Το όνομά του είναι γνωστό στη χώρα μας κυρίως λόγω της στενής σχέσης του με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Ωστόσο, η αφορμή για αυτή τη συνέντευξη είναι η σύμπραξή του με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στις 4 Νοεμβρίου. Ο Γάλλος αρχιμουσικός πρόκειται να διευθύνει τη συναυλία της με τίτλο «Άρωμα του 1830» στο Μέγαρο Μουσικής.
Μιλήσαμε μαζί του για την ιστορία πίσω από τα έργα, αλλά και για τα στερεότυπα που συνοδεύουν μέχρι σήμερα τη συμφωνική μουσική.
Πρόκειται να διευθύνετε τον περίφημο πιανίστα Ίβο Πογκορέλιτς. Πώς σκοπεύετε να διαχειριστείτε αυτόν τον τόσο έντονης ιδιοσυγκρασίας μουσικό;
Ανυπομονώ πολύ να συνοδεύσω τον κ. Πογκορέλιτς. Αποδέχεται κανείς έναν σολίστ τέτοιου μοναδικού βεληνεκούς γιατί θέλει να εμπλουτίσει τις γνώσεις του από την αριστοτεχνική του κυριαρχία πάνω στο κοντσέρτο. Τι νόημα θα είχε να θελήσουμε να χάσουμε αυτή την ευκαιρία να αφουγκραστούμε τις απόψεις του, τη δια βίου εξοικείωση του με τα γραπτά και το πνεύμα του Σοπέν; Ο Σοπέν ζει και επιβιώνει μέσα από σολίστ σαν κι αυτόν.
Ο Μπερλιόζ θεωρούσε αναγκαίο για την κατανόηση του έργου του, ο ακροατής να είναι εξοικειωμένος με το συγκεκριμένο πρόγραμμα και κατέγραψε λεπτομερώς την ανάλυση των μερών της Φανταστικής Συμφωνίας. Συμφωνείτε με την άποψη του συνθέτη;
Ο Όμηρος, ο Βιργίλιος, ο Δάντης, ο Σαίξπηρ, ο Γκαίτε ζούσαν στις σκέψεις του. Οι ήρωές τους ήταν οι σύντροφοί του για όλη του τη ζωή. Η τέχνη εκείνη την εποχή δεν είχε σχέση με τις σπουδές.
Αν είναι απαραίτητο να διαβάσει κανείς το πρόγραμμα της Φανταστικής;
Επιτρέψτε μου να απαντήσω χρησιμοποιώντας ένα μόνο παράδειγμα, τον εισαγωγικό μονόλογο του Ριχάρδου Γ′ στην Τραγωδία του Σαίξπηρ:
«Τώρα της δυσαρέσκειάς μας τον χειμώνα τον έχει κάνει θέρος λαμπρό τούτου του Γιορκ ο ήλιος»
Αν δεν ξέρεις τι είναι ο Πόλεμος των Ρόδων, αν δεν έχεις διαβάσει τίποτα για τον Βασιλιά Εδουάρδο Δ’ του οίκου της Υόρκης και γνωρίζεις το παιχνίδι που κάνει ο Σαίξπηρ με τις λέξεις, δεν θα καταλάβεις τίποτα αλλά ακόμα χειρότερα δεν θα ευχαριστηθείς την ανατρεπτικότητα, την τέχνη, τη δεξιοτεχνία αυτής της περιεκτικής εισαγωγής.
Για τον Μπερλιόζ και τους ανθρώπους της γενιάς του, η τέχνη δεν ήταν ένα αντικείμενο προς κατανάλωση. Η επιθυμία να επενδύσουν προσωπικά στο έργο τέχνης ήταν για αυτούς κάτι δεδομένο, υπόσχεση μιας μεγαλύτερης κατανόησης των συναισθημάτων τους.
Ο Γιοχάνες Μπραμς κάποτε είχε πει: «Θα αντάλλασσα ευχαρίστως ό,τι έχω γράψει για να συνθέσω κάτι σαν την εισαγωγή “Οι Εβρίδες” του Μέντελσον». Πού αποδίδετε τη μεγάλη αγάπη που είχαν για τη συγκεκριμένη σύνθεση μεγάλοι δημιουργοί;
Ο Μέντελσον ήταν ο Μότσαρτ του 19ου αιώνα, παιδί θαύμα και δημοφιλής συνθέτης, εξαιρετικά παραγωγικός και πρόθυμος να ανακαλύψει τους σπουδαίους των προηγούμενων αιώνων. Ο Μότσαρτ πέθανε στα 36. Ο Μέντελσον στα 38. Το Οκτέτο του για έγχορδα, γραμμένο στην ηλικία των 16, είναι η πρώτη απόδειξη.
