«Είναι πολύ καλό που ο λαός δεν καταλαβαίνει πώς λειτουργεί το τραπεζικό και το νομισματικό μας σύστημα, γιατί αν το καταλάβαινε, θα γινόταν επανάσταση αύριο το πρωί», έλεγε ο Αμερικανός βιομήχανος Henry Ford, ιδρυτής της ομώνυμης αυτοκινητιστικής εταιρείας. Άραγε, περίπου έναν αιώνα μετά την περιβόητη ρήση του, έχουμε γίνει γνώστες των οικονομικών; Οι Get Involved κουνάνε το κεφάλι αρνητικά.
Οι Βασίλης Αγγελόπουλος και Αντώνης Ευσταθιάδης, τελειόφοιτοι του Τμήματος Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής Διοικητικήςτου Πανεπιστημίου Πειραιά και πρωτεργάτες της προαναφερθείσας think tank, έκαναν το πρώτο βήμα για να μάθουν στους Έλληνες που ενδιαφέρονται βασικές αρχές οικονομίας. «Θέλαμε να αναμειχθούν περισσότεροι άνθρωποι με τα οικονομικά. Σήμερα τα πάντα είναι οικονομία», αναφέρουν ομόφωνα. Σύμφωνα με έρευνα του ΣΕΒ, επτά στις δέκα εταιρείες ισχυρίζονται ότι δεν διαθέτουν το κατάλληλο δυναμικό στο προσωπικό τους. Μήπως, τελικά, ο Αντώνης και ο Βασίλης, υλοποίησαν την πρωτοβουλία τους στην καλύτερη δυνατή περίοδο, σε μια εποχή όπου η χώρα προσπαθεί να κάνει ξανά τα πρώτα της αργά βήματα στον μακρύ δρόμο της οικονομίας και των αγορών;
Η GetInvolved ως πρωτοβουλία ξεκίνησε το 2017 από μία ομάδα φοιτητών. Με προσπάθεια, δουλειά και συναντίληψη στις δομικές ανάγκες για την ανάδειξη νέων ιδεών και δημιουργικές πρωτοβουλίες ξεκίνησε μια επιτυχημένη σειρά δράσεων. Ανάμεσα στις ήδη υλοποιηθείσες συγκαταλέγονται ένα καινοτόμο σε Παγκόσμιο Επίπεδο Συνέδριο, αυτό της προσομοίωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, απευθυνόμενο σε φοιτητές, σειρά επιμορφωτικών ημερίδων καθώς και ακαδημαϊκό περιοδικό. Στοχεύει μέσα από τις δράσεις της να ενισχύσει τις οικονομικές γνώσεις των φοιτητών οικονομικών και να εξοικειώσει τους μη οικονομολόγους με τις οικονομικές έννοιες.
Η HuffPost Greece συνάντησε τους δύο φιλόδοξους φοιτητές και τους ρώτησε κυρίως για οικονομία. Τί σημαίνει να είσαι οικονομικά αναλφάβητος στις μέρες μας, έχουν οικονομική παιδεία οι Έλληνες και σε πόσα χρόνια η χώρα μπορεί να σταθεί ξανά στα πόδια της; Εκείνοι, για νέοι της γενιάς του 96′, έδωσαν πολύ ξεκάθαρες απαντήσεις:
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Εννιά χρόνια στα μνημόνια. Έχει μάθει ο Έλληνας από οικονομία;
Σίγουρα έχει μάθει. Έχει μάθει τουλάχιστον οικιακή οικονομία, που είναι η αρχή του παντός. Σίγουρα, για τη χώρα και τα οικονομικά Πανεπιστήμια, για τα οποία έχουμε εικόνα, είναι επίσης ενθαρρυντικό το ότι υπάρχουν άνθρωποι, που έχοντας πορεία σε καταξιωμένες θέσεις στην Ε.Ε. και Πανεπιστήμια του εξωτερικού, διδάσκουν στα ελληνικά πανεπιστήμια. Σε κάθε περίπτωση θα μπορούσαν να εργάζονται στο εξωτερικό και να παίρνουν μισθούς δυσανάλογους με τους Ελληνικούς. Η υπεραξία αυτών των ανθρώπων μπορεί να δημιουργήσει την επόμενη γενιά οικονομολόγων, που σίγουρα έχει μάθει από την κρίση. Υπάρχει βέβαια και το τεράστιο πρόβλημα ότι ποτέ τα οικονομικά δεν δουλεύουν μόνα τους. Χρειάζεται πολιτική, θεσμικό πλαίσιο και παιδεία.
