Ο πολυβραβευμένος Νικολά Φιλιμπέρ, ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς ντοκιμαντέρ της εποχής μας και καλεσμένος του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, παρέλαβε τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο την Παρασκευή 7 Μαρτίου, στο Ολύμπιον, πριν την προβολή της βραβευμένης με Χρυσή Άρκτο ταινίας «Στο ποταμόπλοιο» (On the Adamant, 2023). Στον σπουδαίο γάλλο σκηνοθέτη απένειμαν το βραβείο η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, και ο επικεφαλής προγράμματος, Γιώργος Κρασσακόπουλος, οι οποίοι καλωσόρισαν το κοινό.
«Απόψε έχουμε την τιμή να απονείμουμε τον Χρυσό Αλέξανδρο σε έναν από τους σημαντικότερους ντοκιμαντερίστες της εποχής μας, τον Νικολά Φιλιμπέρ. Έναν δημιουργό που χαρακτηρίζεται από την υπομονή, την ευαισθησία και τη βαθιά του δέσμευση να καταγράψει με ακρίβεια, σεβασμό και ανθρωπιά την πολυπλοκότητα και την ομορφιά της καθημερινής ζωής. Ο Νικολά Φιλιμπέρ έχει βρεθεί κοντά μας ξανά και, μέσα στα χρόνια, είχαμε τη χαρά να προβάλλουμε σχεδόν ολόκληρο το έργο του. Από το εμβληματικό Είμαι και Έχω, που έγινε σημείο αναφοράς για το σύγχρονο ντοκιμαντέρ, μέχρι την τρυφερή καταγραφή μιας μονάδας φροντίδας ψυχικής υγείας στην ταινία Στο ποταμόπλοιο που θα προβάλλουμε απόψε, οι δημιουργίες του διαμόρφωσαν τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε την τέχνη του ντοκιμαντέρ» ανέφεραν.
Στη συνέχεια, στάθηκαν στην ικανότητα του Νικολά Φιλιμπέρ να ακούει και να παρατηρεί τους ήρωές του: «Αυτό που ξεχωρίζει τον Νικολά Φιλιμπέρ είναι η σπάνια ικανότητά του να ακούει, να παρατηρεί και να επιτρέπει στους ήρωές του να αποκαλύπτονται με τους δικούς τους όρους. Οι ταινίες του δεν επιβάλλονται -μας προσκαλούν να εισέλθουμε στον κόσμο τους, να ανακαλύψουμε τις λεπτές αποχρώσεις της ανθρώπινης ύπαρξης με ευαισθησία, χιούμορ και μια ηθική στάση που είναι ριζοσπαστική και αναγκαία. Από μια μικρή σχολική αίθουσα μέχρι τους διαδρόμους ενός μουσείου ή τους χώρους μιας ψυχιατρικής κλινικής, ο Νικολά Φιλιμπέρ αναδεικνύει τις φωνές όσων συχνά μένουν στο περιθώριο, φέρνοντας στο φως την κρυμμένη ποίηση της καθημερινότητας. Οι ταινίες του μας υπενθυμίζουν ότι το ντοκιμαντέρ δεν είναι απλώς ένα μέσο καταγραφής της ζωής -είναι μια οδός κατανόησης, ένας τρόπος να θέτουμε ερωτήματα και, τελικά, να αγκαλιάζουμε την πραγματικότητα με όλες τις αντιφάσεις και την ομορφιά της. Είναι μεγάλη μας χαρά και τιμή που το 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τού απονέμει τον Τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο για τη συνολική του προσφορά στον κινηματογράφο».
Ολοκληρώνοντας, προτού τον προσκαλέσουν στη σκηνή, τον ευχαρίστησαν για τις ταινίες του, το όραμά του και την αφοσίωσή του στο ντοκιμαντέρ και στον άνθρωπο.
