Την ύπαρξη μεγάλης- βιομηχανικής- κλίμακας εγκαταστάσεων παραγωγής του ναρκωτικού Captagon στη Συρία έφερε στο φως η πτώση του καθεστώτος Άσαντ: Ειδικοί εκτιμούν ότι η συμβολή τους ήταν καθοριστική στην εδραίωση μιας διεθνούς αγοράς για το ναρκωτικό, ύψους 10 δισ. δολαρίων ετησίως.
Μεταξύ των τοποθεσιών όπου παραγόταν το ναρκωτικό είναι η αεροπορική βάση Μαζέχ στη Δαμασκό, μια εταιρεία εμπορίας αυτοκινήτων στη Λαττάκεια και ένα πρώην εργοστάσιο τσιπς στα περίχωρα της Δαμασκού. Το εργοστάσιο που έφτιαχνε πατατάκια στο προάστιο της Ντούμπα υπό την ονομασία «Captain Corn» έπεσε στα χέρια των κυβερνητικών δυνάμεων το 2018.
«Συνεργάτες του Άσαντ έλεγχαν αυτό το μέρος. Αφού έπεσε το καθεστώς...ήρθα εδώ και το βρήκα να καίγεται» είπε ο Φιράς αλ Τουτ, ο αρχικός ιδιοκτήτης του, στο Associated Press. «Ήρθαν τη νύχτα και έβαλαν φωτιά στα ναρκωτικά, μα δεν μπορούσαν να κάψουν τα πάντα».
«Από εδώ έρχονταν τα χάπια Captagon για να σκοτώνουν τον λαό μας» είπε ο Αμπού Ζιχάμπ, μέλος της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, της τζιχαντιστικής οργάνωσης που έχει την πρωτοκαθεδρία μεταξύ των δυνάμεων που ανέτρεψαν τον Άσαντ, καθώς η οργάνωσή του επέτρεψε σε δημοσιογράφους να επισκεφθούν τον χώρο.
Ο 14ετής εμφύλιος της Συρίας κατακερμάτισε τη χώρα, διέλυσε την οικονομία και δημιούργησε «γόνιμο έδαφος» για την παραγωγή του ναρκωτικού. Πολιτοφυλακές, πολέμαρχοι και η ίδια η κυβέρνηση μετέτρεψαν το Captagon από μια μικρής κλίμακας δραστηριότητα για μικρές σπείρες εγκληματιών σε ένα «ποτάμι» εσόδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η ανατροπή του Άσαντ διατάραξε αυτά τα δίκτυα, επιτρέποντας μια κοντινότερη ματιά στις επιχειρήσεις τους, αποκαλύπτοντας τον τρόπο λειτουργίας μιας πολεμικής οικονομίας η οποία συνέβαλε στην παραμονή του Άσαντ στην εξουσία στη Συρία.
Πώς δημιουργήθηκε η «αυτοκρατορία» του Captagon
Το Captagon δημιουργήθηκε στη Γερμανία κατά τη δεκαετία του 1960 ως διεγερτικό για χρήση σε περιπτώσεις παθήσεων όπως η ναρκοληψία. Αργότερα κατέστη παράνομο λόγω της εθιστικότητάς του και καρδιακών προβλημάτων. Η επίδρασή του παραπέμπει σε αμφεταμίνη και το κατέστησε δημοφιλές στη Μέση Ανατολή, τόσο μεταξύ μαχητών όσο και στις ελίτ, καθώς βοηθά στη συγκέντρωση και μειώνει το αίσθημα κόπωσης. Η κυβέρνηση Άσαντ αντιλήφθηκε πως επρόκειτο για μια ευκαιρία εν μέσω της οικονομικής αναταραχής και των οδυνηρών κυρώσεων που της είχαν επιβληθεί.