Δημιουργήσατε μια think tank στην χειρότερη χρηματοπιστωτική κρίση του 21ου αιώνα. Ποιοι ήταν οι τρεις βασικοί λόγοι;
Πρώτος και βασικός λόγος είναι η χρηματοοικονομική παιδεία. Ένας άνθρωπος που είναι σε θέση να γνωρίζει την πραγματικότητα, μπορεί και να τη βελτιώσει στο μέλλον.
Ο δεύτερος είναι η διασύνδεση με καθηγητές, πανεπιστήμια, εταιρείες και τους πιο ενεργούς φοιτητές. Η συσπείρωση ειδημόνων για τόσο σοβαρά ζητήματα όσο η οικονομία μιας χώρας, αποτελεί την πανάκεια των εκάστοτε προβλημάτων.
Τρίτον, θέλαμε να τονίσουμε τις δεξιότητες και τα λεγόμενα soft skills που απαιτούνται στην αγορά. Στις πλέον, θεμελιώδεις αρετές συγκαταλέγεται η ομαδική εργασία. Το σημείο, όπου όλα τα παραπάνω συνυπάρχουν είναι και η Training Day, που την δημιουργήσαμε επειδή δεν την είχαμε στο πανεπιστήμιο και λειτουργεί στο πλαίσιο του Συνεδρίου. Σε αυτήν, φοιτητές που συμμετέχουν στο συνέδριο έχουν την ευκαιρία να ακούσουν ομιλίες και να θέσουν ερωτήματα σε ανθρώπους που έχουν βρεθεί στους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς, διακεκριμένους Ακαδημαϊκούς και Εκπροσώπους της Αγοράς του συνεδρίου μας έρχονται και ρωτάνε τους καλεσμένους μας - που είναι άνθρωποι που έχουν καθίσει στα ευρωπαϊκά τραπέζια - για ζητήματα οικονομίας και όχι μόνο.
Ποιος είναι πιο επικίνδυνος, ο οικονομικά αναλφάβητος ή ο οικονομικά ημιμαθής;
Αντώνης: Όσο λιγότερο γνωρίζεις, τόσο περισσότερο μιλάς. Ο αναλφάβητος που μιλά πολύ θεωρείται απειλή, αλλά και η ημιμάθεια είναι μείζον πρόβλημα. Ο ημιμαθής μπορεί να επηρεάσει ευκολότερα τον αναλφάβητο.
Βασίλης: Ο ημιμαθής μπορεί να κάνει και περισσότερο κακό στον εαυτό του. Ας πούμε, πώς βρέθηκαν όλοι με ένα δάνειο υψηλού επιτοκίου στα χέρια και τώρα τραβάνε τα μαλλιά τους; Αντίστοιχο πρόβλημα αποτελούν τα φοιτητικά δάνεια στις ΗΠΑ, τα οποία θα τους απασχολήσουν για χρόνια.
Με ποιους τρεις πρακτικούς τρόπους μπορεί να αντιμετωπιστεί ο οικονομικός αναλφαβητισμός στη χώρα;
Να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν ξέρουμε και να ζητάμε βοήθεια για να μάθουμε.
