Η ενέργεια βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη, όποια μορφή κι αν έχει. Κι ενώ η ενεργειακή κρίση οφείλεται στα ορυκτά καύσιμα, δημιουργείται το παράδοξο ότι αυτά έχουν ωφεληθεί από την κρίση και από τις υψηλές τιμές της ενέργειας και κερδοφορούν.
Αντίθετα, οι 5 κατασκευαστές ανεμογεννητριών της Ευρώπης λειτουργούν όλοι με ζημία, ενώ επενδύσεις Α.Π.Ε. στην Ευρώπη, που έχουν κλειδώσει χαμηλές σταθερές τιμές, κινδυνεύουν να μην υλοποιηθούν εξαιτίας της αύξησης του κόστους υλικών και μεταφορών. Συνεπώς, οι καταναλωτές συνεχίζουν να πιέζονται εξαιτίας των υψηλών τιμών ενέργειας.
Για αυτό, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προσπαθούν να επιλύσουν αυτό το οξύμωρο γεγονός. Για παράδειγμα, πρόσφατα η Γαλλία ανακοίνωσε τη δυνατότητα για νέα αιολικά και φωτοβολταϊκά έργα, να πωλούν την ηλεκτρική τους ενέργεια απευθείας στην αγορά για κάποια περίοδο πριν ενεργοποιήσουν τις συμβάσεις που έχουν κατοχυρώσει.
Η WindEurope κάνει διαπιστώσεις και καταθέτει προτάσεις, απαντώντας στο μείζον ζήτημα.
Γιατί δυσκολεύεται ο ευρωπαϊκός αιολικός κλάδος;
Αδειοδότηση: Οι αργές διαδικασίες αδειοδότησης οδηγούν σε μειωμένες εγκαταστάσεις νέων ανεμογεννητριών, λιγότερες από το μισό αυτών που χρειάζονται για την επίτευξη του REPowerEU.
Διαγωνισμοί: Οι διαγωνισμοί για νέα αιολικά πάρκα λαμβάνουν υπόψη σχεδόν αποκλειστικά την τιμή. Ορισμένες χώρες επιτρέπουν ακόμη και αρνητικές προσφορές, όπου οι επενδυτές πρέπει να πληρώσουν για το δικαίωμα κατασκευής αιολικού πάρκου, προκαλώντας επιπλέον κόστη.
Οι τιμές των υλικών: Οι υψηλές τιμές χάλυβα, τα έξοδα μεταφοράς και τα εμπόδια στην εφοδιαστική αλυσίδα καθιστούν τις ανεμογεννήτριες ακριβότερες. Οι κατασκευαστές πρέπει να απορροφήσουν αυτά τα πρόσθετα κόστη (ειδικά όταν στα συμβόλαιά τους με τους επενδυτές δεν ενσωματώνονται αυτές οι αυξήσεις) εξαιτίας της χρονικής υστέρησης από την παραγγελία της ανεμογεννήτριας μέχρι την παράδοσή της.
Διεθνής ανταγωνισμός: Σήμερα σχεδόν όλες οι ανεμογεννήτριες της Ευρώπης κατασκευάζονται στην Ευρώπη. Αλλά οι Κινέζοι κατασκευαστές ανταγωνίζονται την ευρωπαϊκή βιομηχανία στις τιμές και εξασφαλίζουν ολοένα και περισσότερες παραγγελίες στην Ευρώπη.
Γιατί δεν ωφελείται ο αιολικός κλάδος από τις σημερινές υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας;
Τα περισσότερα αιολικά πάρκα έχουν σταθερά έσοδα, είτε από κρατικές συμβάσεις μέσω διαγωνισμών, είτε από διμερή συμβόλαια αγοράς ενέργειας (PPAs) με κάποιον καταναλωτή ενέργειας, είτε γιατί έχουν αντισταθμίσει τη διακύμανση των τιμών της χονδρικής αγοράς. Επομένως, οι επενδυτές αιολικών πάρκων δεν ωφελούνται, όταν αυξάνονται οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας.
Πώς μπορεί το κράτος να διορθώσει την κατάσταση;
- Απλοποιώντας και επιταχύνοντας τις αδειοδοτικές διαδικασίες: οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ως έργα «υπέρτατου δημοσίου συμφέροντος», θα πρέπει να ολοκληρώνουν την αδειοδοτική τους διαδικασία εντός της δεσμευτικής προθεσμίας των 2 ετών.
- Σχεδιάζοντας τους διαγωνισμούς με τον σωστό τρόπο:
- Χρήση δεικτών (indexing) στη τιμή των διαγωνισμών ώστε να αντανακλούν τις πιθανές αυξήσεις στις τιμές των υλικών
- Αποφυγή των αρνητικών προσφορών (negative bidding) όπου η βιομηχανία πληρώνει για το «προνόμιο» της κατασκευής ενός αιολικού πάρκου
- Εφαρμογή κριτηρίων σε διαγωνισμούς, εκτός της τιμής, ώστε να επιβραβεύεται η προστιθέμενη αξία που προσφέρουν οι ευρωπαίοι κατασκευαστές, όσον αφορά την ενοποίηση των ενεργειακών συστημάτων, τη βιωσιμότητα, τις ευρωπαϊκές θέσεις εργασίας και τη συμμετοχή των κοινοτήτων.
- Διοχέτευση κεφαλαίων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του REPowerEU στην ευρωπαϊκή εφοδιαστική αλυσίδα αιολικής ενέργειας.