Το Captagon παράγεται μέσω μιας απλής χημικής διαδικασίας, που περιλαμβάνει την ανάμειξη παραγώγων της αμφεταμίνης με έκδοχα για τη δημιουργία ταμπλετών- κατά κανόνα σε αυτοσχέδια εργαστήρια. Η βιομηχανοποίηση του εμπορίου Captagon άρχισε κατά το 2018-2019, καθώς η κυβέρνηση Άσαντ – και άλλες ένοπλες οργανώσεις στη Συρία- επένδυαν σε εγκαταστάσεις παραγωγής, αποθήκες και δίκτυα διακίνησης. Αυτό επέτρεψε στη Συρία να αναδειχθεί στον μεγαλύτερο παραγωγό Captagon παγκοσμίως, με μέρος της παραγωγής να λαμβάνει χώρα στον Λίβανο. Τα περισσότερα κατασχεθέντα φορτία προέρχονταν από τη Συρία, σύμφωνα με δεδομένα από το New Lines Captagon Trade Project, πρωτοβουλία του New Lines Institute.
Είναι πολλά τα στοιχεία που υποδεικνύουν ότι το καθεστώς Άσαντ ήταν σπόνσορας της βιομηχανίας Captagon, σύμφωνα με έκθεση τον Μάιο. Το γραφείο ασφαλείας της 4ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας του συριακού στρατού, με επικεφαλής τον αδελφό του Μπασάρ αλ Άσαντ, Μαχέρ, επέβλεπε τις επιχειρήσεις και είχε δημιουργήσει ένα δίκτυο παραγωγής, αναφέρει η έκθεση.
Πού και πώς γινόταν η διακίνηση
Το Captagon περνούσε τα σύνορα με διάφορους τρόπους, κρυμμένο σε φορτηγά και διάφορα φορτία και αγαθά. Κάποια φορτία κρύβονταν ανάμεσα σε τρόφιμα, ηλεκτρονικά και οικοδομικά υλικά. Οι κύριες οδοί περνούσαν μέσα από τα σύνορα με τον Λίβανο, την Ιορδανία και το Ιράκ, από όπου έβρισκε τον δρόμο του στην ευρύτερη περιοχή. Οι κορυφαίοι προορισμοί ήταν πλούσιες χώρες του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Κάποια έφυγαν επίσης από τη Λαττάκεια.
Στον Λίβανο το εμπόριο Captagon – το οποίο ήταν άλλοτε γνωστό ως «χάπι των τζιχαντιστών»- άνθισε, ειδικά κοντά στα σύνορα με τη Συρία και την Κοιλάδα της Μπεκάα. Οι αρχές του Λιβάνου δυσκολεύονται να περιορίσουν τη ροή του από τη Συρία, για την οποία αναλυτές λένε πως διευκολύνεται από τη Χεζμπολάχ. Μετά την ανακάλυψη κιβωτίων με φρούτα με δέματα με το ναρκωτικό κρυμμένα ανάμεσα σε ρόδια και πορτοκάλια, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ απαγόρευσαν τα αγροτικά προϊόντα από τον Λίβανο. Επίσης, το ναρκωτικό έχει βρει τον δρόμο του και σε διεθνείς αγορές, φτάνοντας στη νοτιοανατολική Ασία και τμήματα της Ευρώπης.
Πόσα έσοδα απέφερε στην κυβέρνηση Άσαντ
Η αξία του ετήσιου παγκοσμίου εμπορίου Captagon εκτιμάται στα 10 δισ. δολάρια, με τα ετήσια κέρδη της οικογένειας Άσαντ να υπολογίζονται γύρω στα 2,4 δισ. σύμφωνα με την Καρολάιν Ρόουζ, διευθύντρια του New Lines Institute Captagon Trade Project.