Να καταλάβουμε αυτό που λέγεται δια βίου μάθηση. Η παιδεία και η μόρφωση δεν έχουν ηλικία. Το στοίχημα είναι να μαθαίνουμε διαρκώς πώς να μαθαίνουμε
Να γίνουμε ενεργότεροι. Οι πολίτες να παρακολουθούν συνέδρια, ομιλίες, τα πάντα.
Αν δεν υπήρχε οικονομικός αναλφαβητισμός, θα είχαμε αποφύγει λάθη του παρελθόντος
Μια οικονομική μελέτη των ΗΠΑ κατέγραφε ότι όσο οικονομικά αναλφάβητη είναι μια χώρα, τόσο χειρότερο σχεδιασμό είχαν κάνει στο συνταξιοδοτικό τους σύστημα. Επίσης, θα είχαμε αποφύγει το τεράστιο ιδιωτικό χρέος με τους ανθρώπους που κινδυνεύουν να χάσουν τα σπίτια τους. Αυτό δεν τιμά μια κοινωνία.
Ας μιλήσουμε για την οικονομία της χώρας. Τι μας οδήγησε σε αυτή την κατάσταση;
Τρία βασικά λάθη:
Λάθη κυβερνήσεων
Η δική μας νοοτροπία.
Και το ότι βλέπαμε το δικό μας νοικοκυριό, δηλαδή το δέντρο και όχι το δάσος.
Τρία μέτρα που θα προτείνατε;
Ενιαία οικονομική πολιτική, ασχέτως κυβέρνησης. Να συμφωνηθούν κάποια πράγματα στη φορολογία, που να έχουν ισχύ για 7-8 χρόνια, ώστε να έρθουν και μακροπρόθεσμες επενδύσεις στη χώρα.
Ενίσχυση και εκσυγχρονισμός του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων.
Σωστά κίνητρα για να επιστρέψουν οι ελληνικές επιχειρήσεις.
Αύξηση κατώτατου μισθού. Ήταν σωστή απόφαση;
Μιλώντας από την σκοπιά της οικονομίας είναι ένα μέτρο σε σωστή κατεύθυνση, κυρίως λόγω της κατάργησης του υποκατώτατου. Βραχυπρόθεσμα είναι καλό. Μακροχρόνια, όμως, μπορεί να δημιουργήσει μια αντίθετη δυναμική. Δηλαδή αν αυτή η αύξηση συνοδευόταν και με μια αντίστοιχη της αύξησης του μισθού μείωση στις εισφορές, τότε θα μιλούσαμε για ένα πλήρες μέτρο. Τώρα το μέτρο έχει μείνει ημιτελές.
Συνταξιοδοτικό;
Σε μια υγιή οικονομία, η αναλογία εργαζόμενου-συνταξιοδοτούμενου είναι περίπου 3 εργαζόμενοι (2,7). Στην Ελλάδα είμαστε περίπου στο 1,3. Δηλαδή, δεν είναι βιώσιμο λόγω αριθμών. Από εκεί και πέρα, ενέργειες όπως η φούσκα του χρηματιστηρίου, οι απώλειες που υπέστησαν κάποια ταμεία στο PSI, η ανεργία και το δημογραφικό δεν βοηθάνε το πρόβλημα.
Τα κόκκινα δάνεια πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν;
Οι τράπεζες βρέθηκαν σε ένα πικ κόκκινων δανείων. Αυτό το σημείο πλέον αντιμετωπίζεται με νομοθετικές πρωτοβουλίες, αλλά θέλουν συνεχή προσοχή. Είναι ένα πρόβλημα που θα μείνει για χρόνια.
Γιατί ο βασικός στόχος μας είναι να μην χρεοκοπήσουν οι τράπεζες;
Οι οικονομίες στην Ευρώπη είναι τραπεζοκεντρικές. Αυτό σημαίνει ότι κάθε επιχείρηση δεν είχε τη νοοτροπία να μπει στο χρηματιστήριο, αλλά να απευθυνθεί στην τράπεζα. Η μεγάλη προστιθέμενη αξία της τράπεζας είναι ο μεσαίος ισολογισμός. Μια επιχείρηση ή ένα νοικοκυριό έχει την απαίτηση ενός δανείου που θα το ξεχρεώσει σε 10-15 χρόνια, ενώ οι καταθέτες θέλουν τα χρήματά τους ανά πάσα στιγμή διαθέσιμα και λειτουργούν βραχυπρόθεσμα.
