Παζάρι στο Mauerpark. Πάγκοι που στήνονται από νωρίς το πρωί και φιλοξενούν παλιά αντικείμενα: οι πρώτοι κάτοχοι των αντικειμένων ίσως να μην ζουν πια. Φωτιστικά, σερβίτσια κι έπιπλα. Πόμολα, βιβλία, ρούχα και ποδήλατα. Αντικείμενα που δε φοβούνται να δείξουν την ηλικία τους περιμένουν στωικά τον επόμενο που θα θελήσει να παζαρέψει την τιμή τους.
Κάθε γειτονιά έχει τη δική της υπαίθρια αγορά κι εκατοντάδες άνθρωποι μοιάζουν να ψαρεύουν μέσα στις ξένες αναμνήσεις. Σχεδόν κάθε βερολινέζικο σπίτι έχει ένα αντικείμενο από αυτά τα παζάρια. Η πόλη μοιάζει να ανανεώνει τη διακόσμησή της μέσα από τη διαρκή κινητικότητα των παλαιών αντικειμένων. Μπροστά στην επέλαση του Ikea, αυτά τα αντικείμενα ντύνουν οικιακές γωνιές με πινελιές άλλων εποχών. Είναι αναμφίβολα ένας τρόπος ώστε τα σπίτια να διαφέρουν και να μη μοιάζουν με διαφημίσεις ιλουστρασιόν καταλόγων.
Στην άκρη του παζαριού του Mauerpark, που είναι το πιο ονομαστό, κάποιος πουλάει τέσσερα καθίσματα κινηματογράφου. Το γαλάζιό τους ύφασμα είναι φθαρμένο. Υποψιάζεται κανείς την αμηχανία των καθισμάτων: δεν είναι η πρώτη φορά που οι θέσεις τους είναι αδειανές, είναι όμως η πρώτη που οι θεατές είναι στραμμένοι επίμονα προς αυτά, κι όχι προς την οθόνη, και τα παρατηρούν σαν να βλέπουν πάνω τους μια ταινία εποχής.
*
Müggelsee. Μεσημέρι Κυριακής στις όχθες μιας λίμνης. Ήλιος και κύκνοι μπροστά απ' το νερό. Ψιλόλιγνα δέντρα που κρύβουν το φως και μια ασθενική ομίχλη που θαμπώνει το τοπίο. Τριάντα χιλιόμετρα με το ποδήλατο μέσα στο δάσος. Ψηλά, ανάμεσα στις συστάδες, μια φέτα ουρανού: το μόνο ξέφωτο βρίσκεται πάνω απ' το κεφάλι.
Άνθρωποι ξεπροβάλλουν σαν ξωτικά στις στροφές του χωμάτινου μονοπατιού. Ποδηλάτες και πεζοπόροι χαιρετιούνται όταν οι δρόμοι τους διασταυρώνονται: "Guten Tag", λένε. Ένας σύντομος χαιρετισμός μέσα από δυο κουβέντες που σπάνε τη μοναξιά. Όσα δεν λένε οι λέξεις, τ' αποτυπώνουν οι εκφράσεις του προσώπου: τα δειλά χαμόγελα τη στιγμή της συνάντησης γίνονται μια εικόνα της άνοιξης.
Προβλήτες που εκτείνονται πενήντα μέτρα στο νερό. Προχωράει κανείς νομίζοντας πως θα διασχίσει ολόκληρη τη λίμνη. Στην άκρη της προβλήτας, άνθρωποι που στέκονται ακίνητοι κι αγναντεύουν τις παλιές βίλες στην απέναντι όχθη ή τις βάρκες που αρμενίζουν νωχελικά. Χέρια στις τσέπες, χέρια που κρατούν τσιγάρο, χέρια που κρατούν άλλα χέρια. Απέναντι στο φως, ένας απολογισμός της εποχής που πέρασε και μια σύντομη εικασία για τους καιρούς που έρχονται.
