Η Συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας, η οποία επήλθε μετά τη συντριπτική ήττα, που υπέστησαν οι συμμαχικές, ένοπλες δυνάμεις της, στο μακεδονικό μέτωπο, από τη συνδυασμένη επίθεση των Δυνάμεων της Αντάντ, όπου συμμετείχαν και ελληνικές στρατιωτικές Δυνάμεις και υπογράφηκε στη Θεσσαλονίκη, στις 29 Σεπτεμβρίου 1918, ήταν μια από τις πρώτες Ανακωχές, βάσει των οποίων τερματίστηκε στο επιχειρησιακό πεδίο ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και άνοιξε ο δρόμος για την πορεία προς την «ανάπηρη ειρήνη». Ήταν και το σημείο καμπής για την Γερμανία, μια και μετά την συντριβή, που υπέστησαν τα στρατεύματα των Κεντρικών Δυνάμεων στη Μακεδονία, η στρατιωτική ηγεσία, ιδίως ο Ludendorff, άρχισαν να βλέπουν ξεκάθαρα και να αποδέχονται πως το παιχνίδι είχε χαθεί.
Η συγκεκριμένη Συνθηκολόγηση, που σηματοδοτούσε την ειρήνευση της πολύπαθης Βαλκανικής Χερσονήσου, επόμενο ήταν να χαιρετισθεί με ιδιαίτερο ενθουσιασμό και στην Ελλάδα για έναν επιπλέον λόγο: η χώρα βρισκόταν στην πλευρά των νικητών του Πολέμου, έχοντας διέλθει μάσα από συμπληγάδες. Λίγες μέρες αργότερα, στις 23 Σεπτεμβρίου (π. ημ.), ο αθηναϊκός λαός διαδήλωνε την χαρά του με ένα συλλαλητήριο, όπου ο πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, εκείνος, που, με τις αποφάσεις του και τις ενέργειές του, είχε συμβάλει στην τελική νίκη της Ελλάδας, προσερχόταν και απευθυνόμενος προς στους συμπολίτες του, μιλούσε, έμπλεος ενθουσιασμού, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, και τα ακόλουθα: «Ένας από τους συνεργούς της αποπείρας προς υποδούλωσιν του Κόσμου κείται κατά γης, ηττηθείς κατά κράτος, ομολογήσας την ήτταν του και αναμένων την περί της τύχης του απόφασιν των νικητών. Η νίκη αυτή δεν τερματίζει μόνον τον αγώνα κατά της Βουλγαρίας. Η σημασία αυτής εκτείνεται πολύ πέραν των ορίων της Χερσονήσου και αποτελεί την έναρξιν της καταρρεύσεως του αντιπάλου συνδυασμού, μέλλουσα να έχη όχι μόνον σπουδαία στρατιωτικά αποτελέσματα, αλλά και άμεσον και ισχυρόν αντίκτυπον επί του ηθικού και λοιπών αντιπάλων. Εάν μάλιστα επιβεβαιωθώσιν επισήμως αι ειδήσεις των μεταμεσημβρινών εφημερίδων, φαίνεται ότι η Γερμανία, η Αυστρία και η Τουρκία απηυθύνθησαν προς τον Πρόεδρον Ουίλσωνα (παρατεταμέναι ζητωκραυγαί) ζητούσαι ανακωχήν, προς σύναψιν ειρήνης, επί τη βάσει των όρων, τους οποίους έχει διατυπώσει ο Πρόεδρος της Αμερικανικής Συμπολιτείας».