Η τράπεζα λοιπόν είναι η εταιρεία που μπαίνει στη μέση και κάνει το βραχυπρόθεσμο του ενός, μακροπρόθεσμο για όλους. Στην Ευρώπη, η τράπεζα είναι η κύρια πηγή χρηματοδοτήσεων, οπότε δύσκολα θα αντικατασταθεί. Για αυτό και δεν θα χρεοκοπήσει ποτέ μια τράπεζα. Είναι σύνθετη οποιαδήποτε περίπτωση χρεοκοπίας τραπεζών
Η χώρα το πρώτο τρίμηνο του 2019 πού βρίσκεται;
Είμαστε σε προεκλογική περίοδο. Το χρηματιστήριο πηγαίνει καλά, όπως διαβάζει κανείς και στα σχετικά δημοσιεύματα. Επίσης, οι πιστοληπτικές αναβαθμίσεις και η έξοδος της χώρας στις αγορές με θετικό, για την κατάσταση της χώρας επιτόκιο, μας κάνει και ελπίζουμε.
Ποια ήταν η καλύτερη έξοδος στις αγορές; Του 2014 ή του 2018;
Καμία από τις δύο. Ήταν απλά παυσίπονα. Είναι μια καλή κατεύθυνση να δείξεις ότι αποκτάς αξιοπιστία, αλλά ακόμα θέλει δουλειά.
Το μέλλον δείχνει ευοίωνο;
Κενή σελίδα. Η μεταπολίτευση έχει τελειώσει. Πλέον θέλουμε καινούριο βιβλίο. Αν δει κανείς πού μπορούσαμε να είχαμε φτάσει, απογοητευόμαστε. Βλέποντας, τις υπάρχουσες καταστάσεις, είμαστε αισιόδοξοι .
Οι Έλληνες θέλουν να παραμείνουν στην Ευρώπη, αλλά παράλληλα είναι και αντιευρωπαϊστές. Πώς μπορούν να καταλάβουν την αξία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας;
Βασίλης: Είναι πολύ απλό. H EKT είναι ένας πυλώνας που ρυθμίζει την ΕΕ. Εν πολλοίς, λειτουργεί ρυθμιστικά ως ένας πολύ καλός παίχτης για την οικονομία.
Το 2007 με το 2018, ο ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών στην οικονομία έχει γίνει τέσσερις φορές μεγαλύτερος. Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε μια περίεργη δυναμική.
Αντώνης: Η ΕΚΤ είναι ένας θεσμός που δεν διαφημίζεται. Έχει βοηθήσει τις τράπεζες με προγράμματα, τα κράτη με την ποσοτική χαλάρωση, έχει συμβάλει θετικά στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Η δυναμική της είναι απαραίτητη για κάθε κράτος.
“Η συζήτηση που θα ανέλθει σύντομα θα είναι αν ο βασικός της ρόλος πρέπει να είναι να δανείζει ή να τυπώνει χρήμα; Αν πρέπει να παίξει με τον παλιά γνώριμο πληθωρισμό ή να αφήνει την κυκλοφορία του χρήματος στη διάθεση των εμπορικών τραπεζών.”
