Η νίκη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις βουλευτικές και τις προεδρικές εκλογές της Τουρκίας ήταν σαφής μήνες πριν, παρ ’όλα τα νούμερα που προβάλλονταν από τα δυτικά ΜΜΕ για την πτώση της δημοτικότητάς του. Θα πρέπει, όμως, να σταθούμε στο αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών, στις οποίες το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ κατέκτησε μόνο το 42,6% των ψήφων, ποσοστό αισθητά χαμηλότερο από τις προηγούμενες εκλογές όπου είχε κερδίσει το 49,5%. Αυτή είναι μια ένδειξη ότι το οικονομικό κλίμα και κυρίως η πτώση της τουρκικής λίρας έχει επηρεάσει την γνώμη ενός τμήματος του τουρκικού λαού. Κάποιοι μπορεί να πουν ότι αυτή η μείωση δεν θα επηρεάσει την εξουσία του Τούρκου Προέδρου, αλλά η πραγματικότητα επιβεβαιώνει το αντίθετο. Το τρέχον προεδρικό σύστημα ορίζει ότι ο Πρόεδρος δεν έχει το δικαίωμα να περάσει ή αλλάξει ένα νόμο χωρίς την έγκριση του κοινοβουλίου. Επίσης, δεν έχει το δικαίωμα να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή την διακοπή της χωρίς την υποστήριξη του κοινοβουλίου. Όλα αυτά θα φανούν καθαρά στο μέλλον.
Η Τουρκία βρίσκεται σήμερα στο κατώφλι κρίσιμων περιφερειακών και διεθνών εξελίξεων. Θα αναλύσω παρακάτω τα πιο σημαντικά εμπόδια και πού μπορούν να οδηγηθούν τα πράγματα.
Περιφερειακά
Κυρίαρχη είναι η συριακή κρίση. Το μακρύ χέρι της Τουρκίας στον συριακό βορά θα βρεθεί μπροστά από μια δύσκολη δοκιμασία στην εξεύρεση οριστικής λύσης για το μέλλον των κουρδικών πολιτοφυλακών στην περιοχή, αλλά και το μέλλον της συριακής κρίσης γενικότερα. Η συμφωνία για το Μάνμπιτζ, που άρχισε να υλοποιείται λίγες ημέρες πριν τις εκλογές, δεν ικανοποιεί τους Τούρκους. Ήταν ένας συμβιβασμός με τους Αμερικανούς. Όμως, η κατάσταση στο Μάνμπιτζ είναι απλή μπροστά στην πολυπλοκότητα της ύπαρξης των κουρδικών πολιτοφυλακών στις επαρχίες της Ράκκα, της Χάσακα και του Καμισλί στα ανατολικά του Ευφράτη. Ο διαχωρισμός αυτών των ένοπλων ομάδων από τον τοπικό κουρδικό πληθυσμό είναι πολύ δύσκολη έως αδύνατη. Οι δε Αμερικανοί δεν θα επιδείξουν την ίδια αβρότητα για το ανατολικό τμήμα του Ευφράτη όπως στο Μάνμπιτζ. Έτσι, η Τουρκία βρίσκεται μπροστά από δύο μόνο επιλογές: η πρώτη είναι να δεχθεί την ύπαρξη αυτών των παραστρατιωτικών ομάδων στα ανατολικά του Ευφράτη και να ζητήσει να μπουν Άραβες συνοριοφύλακες μεταξύ αυτών και της τουρκικής επικράτειας, και η δεύτερη είναι να προχωρήσει σε στρατιωτική δράση εναντίον τους χωρίς την έγκριση των ΗΠΑ, κίνηση που θα μπορούσε να φέρει καταστροφικά αποτελέσματα.
Σε ό,τι αφορά στο Ιράκ, οι αναφορές που έρχονται από τον βορά επιβεβαιώνουν ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού έχουν καταφέρει να εισχωρήσουν σε βάθος 40 χιλιομέτρων εντός της επαρχίας του Ερμπίλ. Η στρατιωτική υποστήριξη του ιρανικού στρατού επιτάχυνε την πρόοδο αυτής της επιχείρησης στην οποία φυσικά θα υπάρξουν όρια. Δεν είναι δυνατόν η Τουρκία να προχωρήσει περισσότερο γιατί αυτό σημαίνει ότι θα καταλάβει ολόκληρο το Ερμπίλ. Ως εκ τούτου, η στρατιωτική αυτή επιχείρηση, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα σταματήσει στην αμερικανική κόκκινη γραμμή και, κατά την άποψή μου, δεν θα επηρεάσει αποτελεσματικά την παρουσία της πολιτοφυλακής του ΡΚΚ στην περιοχή.