“«ενδεχόμενη νίκη της Αντάντ θα σηματοδοτούσε την «κυριαρχία της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο», ενώ στην αντίθετη περίπτωση, θετικής έκβασης του πολέμου υπέρ των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, η νίκη της Γερμανίας θα ισοδυναμούσε με την «ανείπωτη τυραννία του μιλιταρισμού για τις επόμενες γενιές»”
- συνταγματάρχης House
Όντως, ο Woodrow Wilson είχε από νωρίς αναλάβει πρωτοβουλίες, οι οποίες κατέτειναν στην αποκατάσταση της ειρήνης ανά την υφήλιο, αποβλέποντας, δίχως αμφιβολία, στην κατασφάλιση των αμερικανικών συμφερόντων, γεγονός, που κατέστη απόλυτα εμφανές με την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο, τον Απρίλιο του 1917. Ήδη, από τις αρχές του πολέμου, από τον Αύγουστο του 1914, ο συνταγματάρχης House είχε δηλώσει πως ενδεχόμενη νίκη της Αντάντ θα σηματοδοτούσε την «κυριαρχία της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο», ενώ στην αντίθετη περίπτωση, θετικής έκβασης του πολέμου υπέρ των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, η νίκη της Γερμανίας θα ισοδυναμούσε με την «ανείπωτη τυραννία του μιλιταρισμού για τις επόμενες γενιές».
Πριν κλείσει χρόνος από την πολεμική εμπλοκή της χώρας του στον ευρωπαϊκό πόλεμο, τον Ιανουάριο του 1918, ο Wilson, εξήγγειλε το περίφημο Διάγγελμά του, γνωστό ως 14 Σημεία. Τα σημεία αυτά κατέστησαν το θεωρητικό πλαίσιο για την ειρήνευση του κόσμου και με μικρές διαφοροποιήσεις, αποδέχθηκαν σταδιακά τόσο οι κύριοι ηγέτες της Αντάντ, ο Georges Clemenceau, ο Γάλλος πρωθυπουργός και ο Βρετανός ομόλογός του, Lloyd George, όσο και οι ιθύνοντες των ισχυρών και λιγότερο ισχυρών Δυνάμεων των Κεντρικών Αυτοκρατοριών: Βουλγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αυστροουγγαρία, Γερμανία.
Από την έναρξη των εχθροπραξιών, από τις αρχές του πολέμου, οι ηγέτες των δυο αντιμαχόμενων, στον πόλεμο, πλευρών, της Τριπλής Συνεννόησης και των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, πολιτικοί και στρατιωτικοί, ακροβατούσαν ανάμεσα στον πόλεμο και στις διαβουλεύσεις για ειρήνη. Το φθινόπωρο, όμως, του 1917 τα σημάδια παρακμής και αποσύνθεσης, σε πολλά επίπεδα, οικονομικό, στρατιωτικό, πολιτικό και όχι μόνο, είχαν ενταθεί στο στρατόπεδο των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, επιτεινόμενα και από τις πολιτειακές εξελίξεις στην Ρωσία και την είσοδο της Αμερικής στον πόλεμο, εξελίξεις, που στάθηκαν ισχυροί παράγοντες αποσταθεροποίησης στους κόλπους των Κεντρικών Αυτοκρατοριών.
“Η 11η Νοεμβρίου 1918, ήταν μια εξόχως σημαντική ημερομηνία για την ανθρωπότητα, μια και έδειχνε να σημαίνει το τέλος του «πολέμου όλων των πολέμων».”
Στην Αυστροουγγαρία, ο βασιλιάς Κάρολος, είχε από νωρίς ξεκινήσει τις προσπάθειες και τις συζητήσεις με ιθύνοντες για να αποδεσμευθεί από τον πόλεμο και να συνάψει ξεχωριστή Συνθήκη Ειρήνης με τις Δυνάμεις της Αντάντ, αλλά οι οριστικές αποφάσεις, που θα οδηγούσαν σε μια συμφωνία, αμοιβαία αποδεκτή, προσέκοπταν σε προσκόμματα δυσυπέρβλητα. Οι αντιθέσεις των εθνοτήτων της Αυτοκρατορίας, είχαν προσλάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Οι απελπισμένες κινήσεις του Καρόλου, στα μέσα Οκτωβρίου, δεν στάθηκαν ικανές να αποτρέψουν τη διάλυση της Αυτοκρατορίας, η οποία επισφραγίστηκε με την ήττα στον Πιάβε και με τη Συνθηκολόγηση, της 3ης Νοεμβρίου 1918, όταν υπέγραψε Ανακωχή με την Ιταλία, στη βίλα Giusti.
Λίγες μέρες νωρίτερα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέθετε τα όπλα και υπέγραφε την Ανακωχή του Μούδρου, στα τέλη Οκτωβρίου του 1918.