Η Ευρώπη πώς μπορεί να γίνει ισχυρότερη τα επόμενα χρόνια;
Βασίλης: Να καταφέρει να περάσει τον αντίκτυπο των πολιτικών της σε επιχειρήσεις και ανθρώπους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα προγράμματα ΕΣΠΑ, μέσα από τα οποία φαίνονται τα αποτελέσματα της Οικονομικής Ένωση. Για παράδειγμα, διαπιστώθηκε ότι η Ελλάδα ήταν η πιο αδύναμη χώρα όσον αφορά τα ψηφιακά συστήματα. Πήρε λοιπόν ένα ειδικό πρόγραμμα για τις επιχειρήσεις και έγινε αναβάθμιση σε όλα τα λογισμικά και τα συστήματα. Εκτός ΕΕ κάτι τέτοιο δε θα μπορούσε να επιτευχθεί.
Αντώνης: Το αγκάθι είναι ο ευρωσκεπτικισμός που ανεβαίνει. Για να βελτιωθεί η οικονομία, πρέπει να βελτιωθεί η κοινωνία.
Ας πάμε και στο Brexit. Πόσο καταστροφικό μπορεί να είναι για την Μ. Βρετανία;
Αντώνης: Αν και η ΕΕ λειτούργησε σε κατεύθυνση ενωτική, κάνοντάς παραχωρήσεις, ώστε να μην βγει η Μ. Βρετανία χωρίς συμφωνία, αν αυτό γίνει, πολλές πολυεθνικές τους που εμπορεύονται κυρίως στην Ευρώπη θα φύγουν από τη χώρα, άρα θα αυξηθεί η ανεργία. Και το Brexit χωρίς συμφωνία σίγουρα δείχνει μια δυσκαμψία τόσο στη γραφειοκρατία όσο και στον τρόπο που διεξάγονται οι συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις.
Αν φύγει με No Deal είναι τεράστιο λάθος. Ό,τι δεν θέλουν, θα γίνει. Δεν θέλουν σύνορα με την Ιρλανδία, θα υπάρξουν. Δεν θέλουν να πληρώσουν 100 δις που οφείλουν στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, θα τα πληρώσουν. Συν το ότι δεν θα έχουν εμπορικές συμφωνίες, δεν θα έχουν τίποτα. Το No Deal επομένως δεν συμφέρει κανέναν.
Από την άλλη το Deal της Μέι είναι μια μέση λύση. Προσωπικά, αν ήθελα να φύγω από την ΕΕ, θα το ψήφιζα. Γλιτώνει 61 δις που σίγουρα θα τα χρειαστούν. Ακόμη, κρατάει να μην υπάρχουν φυσικά σύνορα με την Ιρλανδία που δεν υπάρχουν από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Βασίλης: Η μεγαλύτερη πηγή ανησυχίας είναι ότι οι πολιτικά νικητές του Brexit εξαφανίστηκαν. Και είναι ανησυχητικό πόσο επιπόλαια ψηφίζει πια ο πολίτης. Φυσικά, οι περισσότερες χρηματοδοτήσεις έγιναν για την καμπάνια του Brexit.
“H Ευρώπη είναι η πυριτιδαποθήκη του κόσμου. Αν δεν υπάρχει σε αυτή συνεργασία, τα πράγματα είναι δύσκολα.”
Ποιος είναι ο οικονομικός παράδεισος της Ευρώπης;
Η Δανία είχε χαρακτηριστεί ως ο οικονομικός παράδεισος της Ευρώπης. Το World Economic Forum είχε σημειώσει ότι το αμερικανικό όνειρο μπορείς να το πραγματοποιήσεις σήμερα ευκολότερα στη Δανία απ′ ότι αλλού.
Σίγουρα, οι σκανδιναβικές χώρες έχουν να δώσουν πάρα πολλά παραδείγματα. Για παράδειγμα, η Σουηδία επένδυσε στην πετρελαϊκή κρίση του 1970 και πλέον είναι ο πυλώνας της πράσινης ενέργειας στην ήπειρο. Πενήντα χρόνια μετά, το 50% της παραγόμενης ενέργειας της είναι πράσινο.