Ευρώπη
Η πρόσκληση της Γερμανίδας Καγκελάριου Μέρκελ στον Ερντογάν μια εβδομάδα πριν από τις εκλογές να επισκεφθεί το Βερολίνο τον επόμενο μήνα, είναι μια επιβεβαίωση ότι η Ευρώπη γνώριζε το αναπόφευκτο της νίκης του. Το τελευταίο διάστημα έχουμε δει μια ανάπαυλα στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρώπη υποστήριξε ενεργά την επιχείρηση ”Κλάδος Ελαίας” του τουρκικού στρατού κατά των κουρδικών παραστρατιωτικών ομάδων στην περιοχή Αφρίν και έδωσε στην Τουρκία ενάμιση δις ευρώ λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, στο πλαίσιο της συμφωνίας για την στήριξή της στην προσφυγική κρίση. Η στήριξη αυτή, η οποία ήρθε σε μια εποχή που η τουρκική λίρα ταλανίζεται, είναι ένα σαφές δείγμα της ευρωπαϊκής επιθυμίας να ανοίξει μια νέα σελίδα με τον Ερντογάν. Παρά την απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να ακυρώσει τη συμφωνία με την Ελλάδα για τους πρόσφυγες, τα στοιχεία επιβεβαιώνουν μια σημαντική μείωση των ροών προς το ελληνικό έδαφος, κάτι που αποτελεί θετική κίνηση εκ μέρους της κυβέρνησης του κόμματος του Ερντογάν προς την Ελλάδα. Είναι βέβαιο ότι το ζήτημα των Τούρκων στρατιωτικών που ζήτησαν άσυλο στην Ελλάδα, θα είναι στην κορυφή των θεμάτων της επόμενης τουρκικής κυβέρνησης και η Ελλάδα θα πρέπει να αναμένει σκληρή αντίδραση όσο απορρίπτει το αίτημα της Τουρκίας να τους εκδώσει, οι δε Έλληνες αξιωματικοί που είναι κρατούμενοι στην Αδριανούπολη αναπόφευκτα θα χρησιμοποιηθούν ως ένα ακόμα μέσον πίεσης.
Τέλος, αυτό που παρατήρησα προσωπικά στις ομιλίες του Ερντογάν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, είναι ότι δεν έκανε καμία αναφορά στη συμφωνία της Λωζάνης και τα ελληνικά νησιά, στοιχείο που θεωρώ θετικό για το μέλλον των διμερών σχέσεων.
Ουάσιγκτον και Μόσχα
Η συμφωνία αγοράς του συστήματος S-400 από την Τουρκία εξακολουθεί να είναι αντικείμενο διαμάχης με την Ουάσιγκτον. Οι ΗΠΑ δεν είναι ικανοποιημένες πλήρως με αυτή τη συμφωνία, η οποία θεωρείται απειλή για την ενότητα των συστημάτων των χωρών του ΝΑΤΟ. Η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να προσπαθεί μέσω συνεχιζόμενων συνομιλιών με Τούρκους αξιωματούχους να αναβάλει την παραλαβή του συστήματος και να ανοίξει εκ νέου τη συμφωνία για την αγορά του συστήματος Πάτριοτ. Κατά την άποψή μου, το πρώτο F-35 που δόθηκε στην Τουρκία έγινε στο πλαίσιο της προσπάθειας από την Ουάσιγκτον να μειώσει τις εντάσεις με την Άγκυρα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει μεγαλύτερη επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών στο μέλλον.
Ναι, ο Ερντογάν με μεγάλη πολιτική δεινότητα κατάφερε να τραβάει το σκοινί και από τις δύο μεριές σε πολλές διεθνείς κρίσεις. Κατάφερε να ενισχύσει τις σχέσεις της Άγκυρας με τη Μόσχα λαμβάνοντας παράλληλα ό,τι θέλει από την Ουάσιγκτον. Ήταν σε θέση να ξεπεράσει τις πιέσεις των μέσων ενημέρωσης και των κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να επιβάλει τον εαυτό του ως μία πραγματικότητα, την οποία αναγκάσθηκαν να υποστηρίξουν. Ήταν, τέλος, σε θέση να επιβάλει περιφερειακά τις τουρκικές απόψεις και συμφέροντα. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα θα παραμείνουν ίδια. Όποιοι ήθελαν να τον ανατρέψουν το καλοκαίρι του 2016 εξακολουθούν να το επιθυμούν και το καλοκαίρι του 2018.εριές σε πολλές διεθνείς κρίσεις. Κατάφερε να ενισχύσει τις σχέσεις της Άγκυρας με τη Μόσχα λαμβάνοντας παράλληλα ό,τι θέλει από την Ουάσιγκτον. Ήταν σε θέση να ξεπεράσει τις πιέσεις των μέσων ενημέρωσης και των κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να επιβάλει τον εαυτό του ως μία πραγματικότητα, την οποία αναγκάσθηκαν να υποστηρίξουν. Ήταν, τέλος, σε θέση να επιβάλει περιφερειακά τις τουρκικές απόψεις και συμφέροντα. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα θα παραμείνουν ίδια. Όποιοι ήθελαν να τον ανατρέψουν το καλοκαίρι του 2016 εξακολουθούν να το επιθυμούν και το καλοκαίρι του 2018.