Όταν η Ευρώπη επέβαλλε κυρώσεις στη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία, ξεκινώντας έναν αγώνα απεξάρτησης από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν φάνηκε να ανησυχεί καθώς οι τεράστιες ποσότητες πετρελαίου οδηγήθηκαν στην Κίνα με την Gazprom να καταγράφει πωλήσεις ρεκόρ.
Σύμφωνα με τους Finacial Times, με τα χρόνια η εικόνα άλλαξε ριζικά, με τον ρωσικό κολοσσό να έχει χάσει ανεπιστρεπτί τις ένδοξες μέρες του παρελθόντος που αποτελούσε την βασική πηγή εσόδων του Κρεμλίνου και να κινδυνεύει σήμερα ακόμη και με κρατική επιδότηση για να διασωθεί.
«Ο ρωσική Gazprom έχει αποδεχθεί ότι δεν θα έχει ποτέ ξανά τόσο μεγάλο και σημαντικό κομμάτι της πίτας στην ενεργειακή αγορά της Ευρώπης, την μεγαλύτερη μέχρι τότε, γι αυτό έχει αναγκαστεί να στραφεί σε μικρότερες πηγές εσόδων» δήλωσε ο Μαρσέλ Σαλίκχοβ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Ενέργειας και Χρηματοοικονομικών, μιας ρωσικής δεξαμενής σκέψης.
Μη επικερδής οι συμφωνίες με Κίνα και Τουρκία
Σε συνέντευξή του πριν από λίγες ημέρες στο κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο Rossiya 1, ο Πούτιν παραδέχθηκε ότι η Ρωσία είχε επωφεληθεί σημαντικά από τις εξαγωγές ενέργειας στην Ευρώπη, αλλά αρνήθηκε ότι η απώλεια της προκαλεί προβλήματα.
«Ίσως ήταν πιο διασκεδαστικό τότε αλλά όσο λιγότερο εξαρτόμαστε από την ενέργεια, τόσο το καλύτερο, επειδή το μη ενεργειακό μέρος της οικονομίας μας αυξάνεται», τόνισε.
Όταν η Μόσχα έκλεισε τις στρόφιγγες φυσικού αερίου στην Ευρώπη, οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατακόρυφα κάνοντας την Ευρώπη να υποφέρει. Όμως το αποτέλεσμα ήταν βραχύβιο.
Τα κέρδη προ φόρων σημείωσαν ρεκόρ 4,5 τρισεκατομμυρίων Rbs (49,7 δισεκατομμύρια δολάρια) μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2022, λίγους μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, αλλά μειώθηκαν κατά 40% σε 2,7 τρισεκατομμύρια Rbs ένα χρόνο αργότερα, με τα καθαρά κέρδη να έχουν μειωθεί από σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο Rbs σε 255 δισεκατομμύρια Rbs.
Ήταν η πρώτη φορά που το 2023 η άλλοτε επικερδής Gazprom μείωσε την κερδοφορία της κάτι που υπολογίζεται ότι θα συνεχιστεί έως το 2025.
Η ΕΕ έχει αποδειχθεί πιο ικανή στην προμήθεια φυσικού αερίου από εναλλακτικές αγορές από ό,τι πολλοί πίστευαν, με τη Ρωσία να παρέχει από το 2021 μόνο το 8% από 40% των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ, ενώ οι τιμές έχουν καταρρεύσει από τα υψηλότερα επίπεδα. Η ΕΕ στοχεύει μάλιστα, να απεξαρτηθεί πλήρως από την ρωσική ενέργεια έως το 2027.
Από την πλευρά της η Μόσχα, στράφηκε σε νέες αγορές όπως την Κίνα και την Τουρκία, με την Gazprom να έχει βρει νέους αγοραστές, αλλά οι συμφωνίες της μαζί τους να αντισταθμίζουν μόνο το 5% έως 10% της χαμένης ευρωπαϊκής αγοράς, σύμφωνα με τον Σαλίκχοβ.