Ξεφεύγοντας από το οικονομικό κομμάτι, έχουν να προσφέρουν πολλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Έχουν από τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα. Δείχνουν έναν τρόπο που συνδυάζει και τις επιχειρήσεις που χρειάζονται και το κράτος και τους πολίτες. Υπάρχει κουλτούρα που θέλει καιρό να χτιστεί.
Το μέλλον εκτός Ευρώπης σε ποια ήπειρο βρίσκεται;
Βασίλης: Υπάρχουν προβλήματα. Δηλαδή, τα προηγούμενα χρόνια μπορεί να έλεγε κάποιος ότι η Τουρκία είναι μια σταθερά αναπτυσσόμενη χώρα και οι αριθμοί συνηγορούσαν σε αυτό. Η έλλειψη δημοκρατίας όμως εκτροχίασε αυτή την πρόβλεψη. Αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν και για την Κίνα. Σαν κοινωνικές δομές διαφέρουν και τους στοιχίζει. Ειδάλλως, αν βλέπαμε μόνο την οικονομική πλευρά, η Κίνα μπορεί στο μέλλον να περάσει και τις ΗΠΑ.
Αντώνης: Πολλοί θεωρούσαν τις χώρες της Ασίας ως το μέλλον. Η Ινδία για παράδειγμα, η δεύτερη τη τάξει, παρουσιάζει μια τεράστια οικονομική ανισότητα. Οι περισσότεροι δισεκατομμυριούχοι που κοσμούν τη λίστα του Forbes είναι Ινδοί, ενώ υπάρχουν παιδιά που πεθαίνουν από ασιτία. Δεν είναι ασφαλές να μιλάς για το μέλλον στην οικονομία, ενώ ενυπάρχουν πολλοί ακόμη παράγοντες.
Τι πρέπει να κάνουν οι νέοι για να δραπετεύσουν από την τροχοπέδη του οικονομικού αναλφαβητισμού;
Βασίλης: Σε πρώτη φάση να καταλάβουν τι δεν ξέρουν και να προσπαθήσουν να μάθουν. Σίγουρα, να συμμετέχουν σε δράσεις (συνέδρια, ημερίδες), να διαβάζουν και να επισκέπτονται τα επίσημα σάιτ των φορέων. Τέλος, να μπορούν να απομονώσουν τα γεγονότα από το σχόλιο. Για παράδειγμα, είναι γεγονός ότι η Ελλάδα έχει ένα δυσβάσταχτο χρέος. Τα σχόλια και η συζήτηση γύρω από αυτό φυσικά και πρέπει να γίνονται, όχι όμως για να συσπειρώνουν ακροατήρια.
Αντώνης: Υπάρχουν εφημερίδες, βιβλία, ακόμα και το Youtube. Δεν δικαιολογείται κάποιος να ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχουν τρόποι να μάθεις αυτό που δεν ξέρεις.
Ποιοι είναι οι στόχοι σας στη Get Involved για το εγγύς μέλλον;
Ακόμη μεγαλύτερη διεύρυνση και διείσδυση στο κοινό
Να καταφέρουμε να μας εμπιστευτούν και να μας στηρίξουν περισσότεροι άνθρωποι
Έχουμε τρεις βασικές δράσεις. Το συνέδριο Προσομοίωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τις ημερίδες, στις οποίες καλλιεργείται η διεπιστημονική προσέγγιση οικονομικών θεμάτων, και το ακαδημαϊκό περιοδικό, όπου δίνεται η ευκαιρία σε φοιτητές να γράψουν άρθρα με εποπτεία εγνωσμένης αξίας καθηγητών και Ινστιτούτων και κυκλοφορεί δυο φορές τον χρόνο.
Οφείλουμε να καταθέσουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όσους μας έχουν στηρίξει μέχρι στιγμής. Στην Εθνική Τράπεζα και την Εθνική Ασφαλιστική, στους καθηγητές μας, καθώς και σε φορείς και επιχειρήσεις που μας στηρίζουν.
Περισσότερα για αυτούς στο http://gettinginvolved.gr/