Ωστόσο, η 11η Νοεμβρίου 1918, ήταν μια εξόχως σημαντική ημερομηνία για την ανθρωπότητα, μια και έδειχνε να σημαίνει το τέλος του «πολέμου όλων των πολέμων». Την 5η πρωινή, της 11ης Νοεμβρίου, υπογραφόταν η Ανακωχή της Γερμανίας με τους εκπροσώπους των Συμμάχων και Συνασπισμένων Δυνάμεων. Ο στρατάρχης Ferdinand Foch, εκ μέρους της Αντάντ και ο Matthias Erzberger, εκ μέρους της νέας γερμανικής κυβέρνησης, είχαν συναινέσει στο κείμενο της Ανακωχής, που υποδήλωνε την υποταγή της Γερμανίας στις βουλήσεις των νικητών του πολέμου και έμεινε γνωστή στην ιστορία ως η Ανακωχή της Rethondes ή Ανακωχή της Κομπιένης.
Η ανακωχή των Συμμάχων με τη Γερμανία το 1918 έγινε με υπογραφή συνθήκης στην Κομπιέν (Compiègne) της Γαλλίας, την 11η Νοεμβρίου 1918 σε σιδηροδρομικό βαγόνι, στο οποίο είχε εγκαταστήσει ο Στρατάρχης Φερντινάν Φος το στρατηγείο του, σε δάσος κοντά στην Κομπιέν.Υπογράφηκε από τον στρατάρχη των συμμαχικών δυνάμεων Φερντινάν Φος (Ferinand Foch) και τον εκπρόσωπο της Γερμανίας Ματίας Ερτζμπέργκερ (Matthias Erzberger).
Η ισχύς της θα ξεκινούσε ύστερα από έξι ώρες, γεγονός, που σήμαινε κατάπαυση του πυρός. Ωστόσο, απαιτήθηκε η ανανέωση και παράταση της ισχύος της άλλες τρεις φορές, ούτως ώστε να παράγει έννομα αποτελέσματα ως την υπογραφή της πρώτης Συνθήκης Ειρήνης, της Συνθήκης των Βερσαλλιών, της 28ης Ιουνίου 1919, με τους όρους της οποίας οι Σύμμαχοι επέβαλαν στη Γερμανία τους επαχθείς όρους τους.
Τα ευτυχή γεγονότα σχολιάστηκαν από τον διεθνή τύπο αλλά και από τον αθηναϊκό, με διθυραμβικά άρθρα, με εκτενείς πληροφορίες για τα όσα τεκταίνονταν στα ευρωπαϊκά ανακτοβούλια και, γενικότερα στην ευρωπαϊκή σκηνή, για τα όσα σημαντικά συντελούνταν στη Γερμανία, όπου είχε ξεσπάσει επανάσταση και τη διακυβέρνηση της χώρας αναλάμβανε σοσιαλιστική κυβέρνηση, υπό τον Friedrich Ebert.
Ωστόσο, δεν έλειπαν και κακεντρεχή σχόλια, που έδειχναν την αντίθεση ορισμένων, σε ορισμένες αλλαγές, ακόμα και οι υπερβολές, όταν αναγραφόταν πως ο πόλεμος ώθησε την ανθρωπότητα προς «νέας κατακτήσεις κεφαλαιώδεις επί του υψηλοτέρου ηθικού πεδίου, μεγαλειτέρας ίσως εις ευρύτητα κατ’ έκτασιν των συνεπειών της Γαλλικής Επαναστάσεως».