Ενώ οι εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Κίνα έχουν αυξηθεί, οι όγκοι παραμένουν σχετικά μικροί σε σχέση με αυτούς της Ευρώπης, με τη Ρωσία να έχει στείλει το 2023 περίπου 22 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Κίνα μέσω αγωγού, όταν έστελνε στην Ευρώπη 230 δισ, κυβικά μέτρα το χρόνο πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η Gazprom θα μπορούσε να βελτιώσει τις προοπτικές της εάν καταλήξει σε συμφωνία για την κατασκευή του «Power of Siberia 2» μήκους 3.550 χιλιομέτρων, που θα συνδέει τα κοιτάσματα αερίου -που κάποτε οδηγούνταν στην Ευρώπη- στην Κίνα αν και οι υπογραφές δεν έχουν ακόμη πέσει για το έργο του PS2, το οποίο θα περάσει από τη Μογγολία.
Ακόμη και στην περίπτωση του πιο αισιόδοξου σεναρίου, ο PS2 θα χρειαζόταν χρόνια για να κατασκευαστεί και δεν θα αναπλήρωνε τις χαμένες ευρωπαϊκές πωλήσεις, σύμφωνα με ανεξάρτητους αναλυτές.
Η κατασκευή του αγωγού θα διαφέρει επίσης από άλλα έργα της Gazprom, καθώς πιθανότατα θα χρηματοδοτηθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό - ο οποίος ιστορικά απολάμβανε γενναιόδωρες συνεισφορές από την εταιρεία φυσικού αερίου - και όχι από τα κέρδη της Gazprom.
Από τα χρυσά κέρδη σε επιδοτήσεις;
Παράλληλα, οι ρωσικές εξαγωγές LNG αν και αυξάνονται σταδιακά, παραμένουν σημαντικά λιγότερες από τις ροές μέσω των αγωγών.
Η Novatek αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών LNG της Ρωσίας, με την Gazprom να στερείται την εξειδικευμένη υποδομή για τη μετατροπή και τη μεταφορά του υγροποιημένου φυσικού αερίου, έχοντας επενδύσει τα προηγούμενα χρόνια σε αγωγούς και όχι σε τεχνολογίες υγροποίησης στην εποχή Πούτιν.
Η πετρελαϊκή δραστηριότητα της Gazprom, η Gazprom Neft, έχει γίνει πλέον η σωτηρία της εταιρείας, συνεισφέροντας το 36% των εσόδων και το 92% των καθαρών εσόδων το πρώτο εξάμηνο του 2023 με την αξία του τμήματος να ξεπερνά ακόμη και αυτήν της μητρικής εταιρείας πέρυσι.
«Το πετρέλαιο δεν είναι η δευτερεύουσα επιχείρηση για την Gazprom, αλλά η βασική πηγή των εσόδων της», τόνισε ο Σεργκέι Βακουλένκο, πρώην επικεφαλής στρατηγικής της Gazprom Neft, ο οποίος είναι τώρα στο Carnegie Russia Eurasia Center.
Ο Ρον Σμιθ, αναλυτής πετρελαίου και φυσικού αερίου στη BCS Global Markets με έδρα τη Μόσχα, είπε επίσης ότι η οικονομική θέση της Gazprom δεν είναι ακόμη «καταστροφική» αλλά αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να μην είναι ποτέ ξανά τόσο επικερδής.
«Η Gazprom δεν θα είναι ποτέ ξανά η τεράστια αγελάδα μετρητών για όσους κρατούν τα κλειδιά του Κρεμλίνου», είπε ο Μίλοφ, πρώην αναπληρωτής υπουργός Ενέργειας της Ρωσίας. «Αντί να έχει υπερβολικά κέρδη, υπάρχει ο κίνδυνος η εταιρεία να γίνει αποδέκτης κρατικών επιδοτήσεων για να διασωθεί» υπογράμμισε.