Τα αιολικά πάρκα δεν έχουν υπερκέρδη - Επιδοτούν τους καταναλωτές
Σύμφωνα με την Ελληνική Επιστημονική Ενωση Αιολικής Ενέργειας, επειδή παρατηρείται συχνά σύγχυση ως προς το πώς και γιατί τα αιολικά πάρκα επιδοτούν τους καταναλωτές επιστρέφοντάς τους χρήματα, διευκρινίζει τα ακόλουθα:
- Η αμοιβή που εισπράττει ένα αιολικό πάρκο για την ενέργεια που παράγει είναι σταθερή και δεν επηρεάζεται από την τιμή στην χονδρική αγορά ηλεκτρισμού η οποία έχει εκτοξευθεί εξαιτίας του φυσικού αερίου.
- Συγκεκριμένα, τα αιολικά πάρκα έχουν «κλειδώσει» σταθερές και χαμηλές τιμές αμοιβής, με μακροχρόνια συμβόλαια που έχουν συνάψει με τη δημόσια επιχείρηση ΔΑΠΕΕΠ[1]. Για τα παλαιότερα αιολικά αυτές οι τιμές έχουν καθορισθεί διοικητικά με βάση το κόστος των επενδύσεων κατά το χρόνο που υλοποιήθηκαν ενώ για τα νεότερα πάρκα οι τιμές προκύπτουν μέσω διαγωνισμών που διενεργεί η ΡΑΕ.
- Για το λόγο αυτό, τα αιολικά πάρκα δεν επωφελούνται από τις υψηλές τιμές στην αγορά και δεν έχουν υπερκέρδη.
Ειδικότερα, η μέση τιμή αμοιβής της ενέργειας που παράγεται από τα αιολικά πάρκα στο εθνικό διασυνδεδεμένο σύστημα της Ελλάδας είναι περί τα 94 €/MWh, δηλαδή μόλις το 22% της μέσης τιμής ηλεκτρισμού στην αγορά τον Αύγουστο 2022. Στο ακόλουθο διάγραμμα φαίνεται η αύξηση της τιμής στην αγορά κατά το τελευταίο δωδεκάμηνο (κόκκινη γραμμή) και η αμοιβή που λαμβάνουν τα αιολικά πάρκα που παραμένει σταθερή και χαμηλή (μπλε γραμμή). - Για τους παραπάνω λόγους, ο μηχανισμός που έχει εισάγει η Κυβέρνηση για την φορολόγηση και επιστροφή στους καταναλωτές του 90% των υπερεσόδων των ηλεκτροπαραγωγών, δεν αφορά επί της ουσίας τα αιολικά πάρκα, διότι αυτά επέστρεφαν (και πριν τη θέσπιση του μηχανισμού) και συνεχίζουν να επιστρέφουν αμέσως, το όποιο έσοδο πάνω από την «κλειδωμένη» τιμή του συμβολαίου τους με τον ΔΑΠΕΕΠ.
Με τον τρόπο αυτό, τα αιολικά πάρκα έχουν ήδη επιδοτήσει τους καταναλωτές επιστρέφοντάς τους από την αρχή της κρίσης πολύ πάνω από 1 δις ευρώ μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης. Συγκεκριμένα, από τον Ιούλιο 2021 έως και τον Μάιο 2022 (για τον οποίο έχουν ανακοινωθεί επίσημα στοιχεία από τον ΔΑΠΕΕΠ), το συνολικό οικονομικό πλεόνασμα που δημιούργησαν τα αιολικά πάρκα λόγω των χαμηλότερων αμοιβών τους σε σχέση με την χονδρική αγορά είναι 985,6 εκατ. ευρώ. - Όσο θα εγκαθίστανται περισσότερα αιολικά πάρκα, αυτό το όφελος θα αυξάνεται με γρηγορότερο ρυθμό, διότι τα νέα αιολικά πάρκα είναι οικονομικά πιο ανταγωνιστικά και έχουν κλειδώσει ακόμα πιο χαμηλές τιμές αμοιβής. Για παράδειγμα, η μέση τιμή των αιολικών πάρκων που επιλέχθηκαν για κατασκευή κατά τον τελευταίο διαγωνισμό της ΡΑΕ που έγινε την 5/9/2022, είναι 57,66 €/MWh
- Δεν υπάρχουν λοιπόν υπερκέρδη στα αιολικά πάρκα. Η σύγχυση δημιουργείται διότι μερικές φορές, ακόμα και από επίσημα χείλη, γίνεται αναφορά σε υπερκέρδη των ηλεκτροπαραγωγών και σε αυτούς, στη ρύμη του λόγου, περιλαμβάνονται και οι Α.Π.Ε. Αυτό συμβαίνει, διότι τα αιολικά πάρκα επιστρέφουν αμέσως τα παραπανήσια χρήματα στο ταμείο που διαχειρίζεται ο ΔΑΠΕΕΠ, το οποίο ονομάζεται Ειδικός Λογαριασμός Α.Π.Ε. (ΕΛΑΠΕ). Στη συνέχεια ο ΕΛΑΠΕ μεταφέρει τα χρήματα στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ) και επιδοτούνται οι καταναλωτές. Όταν λοιπόν γίνεται λανθασμένα αναφορά σε υπερκέρδη των Α.Π.Ε., αυτό που εννοεί εκείνος που μιλά είναι τα ποσά που ο ΕΛΑΠΕ μεταφέρει στο ΤΕΜ και όχι κάποια ποσά που είχαν τάχα παραμείνει στους αιολικούς παραγωγούς και η Κυβέρνηση τα παίρνει τώρα μέσω του μηχανισμού που έχει εισάγει.