*
Bornholmerstraße. Υπάρχουν εννιά χιλιάδες κερασιές της ποικιλίας Sakura στο Βερολίνο και κάθε άνοιξη, ο άνεμος παρασέρνει τα πέταλά τους ντύνοντας τα πεζοδρόμια με λευκά και ροζ άνθη. Οφείλουν την ύπαρξή τους σε μια εκπομπή της ιαπωνικής τηλεόρασης του 1990. Η κοινή γνώμη της Ιαπωνίας παρακολούθησε με ενδιαφέρον το χρονικό της πτώσης του Τείχους κι απ' ότι φαίνεται συγκινήθηκε αρκετά απ' τις εικόνες που προβάλλονταν στους δέκτες. Ο τηλεοπτικός σταθμός Asahi διοργάνωσε έναν τηλεμαραθώνιο που στόχο είχε να μαζέψει χρήματα ώστε να φυτευτούν κερασιές στο Βερολίνο. Η κερασιά της ποικιλίας Sakura θεωρείται στην Ιαπωνία ένα δέντρο που φέρνει ειρήνη και ευημερία στις καρδιές των κατοίκων∙ είναι ένα από τα πιο ισχυρά σε συμβολισμό δέντρα της ιαπωνικής παράδοσης.
Το ποσό που συγκεντρώθηκε ήταν εκατόν σαράντα εκατομμύρια γιεν (περίπου ένα εκατομμύριο ευρώ σε σημερινά χρήματα) κι ήταν αρκετό για ν' αγοραστούν και να φυτευτούν αυτά τα εννιά χιλιάδες δέντρα. Όταν ανθίζουν οι κερασιές διοργανώνονται γιορτές κάτω απ' τα κλαδιά τους, στα πρότυπα του ιαπωνικού Hanami. Μια απ' τις «λωρίδες του θανάτου» μετονομάστηκε μάλιστα σε TV-Asahi-Kirschblütenallee προς τιμήν του τηλεοπτικού σταθμού. Κάτω απ' τη γέφυρα της Bornholmerstraße, απ' την οποία πέρασαν οι πρώτοι άνθρωποι απ' την ανατολική στη δυτική πλευρά της πόλης τη βραδιά που έπεσε το Τείχος, μπορεί κανείς να δει σήμερα περισσότερες από διακόσιες κερασιές -το ίδιο και στα πέριξ του Mauerpark.
*
Στις 27 Ιανουάριου 1990 δύο ποδοσφαιρικές ομάδες παρατάχθηκαν στο χορτάρι του Ολυμπιακού Σταδίου του Βερολίνου. Ήταν ένας φιλικός αγώνας ανάμεσα στη γηπεδούχο Χέρτα και την Ουνιόν, δυο ομάδες από την ίδια πόλη αλλά με διαφορετικά πεπρωμένα: η μεν Χέρτα προερχόταν απ' το Δυτικό Βερολίνο, η δε Ουνιόν απ' το Ανατολικό. Το τοπικό ντέρμπι διεξήχθη δυο μήνες μετά την πτώση του Τείχους αλλά η επίσημη ενοποίηση των δύο Γερμανιών θα γινόταν εννιά μήνες αργότερα.
Το εισιτήριο κόστιζε πέντε μάρκα και τα έσοδα διατέθηκαν εξ ολοκλήρου στα νοσοκομεία της Ανατολικής Γερμανίας. Τον αγώνα παρακολούθησαν περισσότεροι από πενήντα χιλιάδες θεατές, οι οποίοι τραγουδούσαν συνθήματα υπέρ της ενοποίησης της πόλης. Ανάμεσα στους θεατές βρίσκονταν και εκατόν πενήντα οπαδοί της Ντιναμό Βερολίνου, της ομάδας που είχε δημιουργήσει η Στάζι κι είχε αποκτήσει το στάτους της «ομάδας των πρακτόρων»: μέσα σε μια νύχτα, η Στάζι είχε αρπάξει όλους τους παίκτες της Ντιναμό Δρέσδης και τους είχε εντάξει στο δυναμικό της βερολινέζικης ομάδας.
