Ένας επιμελητής εκδόσεων είχε πει στον διάσημο λογοτέχνη Τζέρομ Ντ. Σάλιντζερ (1919-2010) ότι δεν θα μπορούσε κάποιος συγγραφέας να γράφει χωρίς να έχει κάποια ανταμοιβή για το έργο του και τότε εκείνος συνέχισε να γράφει, αλλά σταμάτησε εφεξής να εκδίδει τα γραπτά του, δηλαδή δεν εισέπραττε χρήματα και έζησε απομονωμένος, «εκτός συστήματος». Αυτή την αίσθηση έχω για τις ανθρωπιστικές σπουδές, όταν όσοι ασχολούμαστε με τα αντικείμενά της δεν έχουμε ερευνητικές αποδοχές τις οποίες απολαμβάνουν οι μηχανικοί και οι θετικοί επιστήμονες μέσα από τα ευρωπαϊκά προγράμματα που αξιολογούνται με αμιγώς ποσοτικά κριτήρια· ποσοδείκτες και αριθμούς ζητάνε. Περισπούδαστοι μπλαζέ ακαδημαϊκοί δηλώνουν υπεροπτικά ότι διαθέτουν άριστη σχέση με τους αριθμούς και την αξιοποίηση τους και, επειδή δεν διαθέτω τέτοιο εργαλείο, σιωπώ ταπεινωμένος! Μα όσοι κομπορρήμονες διαλαλούν την παιδιόθεν σχέση τους με τους αριθμούς και την αποδοτική εργαλειακή χρήση τους παραβλέπουν ότι κάποιος παρατηρητής μπορεί να έχει μια εξίσου καλή δυνατότητα αναγνώρισης των εγγενών χαρακτηριστικών που έχουν τα νούμερα.
Όπου δεν υπάρχουν εργαστήρια με πειραματικούς εξοπλισμούς και όργανα μέτρησης δεν προβλέπονται παράδες· λες και τα βιβλία ή οι συνδρομές σε περιοδικά και βιβλιοθήκες παρέχονται δωρεάν και η περήφανα υπογραμμισμένη στα προγράμματα σπουδών θεωρητική κατάρτιση των μηχανικών γεννιέται από τη γονιμότητα του μηδενός, που λέει κι ο φίλος μου ο μοναχός Συμεών. Ένας Τομέας που ως ακαδημαϊκή μονάδα θεραπεύει τις ανθρωπιστικές σπουδές, δεν λαμβάνεται υπόψη στους προϋπολογισμούς και ας είναι αυτός που, όπως ομολογούν, προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα στις αξιολογήσεις της Σχολής. Το ακαδημαϊκό σύστημα, που προάγει την εξειδίκευση και απονέμει στον πτυχιούχο ένα απλό πιστοποιητικό με δεξιότητες, παραμέρισε τη γλωσσική καλλιέργεια και τα εργαλεία τα οποία επεξεργάζονται τη συγκρότηση ενός επιχειρήματος και λουστράρουν και ζωογονούν το ενδιαφέρον σε μια συζήτηση, εμβολιάζοντάς την με παλμό καρδιάς και χιούμορ, δηλαδή με χυμό. Πότε και πώς, άραγε, αχρηστεύτηκαν όλα τούτα στην εποχή της αποξηραμένης και νεογιαχωβάδικης κουλτούρας της αφύπνισης;
Στην ακαδημαϊκή πραγματικότητα παντού στον κόσμο οι ανθρωπιστικές σπουδές, η λογιοσύνη και ο στοχασμός ολοένα φτωχαίνουν και συρρικνώνονται. Τα αρχαία ελληνικά, τα λατινικά και η φιλοσοφία, που μπολιάζουν τη μόρφωση και νοστιμίζουν την παιδεία των σπουδαγμένων, δεν ενδιαφέρουν και δεν απασχολούν τον κόσμο της επικοινωνίας, της ενημέρωσης και του πολιτισμού· ούτε καν τον κόσμο των σχολείων και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κατά συνέπεια εάν δοθούν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ σε κάποιο τεχνολογικό ίδρυμα εφαρμοσμένων θετικών επιστημών, στο οποίο περιλαμβάνεται και ένας Τομέας Ανθρωπιστικών Σπουδών, ο τομέας αυτός δεν θα πάρει δεκάρα. Εάν τεθεί θέμα ισοκατανομής των διατιθέμενων ποσών οι εκπρόσωποι της αριστερής μετριότητας και χοντροκέφαλης κατάντιας θα θέσουν ζήτημα μεγέθους και αριθμών, προτάσσοντας δηλαδή την υπεροχή των αριθμών και των ποσοδεικτών. Φαίνεται ότι όταν οι ιδεόπληκτοι ακριβοδίκαιοι κήνσορες πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα στα νιτερέσα και στις ιδέες τους περί ισότητας και δικαιοσύνης κερδισμένη βγαίνει η αυταπάτη τους. Εν τω μεταξύ η φιλοσοφία παραμένει πτωχός συγγενής, τον οποίο αντιμετωπίζουν πάντα με συγκατάβαση και συμπάθεια και του προσφέρουν ενίοτε λίγο τσάι.
***
Ο Κώστας Θεολόγου είναι Διευθυντής του Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου στο ΕΜΠ