Στη μακρά πορεία προς τις προεδρικές εκλογές του 2018 στην Κύπρο, το κεφάλαιο της καινοτομίας βρέθηκε ξαφνικά στο μάτι του προεκλογικού κυκλώνα - και όχι άδικα. Η καινοτομία αποτελεί: 1.Την κινητήριο δύναμη της μεταρρύθμισης. 2.Τον ακρογωνιαίο λίθο της διατηρήσιμης ανάπτυξης.
Οι επιδόσεις της Κύπρου στην ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία καταγράφονται σε διεθνείς συγκριτικές έρευνες. Σύμφωνα με την Έκθεση Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας 2016-2017 του World Economic Forum, η Κύπρος έπεσε στη θέση 83 από τη θέση 65 τον προηγούμενο χρόνο, καταγράφοντας αρνητικό ρεκόρ δεκαετίας. Ειδικότερα, στον βασικό πυλώνα της καινοτομίας, η χώρα μας κατρακύλησε στη θέση 85 από τη θέση 44. Στο σημαντικό για την ανάπτυξη δείκτη «ικανότητα για καινοτομία» η Κύπρος σημείωσε ιστορικό χαμηλό πέφτοντας στη θέση 119 -ανάμεσα σε 138 χώρες- από τη θέση 90 (σε χειρότερη θέση από την Αιθιοπία, την Αλγερία, την Ουγκάντα, το Καμερούν, την Γκάνα, τη Νιγηρία, το Τατζικιστάν και τη Σρι Λάνκα).
Έρευνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΟΟΣΑ και άλλων διεθνών οργανισμών καταδεικνύουν ότι η Κύπρος υστερεί σε πολλούς δείκτες-κλειδιά: αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης και των διοικητικών συμβουλίων, ποιότητα επαγγελματικού μάνατζμεντ, αποδοτικότητα, λογοδοσία της εκτελεστικής εξουσίας, διαφάνεια, αξιοκρατία, ισότητα, επιχειρηματικές ευκαιρίες για τις γυναίκες, σχέση της αμοιβής με την παραγωγικότητα, ηλεκτρονική διακυβέρνηση, διευκόλυνση του επιχειρείν, οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων, καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, προσέλκυση επενδύσεων, ηλεκτρονικό εμπόριο, προσέλκυση ταλέντων κ.ά.
Στη σημαντική παράμετρο Innovation Linkages (σύνδεση των πανεπιστημίων με τις επιχειρήσεις) του Παγκόσμιου Δείκτη Καινοτομίας 2016, η Κύπρος κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις (107η θέση). Η παράμετρος Innovation Linkages αφορά στη συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων και της βιομηχανίας σε θέματα έρευνας και ανάπτυξης.
Σύμφωνα με τον Michael Barber -διετέλεσε επικεφαλής της Μεταρρύθμισης στο Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και σε άλλες χώρες- εθνικές οικονομίες με χαμηλές επιδόσεις σε κρίσιμους δείκτες όπως είναι η καινοτομία και η αποδοτικότητα (efficiencies) είναι ευάλωτες στις επιπτώσεις μιας νέας ύφεσης.
Με βάση τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία, η Κύπρος βρίσκεται στην τελευταία θέση ανάμεσα στις 28 χώρες της ΕΕ στις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη ως ποσοστού του ΑΕΠ, με 0,48% έναντι του 2% που είναι ο μέσος όρος.
Μπορεί να ζούμε σε μια οικονομία της αγοράς, αλλά το κράτος μπορεί να επηρεάσει με πολλούς τρόπους την πορεία των τεχνολογικών αλλαγών. Πρέπει να γίνουν σημαντικές επιλογές σχετικά με τον προσανατολισμό της βασικής έρευνας -η οποία χρηματοδοτείται από το κράτος- που να είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας.
Σύμφωνα με το δείκτη άνισης κατανομής εισοδήματος, γνωστός ως συντελεστής Gini και τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, η Κύπρος και η Ελλάδα είναι ανάμεσα στις πιο άνισες κοινωνίες της Ευρώπης με το χάσμα μεταξύ των φύλων, τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες και τις ανισότητες στις ευκαιρίες να διευρύνονται.
Ο νομπελίστας οικονομολόγος Paul Krugman υπογραμμίζει ότι η εισοδηματική ανισότητα πρώτον αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη και δεύτερο οδηγεί σε υψηλή ανεργία.
Οι νέες και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν την κινητήριο δύναμη της ανάπτυξης, την πηγή δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Όμως οι επιχειρήσεις για να προσλάβουν πρέπει να υπάρχει αυξημένη κατανάλωση και αρκετή ζήτηση για τα προϊόντα τους. Η μειωμένη ζήτηση -η λιτότητα- αποθαρρύνει τις επενδύσεις και τις προσλήψεις. Σε περίοδο ύφεσης η εστίαση πρέπει να είναι στις θέσεις εργασίας και στην αύξηση των εισοδημάτων - όταν αυξάνεται η ζήτηση αυξάνεται και η απασχόληση.
Πώς μπορεί η Κύπρος να μπει σε τροχιά πραγματικής ανάπτυξης, όταν το 11% του ενεργού πληθυσμού παραμένουν άνεργοι (διπλάσιο ανάμεσα στους νέους), 8,6% υποαπασχολούμενοι (το ψηλότερο στην ΕΕ) και γύρω στο 29% ζουν υπό τον κίνδυνο της φτώχειας;
Στο βιβλίο του «Ανισότητα» ο οικονομολόγος Anthony Atkinson σημειώνει ότι «Όταν λαμβάνει αποφάσεις για να υποστηρίξει την καινοτομία -είτε αυτές αφορούν τη χρηματοδότηση, την αδειοδότηση, τη ρύθμιση των αγορών, τις προμήθειες ή την εκπαίδευση- το κράτος πρέπει να λαμβάνει ρητά υπόψη του τις διανεμητικές επιπτώσεις.... Η κατεύθυνση της τεχνολογικής αλλαγής πρέπει να είναι σαφής μέριμνα των υπεύθυνων για τη χάραξη πολιτικής και να ενθαρρύνει την καινοτομία τέτοιου τύπου που να αυξάνει την απασχολησιμότητα των εργαζομένων και να δίνει έμφαση στην ανθρώπινη διάσταση της παροχής υπηρεσιών».
Ο σχεδιασμός της οικονομίας πρέπει να είναι κατανεμητικός και αναγεννητικός. Πρέπει να δημιουργήσουμε θεσμούς και κίνητρα και να εφαρμόσουμε καινοτόμες πολιτικές που να ενισχύουν την ανταπόδοση σε κοινωνικό επίπεδο. Χρειάζεται να σχεδιάσουμε οικονομικές πολιτικές και θεσμικές καινοτομίες που θα απελευθερώνουν τις τεράστιες δυνατότητες του αναγεννητικού, κυκλικού μοντέλου οικονομίας.
Τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα χρειάζονται:
1.Βιώσιμες καινοτομίες οι οποίες να παράγουν συνεργιστικά οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική αξία.
2.Δημοκρατικές καινοτομίες και εστίαση στην ευημερία των πολλών (διάχυση των οφελών της ανάπτυξης σε όλους τους πολίτες).
3.Επιστημονικά τεκμηριωμένες δημόσιες πολιτικές οι οποίες να έχουν:
α)Μεγαλύτερο αντίκτυπο και
β)λιγότερο κόστος και διοικητικό φόρτο για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις τις προκλήσεις του 21ου αιώνα με τη γραφειοκρατία του 20ου αιώνα.