Η πορεία για την ενοποίηση δε θα ήταν εύκολη κι εκείνο το απόγευμα τα πολιτικά συνθήματα ηλέκτριζαν την ατμόσφαιρα. Μόλις οι οπαδοί της Ντιναμό Βερολίνου έγιναν αντιληπτοί, το πλήθος άρχισε να φωνάζει εν χορώ «Έξω η Στάζι», ώσπου τελικά χρειάστηκε να επέμβει η αστυνομία. Η Χέρτα κέρδισε το ματς με 2-1 και το πρώτο της γκολ το σημείωσε ο Άξελ Κρούσε, ο οποίος το καλοκαίρι της προηγούμενης χρόνιας είχε κατορθώσει να δραπετεύσει από την Ανατολική Γερμανία. Όλα τα γκολ πανηγυρίστηκαν εξίσου από τους οπαδούς και των δύο ομάδων.
Πέρα απ' όλους τους συμβολισμούς που θα μπορούσε κανείς ν' αναδείξει, υπήρξε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο που έμοιαζε να συνοψίζει όχι μόνο την ιστορία εκείνου του απογεύματος αλλά και τις απαιτήσεις μιας εποχής που ερχόταν. Ήταν, ουσιαστικά, ένας βασικός κανόνας του ποδοσφαίρου: το φάουλ. Κάθε φορά που μια ομάδα κέρδιζε φάουλ κοντά στην αντίπαλη περιοχή κι οι παίκτες σχημάτιζαν τείχος προκειμένου να προστατέψουν την εστία τους, οι θεατές φώναζαν ρυθμικά: «Το Τείχος πρέπει να πέσει» ("Die Mauer muss weg"). Μολονότι οι πρωταγωνιστές βρίσκονταν στον αγωνιστικό χώρο, ήταν οι θέατες που έδωσαν στο παιχνίδι την πραγματική του διάσταση: ήταν η εφευρετικότητα της στιγμής που μετέβαλε έναν βασικό κανόνα του παιχνιδιού σε εικόνα υψηλού συμβολισμού.
*
Τουρκικά, περσικά και ινδικά. Αυτά τα εστιατόρια είναι χώροι που φυλάσσονται ευλαβικά απ' όσους έχουν αφήσει πίσω τους μια πατρίδα. Τοίχοι ποτισμένοι με πικάντικες μυρωδιές. Σερβιτόροι με λευκά πουκάμισα, που τα πυκνά μαλλιά τους έχουν λιπανθεί απ' τα χρόνια στην κουζίνα. Στο ράφι τα μπαχαρικά στοιβάζονται σαν ταξιδιώτες που περιμένουν ένα τρένο να τους πάρει μακριά. Να σταματήσει μπροστά τους και να τους μεταφέρει ανατολικά.
Για την ώρα, σ' αυτές τις πατρίδες μεταφέρονται μόνο εμβάσματα. Ένα σκληρό νόμισμα που κερδίζεται σε σκληρές δουλειές παίρνει το δρόμο του μεταξιού, ώσπου στο τέλος ξεστρατίζει σε κάποια επαρχία. Δρόμοι που δεν έχουν πάντα άσφαλτο, σπίτια που στερούνται υποδομών, κι ένα μέλλον στους μακρινούς αυτούς τόπους που εξαρτάται απ' το έμβασμα. Απ' το κάθε πιάτο που σερβίρεται στο εστιατόριο, ίσως μόνο το αντίτιμο μιας μπουκιάς να φτάνει ως εκεί.
Αργά το βράδυ οι ιδιοκτήτες σβήνουν τα φώτα. Κλειδώνουν την πόρτα, χώνουν το σαγόνι τους μέσα στα φτηνά κασκόλ, διασχίζουν λεωφόρους και περπατούν σκυφτοί προς το σπίτι. Τριάντα χρόνια ονειρεύονταν ν' αφήσουν πίσω τους ένα σβησμένο απ' το χάρτη χωριό κι άλλα τριάντα το νοσταλγούν και στέλνουν εκεί εμβάσματα την πρώτη Δευτέρα κάθε μήνα.
*Περισσότερα κείμενα από μπορείτε να διαβάσετε ακολουθώντας τον σύνδεσμο.