Στο Λονδίνο, ο βρετανικός τύπος σχολίαζε την Ανακωχή. Οι Times, υποστήριζαν πως οι όροι της ήταν «καθαρώς στρατιωτικοί» και δεν είχαν σχέση με τους όρους, που θα αποτυπώνονταν στα κείμενα των συνθηκών ειρήνης. Ωστόσο, σύγχρονοι μελετητές έχουν υποστηρίξει πως οι ανακωχές με τη Βουλγαρία, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, την Αυστροουγγαρία και την Γερμανία, ήταν «πολιτικο-στρατιωτικές». Ακόμα, θεωρείται πως οι όροι των Ανακωχών, ιδίως εκείνης της Rethondes, εμπεριείχαν όρους, οι οποίοι ενσωματώθηκαν στα κείμενα των Συνθηκών Ειρήνης του 1919-1920. Ειδικότερα, οι συντάκτες του συμβατικού κειμένου, με το οποίο δεσμεύθηκε η Γερμανία να καταθέσει τα όπλα, προνόησαν να «εγγράψουν [στο] κείμενο της Ανακωχής όρους, που θα τους προσκόμιζαν θεμελιώδεις πολιτικές εγγυήσεις εν όψει των [επερχόμενων] διαπραγματεύσεων της ειρήνης» (Soutou).
H αθηναϊκή εφημερίδα Έθνος, της 30ής Οκτωβρίου 1918 (π. ημ), επίχαιρε, επειδή ο πόλεμος τερματιζόταν με «την ολοκληρωτικήν υποταγήν της Γερμανίας και του ομίλου των συνενόχων της», οι οποίοι από τον Ιούλιο του 1914 βρίσκονταν στο τιμόνι της χώρας και τους οποίους ακόμα και η γερμανική εφημερίδα, Berliner Tageblat, θεωρούσε πως έφεραν «την μεγαλειτέραν ευθύνην», όταν πια είχαν επικρατήσει οι σοσιαλδημοκράτες και είχε υπογραφεί η Ανακωχή.
Στο στρατόπεδο των νικητών του πολέμου, που ορισμένοι ηγέτες φιλοδόξησαν να είναι ο «τελευταίος όλων των πολέμων», ανήκε και η Ελλάδα, η οποία είχε συμμετάσχει επισήμως, πλέον, αλλά και ενεργώς στον πόλεμο από το καλοκαίρι του 1917, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανέλαβε τις τύχες της χώρας μετά την έξωση του Κωνσταντίνου, κατ’ εντολή των Δυνάμεων της Αντάντ. Χάρις, «εις τον Μέγαν Αρχηγόν της, κατώρθωσεν, εγκαίρως ανανήψασα και ανασυγκροτηθείσα, να συμμετάσχη ευρέως της τελικής νίκης και να διαδραματίση ρόλον αποτελεσματικόν, τόσον αντάξιον των ιστορικών της παραδόσεων και του μέλλοντός της εν τη Ανατολική Μεσογείω». Διατυπωνόταν, ακόμα, η άποψη πως η αρχή των Εθνοτήτων θα έβρισκε την πλήρη εφαρμογή της τόσο στην Ανατολή αλλά και «εν τη λοιπή Ευρώπη», γεγονός, το οποίο θα οδηγούσε στην εθνική αποκατάσταση και θα συνεπέφερε την ολοκλήρωση του έργου «της ειρηνεύσεως και της λύσεως του Ανατολικού ζητήματος». Ευσεβείς και ανεκπλήρωτοι πόθοι.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, μιλώντας στους εκπροσώπους του Έθνους, στις 23 Νοεμβρίου 1918, επισήμαινε πως η εθνική αντιπροσωπεία συνερχόταν, «όχι μόνον εορτάζουσα την εκ νέου απολύτρωσιν του εθνικού εδάφους, αλλά και χαιρετίζουσα τον συμμαχικόν θρίαμβον, όστις επήλθε ταχύτερον ή όσον κοινώς προσεδοκάτο, πληρέστερον παρ’ όσον οι πολλοί ήλπιζον, αφού μετά το πρώτον ρήγμα της εχθρικής παρατάξεως, το οποίον υπήρξαμεν ιδιαιτέρως ευτυχείς, ότι επήλθεν εις το Μακεδονικόν Μέτωπον, ως αποτέλεσμα της δράσεως και του εθνικού στρατού, οι εχθροί ημιλλήθησαν ο εις προς τον άλλον, ποιος να καταθέση ταχύτερον τα όπλα, αναθέτων την περί της τύχης του απόφασιν εις την κρίσιν των νικητών».
Ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε και έναν άλλον, σημαντικό λόγο, να χαίρεται για το τέλος του πολέμου, που σηματοδοτούσε η Ανακωχή της Rethondes. Την επόμενη μέρα από την Ανακωχή, στις 30 Οκτωβρίου (π. ημ.), ο Συμμαχικός στόλος, αποτελούμενος από τέσσερα γαλλικά, τέσσερα βρετανικά, δυο ιταλικά και τέσσερα ελληνικά πολεμικά, εισερχόταν στα Δαρδανέλλια, στις 4 μμ, σε διατεταγμένη συμμαχική στρατιωτική αποστολή. Το γεγονός θεωρείτο, όπως σημείωνε η αθηναϊκή εφημερίδα Αστήρ, πως θα συνιστούσε «την δευτέραν εκδήλωσιν της συμμαχικής επιβολής εις την τέως Τουρκικήν Πρωτεύουσαν». Η συμμετοχή ελληνικών πλοίων στη διατεταγμένη αποστολή άνοιγε το δρόμο για την εκπλήρωση ορισμένων εκ των εθνικών ονείρων και συνιστούσε ένα ακόμα βήμα προς την ολοκλήρωση της Μεγάλης Ιδέας, που διακατείχε την ελληνική εξωτερική πολιτική από συστάσεως του ελληνικού κράτους. Προοιώνιζε, δε, ίσως, την επιτυχή έκβαση των ενεργειών του και την εκπλήρωση των προσδοκιών του, για τα οποία μαχόταν εκείνη την περίοδο στα ευρωπαϊκά ανακτοβούλια, παρ’ όλες τις δυσκολίες, που αντιμετώπιζε στο εσωτερικό πολιτικό τοπίο.
Είναι γεγονός αδιαπραγμάτευτο πως η καθυπόταξη της Ρωσίας, ενέργεια, την οποία επιδίωξαν οι Γερμανοί, για τα διασπάσουν την Αντάντ, όπως υποστήριζε ο Kühlmann, μέσω της Συνθήκης του Μπρεστ-Λιτόφσκ, στις 3 Μαρτίου του 1918, τελικώς, δεν βοήθησε τη Γερμανία να διατηρήσει την υπεροχή της, η οποία φάνηκε πρόσκαιρη και κατέρρευσε υπό το κράτος της συνδυασμένης ενέργειας των αμερικανικών και ανταντικών στρατευμάτων, τα οποία ετοιμάζονταν να εισέλθουν σε γερμανικό έδαφος. Αναγκάστηκε, λοιπόν, να στραφεί προς τον Wilson, ενώ ξέσπασε και επανάσταση, η οποία επιτάχυνε τις εξελίξεις, που οδήγησαν στην Ανακωχή.
Η ήττα της Γερμανίας, της Αυστροουγγαρίας και των δορυφόρων τους υπήρξε συντριπτική. Αν θέλουμε να προβούμε σε μια συνθετική, μερική, όμως, αποτίμηση των αιτίων και λόγων, που οδήγησαν στην συντριβή, θα έπρεπε να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στην πρωταίτια του πολέμου, τη Γερμανία. Επομένως, η προπαγάνδα, που ασκήθηκε από τις Δυνάμεις της Αντάντ, οι ήττες στο πεδίο της μάχης, η οικονομική απίσχνανση, απόρροια και των απαιτήσεων του πολέμου, με τραγικό επακόλουθο την πείνα, όχι μόνο του γερμανικού λαού αλλά και των υπόλοιπων λαών, την «αθλιότητα», ήσαν ορισμένοι από τους παράγοντες εκείνους, που επέδρασαν καταλυτικά στις πολιτικές και πολιτειακές ανακατατάξεις και διευκόλυναν την επανάσταση στη Γερμανία∙ μια επανάσταση, την οποία ο ακόμα άσημος και ανίσχυρος Hitler, αποκάλεσε «συμμορία άθλιων εγκληματιών», που στόχο είχε «να βάλει την πατρίδα στο χέρι». Μια επανάσταση, όμως, που του άνοιξε διάπλατα τον δρόμο για να επιβάλει τη δική του μονοκρατορία και δρομολόγησε, εν αγνοία της, συνδυαζόμενη με τις ελλιπείς διατάξεις των Συνθηκών Ειρήνης, τις εξελίξεις, που οδήγησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
