Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό, ή ΕΝΥ , είναι ένα διαυγές, άχρωμο υγρό που παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας και της λειτουργίας του κεντρικού νευρικού σας συστήματος. Προστατεύει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό, παρέχει θρεπτικά συστατικά και απομακρύνει τα άχρηστα προϊόντα.
Παρά τη σημασία του, τα προβλήματα που σχετίζονται με το ΕΝΥ συχνά περνούν απαρατήρητα μέχρι να πάει κάτι στραβά.
Τι είναι το εγκεφαλονωτιαίο υγρό;
Το ΕΝΥ αποτελείται από νερό, πρωτεΐνες, ζάχαρη, ιόντα και νευροδιαβιβαστές. Παράγεται κυρίως από ένα δίκτυο κυττάρων που ονομάζεται χοριοειδές πλέγμα , το οποίο βρίσκεται στις κοιλίες ή τις κοιλότητες του εγκεφάλου.
Το χοριοειδές πλέγμα παράγει περίπου 500 χιλιοστόλιτρα ΕΝΥ ημερησίως , αλλά μόνο περίπου 150 χιλιοστόλιτρα υπάρχουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα ανά πάσα στιγμή λόγω της συνεχούς απορρόφησης και αναπλήρωσης στον εγκέφαλο.
Αυτό το υγρό κυκλοφορεί μέσω των κοιλιών του εγκεφάλου, του κεντρικού σωλήνα του νωτιαίου μυελού και του υπαραχνοειδή χώρου που περιβάλλει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό.
Το ΕΝΥ έχει πολλές κρίσιμες λειτουργίες . Προστατεύει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό από τραυματισμούς απορροφώντας τους κραδασμούς. Η ανάρτηση του εγκεφάλου σε αυτό το υγρό μειώνει το αποτελεσματικό βάρος του και αποτρέπει τη σύνθλιψή του κάτω από τη μάζα του.
Επιπλέον, το ΕΝΥ βοηθά στη διατήρηση ενός σταθερού χημικού περιβάλλοντος στο κεντρικό νευρικό σύστημα, διευκολύνοντας την απομάκρυνση των μεταβολικών αποβλήτων και τη διανομή θρεπτικών συστατικών και ορμονών.
Όταν διαταράσσεται η παραγωγή, η κυκλοφορία ή η απορρόφηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα υγείας. Δύο αξιοσημείωτες καταστάσεις είναι οι διαρροές ΕΝΥ και η ιδιοπαθής ενδοκρανιακή υπέρταση.
Διαρροή ΕΝΥ
Μια διαρροή ΕΝΥ εμφανίζεται όταν το υγρό διαφεύγει μέσα από ένα δάκρυ ή μια οπή στη σκληρή μήνιγγα - το σκληρό, εξωτερικό στρώμα των μηνίγγων που περιβάλλει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό.
Η σκληρή μήνιγγα μπορεί να υποστεί βλάβη από τραυματισμούς στο κεφάλι ή να τρυπηθεί κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων που αφορούν τα ιγμόρεια, τον εγκέφαλο ή τη σπονδυλική στήλη, όπως οσφυϊκή παρακέντηση, επισκληρίδιο, ραχιαία αναισθησία ή μυελόγραμμα. Αυθόρμητες διαρροές ΕΝΥ μπορεί επίσης να εμφανιστούν χωρίς καμία αναγνωρίσιμη αιτία.
Αρχικά θεωρήθηκε ότι οι διαρροές ΕΝΥ ήταν σχετικά σπάνιες, με εκτιμώμενη ετήσια επίπτωση 5 ανά 100.000 άτομα. Ωστόσο, με την αυξημένη ευαισθητοποίηση και την πρόοδο στην απεικόνιση, οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης ανακαλύπτουν όλο και περισσότερες διαρροές. Τείνουν να εμφανίζονται πιο συχνά σε ενήλικες μέσης ηλικίας και είναι πιο συχνές στις γυναίκες παρά στους άνδρες.