Δεν είναι υπέροχο να φανταστούμε τον 20χρονο επιβάτη στο κατάστρωμα του πλοίου; Πλέοντας κατά μήκος των βασαλτικών τιτανικών στηλών του Νησιού Στάφα, ανακαλύπτοντας το ακουστικό θαύμα της ηχούς μέσα στο μυθικό σπήλαιο του Φίνγκαλ, μεθυσμένο από τον άνεμο, τις κολοσσιαίες διαστάσεις αυτού του τόπου, τους θρύλους που τον κατοικούν, τον νεαρό ρομαντικό άνδρα που δέχεται επίθεση από μουσικά οράματα που αντικατοπτρίζουν τόσο μεγαλείο;
Όπως θα κάνει ο Ρόμπερτ Σούμαν στη Συμφωνία του Ρήνου του, βάζοντας σε αρμονίες και μελωδίες την αγαπημένη ανάμνηση του ταξιδιού στον Ρήνο που κατάφερε όταν ήταν 20 ετών, ο 20χρονος Μέντελσον αποδίδει στη γενναιόδωρη ανάμνηση του θαλάσσιου τοπίου την παθιασμένη ζωή των προηγούμενων ψυχών που φαντάζεται ότι βρήκαν τη ρομαντική μοίρα τους στο θεατρικό σκηνικό αυτών των απόκρημνων βράχων.
Ακούστε τα πρώτα οκτώ μέτρα. Ανοίγουν σαν βεντάλια. Μας δίνουν να ανακαλύψουμε έναν ευρύ ορίζοντα.
Παρόλο που είστε περισσότερο γνωστός στη χώρα μας για τη μουσική διεύθυνση σε όπερες, παραμένετε αρκετά δραστήριος μαέστρος συμφωνικών συναυλιών. Πιστεύετε ότι οι συμφωνικές συναυλίες απευθύνονται σε ένα περισσότερο εξειδικευμένο κοινό σε σχέση με την όπερα;
Η διάκριση μεταξύ των δύο κοινών εξαρτάται περισσότερο από την ουσία της μουσικής παρά από τον τρόπο παρουσίασής της, με ή χωρίς δραματική δράση. Ένας μουσικόφιλος που πηγαίνει στην όπερα Βόυτσεκ του Άλμπαν Μπεργκ θα πάει σε μια συναυλία της Πρώτης ή της Δεύτερης Σχολής της Βιέννης, θα ακούσει Μπρούκνερ και Μάλερ.
Ο Ρομαντισμός και η οικεία φωνή του Σούμπερτ και του Σούμαν που μπορείτε να ακούσετε στα λίντερ τους καθώς και στις συμφωνίες τους είναι για πολλούς από εμάς μια απολαυστική προσωπική εμπειρία.
Ο διαχωρισμός οφείλεται πραγματικά στο μέσο της μουσικής εμπειρίας: αν η ανθρώπινη φωνή είναι για κάποιους από εμάς το μόνο μέσο ομορφιάς και συναισθήματος, γιατί όχι; Δεν υπάρχει χάσμα. Σκεφτείτε το “Ah,non credea mirarti” της Υπνοβάτιδας του Μπελίνι που τραγούδησε η Μαρία Κάλλας. Ζει στην καρδιά κάθε μουσικού.
Το 2015 διευθύνατε τη Φιλαρμονική της Βιέννης για τις ανάγκες της ταινίας Επικίνδυνη Αποστολή: Μυστικό Έθνος, στην οποία συμπεριλαμβάνονται κάποιες σκηνές όπερας. Πιστεύετε ότι η αντιπροσώπευση της λόγιας μουσικής στην ποπ κουλτούρα είναι δίκαιη;
Ήταν η πρώτη φορά που η Φιλαρμονική της Βιέννης ηχογράφησε για το Χόλιγουντ. H μόνη άλλη φορά στην ιστορία που ακούστηκε σε ταινία, ήταν στο βαλς του Γαλάζιου Δούναβη που διηύθυνε ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, ο δίσκος που διάλεξε ο Κιούμπρικ για το «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος».
Το να ηχογραφήσει η Φιλαρμονική της Βιέννης μεγάλα αποσπάσματα της Τουραντότ του Πουτσίνι, την Ηρωική Συμφωνία του Μπετόβεν και την εισαγωγή των Γάμων του Φίγκαρο του Μότσαρτ μέσα σε μια μέρα ήταν μια απίστευτη εμπειρία για όλους τους εμπλεκόμενους.
Η κλασική μουσική -καλύτερα να λέμε τέσσερις αιώνες δυτικής μουσικής- δεν έχει θέση και δεν μπορεί να έχει θέση στη δημοφιλή κουλτούρα, γιατί απαιτεί χρόνο και αρκετό χώρο για μια μακροσκελή συγκέντρωση. Είναι απλώς κάτι άλλο. Δεν πρέπει κανείς να θρηνεί για αυτό. Απλώς θα πρέπει να εκμεταλλευόμαστε κάθε ευκαιρία για να φέρουμε κόσμο να μοιραστεί την εμπειρία της ζωντανής μουσικής που μιλά στην καρδιά και την ψυχή. Δεν θα το μετανιώσουν ποτέ.
INFO:
Παρασκευή 4 Νοεμβρίου, 20:30
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Περισσότερα εδώ
Online αγορά εδώ