«Σας ευχαριστώ πάρα πολύ μέσα από την καρδιά μου, πραγματικά είναι υπέροχο όλο αυτό. Είναι πολύ σημαντικό για μένα να μοιραστώ αυτό το βραβείο με τη Λίντα, τη σύντροφο και συνοδοιπόρο μου σε όλη αυτή τη διαδρομή, η οποία κάνει το έργο μου πιο φωτεινό και πιο λαμπερό και η οποία είναι και σήμερα μαζί μου εδώ, στη Θεσσαλονίκη. Θα ήθελα να σας πω ότι αυτό το πάρα πολύ όμορφο δώρο που μου κάνατε θα βρει τη θέση του στο σπίτι μου, και πιο συγκεκριμένα σε έναν διάδρομο από τον οποίο περνάω σίγουρα 20 με 30 φορές την ημέρα, που σημαίνει ότι θα σας σκέφτομαι πολύ συχνά. Εντάξει, ίσως όχι και 30 φορές την ημέρα, αλλά σίγουρα πολύ» δήλωσε αρχικά ο Νικολά Φιλιμπέρ.
Το αστείο περιστατικό με τη Χρυσή Άρκτο στο αεροδρόμιο
Παράλληλα, ευχήθηκε το βραβείο να μη του δημιουργήσει προβλήματα ασφαλείας όπως η Χρυσή Άρκτος πριν δύο χρόνια, βρίσκοντας αφορμή να διηγηθεί μια απολαυστική ιστορία στο κοινό.
«Πριν δύο χρόνια, η Μπερλινάλε με τίμησε με τη Χρυσή Αρκτο, για την ταινία Στο ποταμόπλοιο, και την επόμενη μέρα είχα προβλήματα στο αεροδρόμιο. Η Χρυσή Αρκτος είναι στη βαλίτσα μου, ήσυχη και, προφανώς, όταν την περνάω από το μηχάνημα, εκείνο αρχίζει να χτυπάει. Η κυρία πίσω από τον υπολογιστή της μου λέει να την ανοίξω. Βγάζω το μικρό αγαλματάκι και η κυρία φωνάζει αμέσως τον προϊστάμενό της. Ο προϊστάμενος φωνάζει με τη σειρά του τον δικό του προϊστάμενό, και εκείνος καταλήγει να φωνάξει την αστυνομία. Σας ορκίζομαι ότι όλα αυτά που σας διηγούμαι είναι αλήθεια. Φτάνουν δυο γερμανοί αστυνομικοί, τεράστιοι, με αλεξίσφαιρα γιλέκα, και κοιτάζουν τη μικρή αρκουδίτσα πολύ διερευνητικά. Και φωνάζουν κι αυτοί τον προϊστάμενό τους. Εκείνος φτάνει, αναγνωρίζει το αντικείμενο και μου σφίγγει το χέρι, δίνοντάς μου συγχαρητήρια», ανέφερε ο Νικολά Φιλιμπέρ.
«Τίποτα δεν είναι αιώνια κερδισμένο, τίποτα δεν είναι δεδομένο»
«Ξέρω ότι αυτή είναι η 27η διοργάνωση του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και σίγουρα πολλά έχουν αλλάξει σε σχέση με την πρώτη φορά που διοργανώθηκε αυτό το φεστιβάλ, είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα σχετικά με το πώς αντιλαμβάνεται πλέον ο κόσμος τα ντοκιμαντέρ, καθώς λαμβάνουν πολύ μεγαλύτερη αναγνώριση. Σίγουρα όμως, εκείνοι που ξεκίνησαν αυτό το Φεστιβάλ θα πρέπει να είχαν πολύ μεγάλη θέληση. Σήμερα, 27 χρόνια αργότερα, τα πράγματα στον χώρο του ντοκιμαντέρ είναι διαφορετικά, πολύ πιο άνετα και εύκολα. Παρ’ όλα αυτά, τίποτα δεν είναι αιώνια κερδισμένο, τίποτα δεν είναι δεδομένο. Κι όσοι ασχολούνται με το ντοκιμαντέρ σίγουρα μπορούν να μας διαβεβαιώσουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν δυσκολίες, μια συνεχόμενη μάχη, ένας συνεχής αγώνας για εύρεση επιχορηγήσεων και χρηματοδότησης. Είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, όπως ευαίσθητο θέμα είναι συνολικά το θέμα του πολιτισμού», πρόσθεσε.