Οι παράγοντες κινδύνου για την πάθηση περιλαμβάνουν διαταραχές του συνδετικού ιστού όπως το σύνδρομο Ehlers-Danlos καθώς και το σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας .
Δυστυχώς, είναι σύνηθες για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να διαγιγνώσκουν εσφαλμένα μια διαρροή ΕΝΥ ως άλλη πάθηση, όπως ημικρανία, λοιμώξεις των κόλπων ή αλλεργίες. Αυτό που μπορεί να κάνει δύσκολη τη διάγνωση διαρροής ΕΝΥ είναι τα γενικά συμπτώματά της.
Τα περισσότερα άτομα με διαρροή ΕΝΥ έχουν πονοκέφαλο θέσης που βελτιώνεται όταν ξαπλώνουν και επιδεινώνεται όταν στέκονται. Ο πόνος είναι συνήθως αισθητός στο πίσω μέρος του κεφαλιού και μπορεί να αφορά τον αυχένα και ανάμεσα στις ωμοπλάτες.
Εκτός από πονοκεφάλους, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν κουδούνισμα στα αυτιά, διαταραχές της όρασης, προβλήματα μνήμης, εγκεφαλική ομίχλη, ζάλη και ναυτία.
Η απεικόνιση μπορεί να βοηθήσει στην καθοδήγηση της διάγνωσης , συμπεριλαμβανομένης μιας μαγνητικής τομογραφίας του εγκεφάλου ή ολόκληρης της σπονδυλικής στήλης ή ενός μυελογράμματος του χώρου που περιβάλλει τον νωτιαίο μυελό σας.
Τα χαρακτηριστικά μιας διαρροής ΕΝΥ που είναι ορατά σε μια σάρωση περιλαμβάνουν την πτώση του εγκεφάλου σας στη βάση του κρανίου σας καθώς και μια συλλογή υγρού έξω από τη σκληρή μήνιγγα.
Ωστόσο, εκτιμάται ότι το 19% των ατόμων με διαρροή ΕΝΥ μπορεί να υποβληθεί σε φυσιολογικές σαρώσεις , επομένως η μη εμφάνιση ενδείξεων διαρροής στην απεικόνιση δεν το αποκλείει εντελώς.
Η συντηρητική θεραπεία για μια διαρροή ΕΝΥ περιλαμβάνει ανάπαυση, ξαπλωμένη ξαπλώστρα και αύξηση της πρόσληψης υγρών για να δώσει στη σπονδυλική σας στήλη χρόνο να επουλώσει την παρακέντηση. Η αύξηση της κατανάλωσης καφεΐνης σε ισοδύναμο με τρία έως τέσσερα φλιτζάνια καφέ την ημέρα μπορεί επίσης να βοηθήσει αυξάνοντας την παραγωγή ΕΝΥ μέσω της διέγερσης του χοριοειδούς πλέγματος.
Η καφεΐνη ανακουφίζει επίσης τον πόνο αλληλεπιδρώντας με τους υποδοχείς αδενοσίνης , οι οποίοι είναι βασικοί παράγοντες στους μηχανισμούς αντίληψης του πόνου του σώματος.
Εάν μια συντηρητική προσέγγιση δεν είναι επιτυχής, μπορεί να είναι απαραίτητο ένα επισκληρίδιο έμπλαστρο αίματος. Σε αυτή τη διαδικασία, το αίμα λαμβάνεται από το χέρι σας και εγχέεται στη σπονδυλική σας στήλη. Το αίμα που εγχύεται μπορεί να βοηθήσει να σχηματιστεί ένα κάλυμμα πάνω από την τρύπα και να προωθήσει τη διαδικασία επούλωσης.
Η βελτίωση του πονοκεφάλου μπορεί να είναι γρήγορη, αλλά εάν το έμπλαστρο δεν λειτουργεί ή τα αποτελέσματα είναι βραχύβια, μπορεί να χρειαστούν πρόσθετες δοκιμές για τον καλύτερο εντοπισμό του σημείου της διαρροής. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να συνιστάται χειρουργική επέμβαση . Οι περισσότεροι ασθενείς με διαρροή ΕΝΥ ανταποκρίνονται σε κάποια μορφή αυτών των θεραπειών.