«Το να βλέπεις την αποκάλυψη τόσων βιομηχανικής κλίμακας εγκαταστάσεων προσκείμενων στο καθεστώς ήταν σοκαριστικό μα όχι έκπληξη. Υπήρχαν πολλά στοιχεία που συνέδεαν πρόσωπα- κλειδιά προσκείμενα στο καθεστώς και μέλη της οικογένειας Άσαντ στο εμπόριο» είπε η Ρόουζ. Η ανακάλυψη των εγκαταστάσεων, είπε επιβεβαιώνει τη «συμπαγή σχέση μεταξύ του Captagon και του προηγούμενου καθεστώτος». Ο αριθμός των εργοστασίων στη Συρία παραμένει άγνωστος, μα ειδικοί και μέλη της HTS υπολογίζουν ότι πιθανώς είναι εκατοντάδες ανά τη χώρα.
Το Captagon ως εργαλείο ναρκο-διπλωματίας
Ενώ οι γειτονικές χώρες προσπαθούν εδώ και καιρό να περιορίσουν το εμπόριο ναρκωτικών, η επιρροή τους στον Άσαντ ήταν περιορισμένη. Η Σαουδική Αραβία επέβαλε αυστηρές ποινές για διακίνηση Captagon και ενίσχυσε την ασφάλεια στα σύνορα, συνεργαζόμενη με άλλες χώρες του Κόλπου. Ωστόσο οι προσπάθειες αυτές αντιμετώπισαν δυσκολίες απέναντι στα δίκτυα σε Συρία, Λίβανο και Ιορδανία.
Το Captagon αποτέλεσε για τον Άσαντ μέσο άσκησης πίεσης για να δώσει τέλος στην πολιτική του απομόνωση. Τα τελευταία χρόνια ενώ πολλές αραβικές χώρες αποκαθιστούσαν σχέσεις μαζί του, η καταπολέμηση του εμπορίου ήταν απαίτηση-κλειδί στις συνομιλίες. Τον Μάιο του 2023 η Συρία έγινε ξανά δεκτή στον Αραβικό Σύνδεσμο. Η χώρα δεσμεύτηκε να αντιμετωπίσει το εμπόριο Captagon, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας επιτροπής περιφερειακού συντονισμού ασφαλείας, ενώ η Ιορδανία ενίσχυσε την παρακολούθηση/ επιτήρηση των συνόρων. Ακτιβιστές και ειδικοί απέδωσαν τα πλήγματα στο σπίτι ενός γνωστού εμπόρου και σε ένα θεωρούμενο εργοστάσιο Captagon κοντά στη Νταράα στην Ιορδανία, πιθανώς με τη συναίνεση του Άσαντ.
Το μέλλον του ναρκωτικού στη Συρία
Ο Άσαντ μετέτρεψε τη Συρία στο «μεγαλύτερο εργοστάσιο Captagon στον κόσμο» είπε ο Αχμάντ αλ Σαράα, ηγετικό στέλεχος της HTS, στις 8 Δεκεμβρίου, υποστηρίζοντας πως τώρα η χώρα «εκκαθαρίζεται».
Ενώ ο Άσαντ και ο κύκλος του φαίνονται να ήταν αυτοί που επωφελούνταν κυρίως, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι αυτό συνέβαινε και με οργανώσεις της αντιπολίτευσης. «Είναι πιθανό να δούμε μια βραχυπρόθεσμη μείωση προμήθειας στο εμπόριο, με μείωση του μεγέθους και της συχνότητας κατασχέσεων, καθώς η βιομηχανικής κλίμακας παραγωγή σε μεγάλο βαθμό θα σταματήσει. Ωστόσο οι εγκληματικοί δρώντες είναι ευρηματικοί, πιθανότατα αναζητώντας νέες τοποθεσίες για παραγωγή και διακίνηση, ειδικά καθώς τα επίπεδα ζήτησης παραμένουν σταθερά» είπε η Ρόουζ- προσθέτοντας πως ίσως αναζητήσουν και εναλλακτικά είδη παράνομου εμπορίου.
Με πληροφορίες από Associated Press