«Σας καλώ να κάνουμε τη δημοκρατία και πάλι σπουδαία»
Όσο για τη σύνδεση του πολιτισμού με τη δημοκρατία, ο Νικολά Φιλιμπέρ υπογράμμισε τα εξής: «Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου η ευαισθησία για τον πολιτισμό είναι πολύ έντονη. Και όπως όλοι ξέρουμε, ο πολιτισμός συνδέεται άμεσα με τη δημοκρατία. Βρισκόμαστε στην Ελλάδα, τη χώρα που έχει γεννήσει τη δημοκρατία, αλλά και σε μια εποχή που η δημοκρατία βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο από ποτέ. Επομένως, πρέπει να είμαστε πολύ ευαισθητοποιημένοι. Σας καλώ να κάνουμε τη δημοκρατία και πάλι σπουδαία».
«Η ταινία δεν έχει σκοπό να διδάξει κάτι συγκεκριμένο για την ψυχιατρική, αλλά να προσκαλέσει τον θεατή να εξερευνήσει έναν άγνωστο κόσμο»
Μετά την ολοκλήρωση της προβολής, ακολούθησαν ερωτήσεις από το κοινό. Απαντώντας για το πόσο καιρό πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα είχε ξεκινήσει να επισκέπτεται τη δομή που φιλοξενείται στο ποταμόπλοιο, ώστε να αναπτυχθεί μια σχέση εμπιστοσύνης με τους ανθρώπους που εμφανίζονται στην ταινία, ο Νικολά Φιλιμπέρ απάντησε: «Χρειάστηκε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα μέχρι να μας εμπιστευτούν. Αυτή δεν είναι η πρώτη ταινία που γυρίζω σε σχέση με την ψυχική υγεία, είχε προηγηθεί μία ακόμη πριν περίπου 30 χρόνια, η οποία είχε μείνει διάσημη στον ψυχιατρικό χώρο -φανταστείτε πως την ξέρουν τόσο οι ασθενείς όσο και οι φροντιστές τους. Πηγαίνοντας στο Adamant για να γυρίσω αυτή την ταινία που μόλις παρακολουθήσατε, ήταν ήδη γνωστή η φήμη μου και οι άνθρωποι μού ανοίχτηκαν πολύ εύκολα. Πραγματικά, δεν προσπάθησα σχεδόν καθόλου για να μου ανοιχτούν και να με εμπιστευτούν. Τους εξήγησα την ιδέα, τι είναι αυτό που είχαμε κατά νου και ήταν όλοι έτοιμοι να διηγηθούν την ιστορία τους».
Μιλώντας στη συνέχεια για το Adamant, η Λίντα ντε Τσίτερ, σύντροφος του Νικολά Φιλιμπέρ, τόνισε ότι η θεραπεία που προσφέρεται εκεί βασίζεται στην τέχνη και στη δημιουργία, σε μια προσπάθεια να γίνει κατανοητή και σεβαστή η ευαισθησία κάθε ανθρώπου, αλλά και να αναδειχθούν οι δυνατότητές του. Προσαρμόζεται, δηλαδή, η θεραπεία στις ανάγκες και στα χαρίσματα του κάθε ατόμου, χρησιμοποιώντας την τέχνη ως μέσο έκφρασης και θεραπείας και βοηθώντας τους ασθενείς να ανακαλύψουν πράγματα για τους εαυτούς τους που και οι ίδιοι δεν ήξεραν.
Τέλος, σε ερώτηση για τα μαθήματα που αποκόμισε από τη διαδικασία της ταινίας, ο Νικολά Φιλιμπέρ απάντησε: «Η δημιουργία αυτής της ταινίας μού προσέφερε πολλά, αλλά το πιο σημαντικό ήταν οι άνθρωποι που γνώρισα. Αυτοί οι ξεχωριστοί άνθρωποι, με τα μοναδικά ενδιαφέροντα και την πλούσια καλλιέργεια, με έκαναν να ανοίξω τα μάτια μου και να δω τον κόσμο διαφορετικά. Μέσα από αυτές τις συναντήσεις, ανακάλυψα νέες πτυχές του εαυτού μου και των δυνατοτήτων μου. Η ταινία δεν έχει σκοπό να διδάξει κάτι συγκεκριμένο για την ψυχιατρική, αλλά να προσκαλέσει τον θεατή να εξερευνήσει έναν άγνωστο κόσμο και να δει τα πράγματα από μια διαφορετική οπτική γωνία» κατέληξε ο Νικολά Φιλιμπέρ.