Ιδιοπαθής ενδοκρανιακή υπέρταση
Η ιδιοπαθής ενδοκρανιακή υπέρταση είναι μια διαταραχή που περιλαμβάνει περίσσεια ΕΝΥ που αυξάνει την πίεση στο εσωτερικό του κρανίου και συμπιέζει τον εγκέφαλο. Ο όρος «ιδιοπαθής» υποδηλώνει ότι η αιτία της αυξημένης πίεσης είναι άγνωστη.
Οι περισσότεροι ασθενείς με ιδιοπαθή ενδοκρανιακή υπέρταση έχουν ιστορικό παχυσαρκίας ή πρόσφατη αύξηση βάρους. Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν τη λήψη ορισμένων φαρμάκων όπως η τετρακυκλίνη, η υπερβολική βιταμίνη Α, η τρετινοΐνη, τα στεροειδή και η αυξητική ορμόνη.
Οι μεσήλικες παχύσαρκες γυναίκες έχουν 20 φορές περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με ιδιοπαθή ενδοκρανιακή υπέρταση από άλλες ομάδες ασθενών. Καθώς η παχυσαρκία γίνεται πιο διαδεδομένη, το ίδιο συμβαίνει και με τη συχνότητα αυτής της πάθησης.
Οι ασθενείς με ιδιοπαθή ενδοκρανιακή υπέρταση συνήθως εμφανίζουν πονοκεφάλους και αλλαγές στην όραση , εμβοές ή πόνο στα μάτια. Το οίδημα των θηλωμάτων , ή οίδημα του οπτικού δίσκου, είναι το χαρακτηριστικό εύρημα σε μια βυθοσκοπική εξέταση του πίσω μέρους του ματιού. Οι κλινικοί γιατροί μπορεί επίσης να παρατηρήσουν παράλυση των οφθαλμικών μυών του ασθενούς.
Η απεικόνιση του εγκεφάλου ασθενών για τους οποίους υπάρχει υποψία ότι έχουν ιδιοπαθή ενδοκρανιακή υπέρταση είναι ζωτικής σημασίας για τον αποκλεισμό άλλων αιτιών αυξημένης πίεσης του ΕΝΥ, όπως όγκους εγκεφάλου ή θρόμβους αίματος στον εγκέφαλο. Μια οσφυονωτιαία παρακέντηση ή νωτιαία βρύση για τη μέτρηση της πίεσης και της σύνθεσης του ΕΝΥ είναι επίσης κεντρικό στη διάγνωση.
Δεδομένου ότι η υψηλή ενδοκρανιακή πίεση μπορεί να βλάψει το οπτικό νεύρο και να οδηγήσει σε μόνιμη απώλεια όρασης , ο πρωταρχικός στόχος της θεραπείας είναι η μείωση της πίεσης και η διατήρηση του οπτικού νεύρου. Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν απώλεια βάρους, διατροφικές αλλαγές και φάρμακα για τη μείωση της παραγωγής ΕΝΥ. Οι χειρουργικές επεμβάσεις μπορούν επίσης να μειώσουν την ενδοκρανιακή πίεση.
Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό είναι απαραίτητο για την υγεία του εγκεφάλου. Παρά τις προόδους στην κατανόηση ασθενειών που σχετίζονται με το ΕΝΥ, αρκετές πτυχές παραμένουν ασαφείς.
Οι ακριβείς μηχανισμοί που οδηγούν σε καταστάσεις όπως οι διαρροές ΕΝΥ και η ιδιοπαθής ενδοκρανιακή υπέρταση δεν είναι πλήρως κατανοητοί, αν και υπάρχουν πολλές θεωρίες .
Περαιτέρω έρευνα είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της διαγνωστικής ακρίβειας και των αποτελεσματικών θεραπειών για διαταραχές του ΕΝΥ.
Πηγή: The Conversation