέλμα που ζούμε. Με την έννοια αυτή όλα χρειάζονται επανεξέταση, θεσμοί, αντίβαρα και στρατηγική. «Το Εθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό» (Δ. Σολωμός), γι αυτό θα πρέπει ηγεσία και πολίτες να δεχθούμε την αλήθεια και να πάμε στην επόμενη φάση. Να ετοιμάσουμε το μέλλον, με σχέδιο και αυτοπεποίθηση.
Εννοώ λοιπόν ότι ο νέος ηγέτης θα λειτουργεί στη βάση αρχών. Εκεί θα κριθεί πρωτίστως. Τα άλλα είναι τεχνικά. Ζητείται λοιπόν νέος Καποδίστριας, όχι ως σωτήρας, ήρωας, δημεγέρτης ή αιθεροβάμων, αλλά ως εκφραστής της νέας εποχής, πρόσωπο με αίσθηση αυτοθυσίας και επίγνωση της ευθύνης. Με συνέπεια λόγων και πράξεων, συνέπεια στηριζόμενη σε αρχές και ορθολογική δράση, όπου δεν χωρεί το άγος και το άγχος των αλόγιστων προεκλογικών υποσχέσεων. Με αγάπη για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό, ανοιχτός στην εποχή και φορέας πολιτισμού.
Πολιτισμός, αυτό είναι το διαχρονικό μας πλεονέκτημα. Γνωρίσαμε δόξες, νίκες, ήττες, πολέμους, εμφυλίους σπαραγμούς, πτωχεύσεις, αναγεννήσεις και δράματα. Στον πολιτισμό πρωτεύσαμε. Και η άσκηση της πολιτικής, το βασικό αυτό δημόσιο αγαθό, πολιτισμός είναι. Ως πολιτισμός μάλιστα η πολιτική οφείλει να είναι «έτυμος», δηλαδή να είναι αληθινή, να λέει την αλήθεια, κατά την ομηρική ρήση.
Διακόσια χρόνια μετά την Εθνική Επανάσταση του 1821, αξίζει να ξεκινήσουμε μια νέα δημιουργική περίοδο. Το οφείλουμε στα παιδιά μας και στις επόμενες γενιές.