Η Κομοτηνή ήρθε στο προσκήνιο τις προηγούμενες ημέρες λόγω της επίσκεψης σε αυτήν του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Τον Νοέμβρη η Κομοτηνή βρέθηκε άλλη μια φορά στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων για το Περιφερειακό Αναπτυξιακό Συνέδριο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και την παρουσία πολιτικών της χώρας σε αυτό. Λίγο πιο πριν, τον περασμένο Σεπτέμβρη, η γέφυρα του ποταμού Κομψάτου που ενώνει τον Ίασμο με τον Πολύανθο κατέρρευσε ξαφνικά. Αυτή είναι η εικόνα που αποκομίζει λίγο-πολύ για τη Ροδόπη ένας αναγνώστης ή τηλεθεατής από τα Μέσα τους τελευταίους μήνες. Γενικότερα, η περιοχή είθισται να προβάλλεται κυρίως την περίοδο των εκλογών και σε θέματα που άπτονται της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη. Σπάνια αναδεικνύονται φυσικές της ομορφιές ή ακόμη και πολιτιστικά γεγονότα της περιοχής.
Το Σαββατοκύριακο 9-10 Δεκεμβρίου όμως αποτέλεσε ένα ξεχωριστό διήμερο για τον Ίασμο Ροδόπης, μια κωμόπολη που βρίσκεται μεταξύ Ξάνθης και Κομοτηνής στην οποία συζούν αρμονικά χριστιανοί και μουσουλμάνοι, καθώς εκεί διοργανώθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ιάσμου (ΠΣΙ) η 1η Γιορτή Τσίπουρου στη Ροδόπη με τη συμμετοχή 30 μικροπαραγωγών. Είναι αλήθεια, πως κάποιες μέρες του χρόνου σε γυρίζουν στις ρίζες σου, ακόμη και αν χρειαστεί να ταξιδέψεις πολλά χιλιόμετρα. Έτσι και έγινε αυτή τη φορά.
«Η πρώτη γιορτή τσίπουρου στον Ίασμο είναι γεγονός. Μέχρι τώρα το τσίπουρο εδώ στον Ίασμο το είχαμε για τον εαυτό μας, τους φίλους μας και τους γνωστούς μας και προωθούσαμε μια μικρή ποσότητα στην πώληση -ίσα ίσα για να βγάλουμε τα έξοδα. Ήρθε όμως η ώρα να προβάλλεται αυτό το προϊόν και αν μπορέσει να φέρει και ένα εισόδημα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο δήμαρχος Ιάσμου Ισμέτ Καδή. «Πιστεύω ότι ήρθε η ώρα πια να εκμεταλλευτούμε και τα γεωργικά προϊόντα. Αυτά μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη και την οικονομία του τόπου μας. Γιατί όπου υπάρχει χρήμα, υπάρχει και ζωή», κατέληξε.
Τι είναι το τσίπουρο;
Το τσίπουρο είναι ένα απόσταγμα. «Δηλαδή στην ουσία είναι ένα βράσιμο μιας ποσότητας στεμφύλων (ό,τι απομένει μετά το πάτημα των σταφυλιών και την αφαίρεση του μούστου) που μας δίνει έναν ατμό, ο οποίος στη συνέχεια υγροποιείται με μια διαδικασία και διαχωρίζει το νερό από το αλκοόλ. Το αλκοόλ που απομένει είναι καθαρό αλκοόλ. Και αυτό που παίρνουμε στο τέλος είναι ένα αρωματικό προϊόν. Αρχίζει από αρώματα πράσινου μήλου και καταλήγει σε πιο ευχάριστα αρώματα. Μπορεί να καταναλωθεί, αφού αραιωθεί με νερό, γιατί είναι πολύ μεγάλη η συγκέντρωση του οινοπνεύματος», σημείωσε ο Κωνσταντίνος Αραμπατζής, γεωπόνος επιστήμης τροφίμων. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ποιότητα στην παραγωγή επηρεάζεται από την πρώτη ύλη, την αποστακτική συσκευή καθώς και τον ανθρώπινο παράγοντα.
Η παραγωγή
Κάθε 1η Φεβρουαρίου, που είναι η γιορτή του Αγίου Τρύφωνα του προστάτη των γεωργών και των αμπελουργών, οι καλλιεργητές στον Ίασμο (και σε άλλες περιοχές) παίρνουν αγιασμό από την εκκλησία και τον ρίχνουν σταυρωτά στα κλίματα, για να φέρουν καλό καρπό και να προστατευτούν από τις καιρικές συνθήκες. Κατά χρονική σειρά το επόμενο διάστημα ακολουθεί το κλάδεμα, το ξεφύλλισμα, το καθάρισμα και τέλος ο τρύγος. Αφού μαζευτούν τα σταφύλια -συνήθως περί τα τέλη Αυγούστου μέχρι 15-20 Σεπτεμβρίου, αυτά πατιούνται. «Μέσα σε δέκα μέρες τραβάμε τον μούστο, όσο θέλουμε να κρατήσουμε για κρασί και τα υπόλοιπα τα βάζουμε σε βαρέλια και για έναν μήνα γίνεται η ζύμωση. Μετά τη ζύμωση τα πηγαίνουμε στο καζάνι, στα λεγόμενα ρακοκάζανα, όπου μπαίνει μια ποσότητα (συνήθως 100-120 κιλών) και μετά από περίπου δύο ώρες βγαίνει η πρώτη απόσταξη, που τη λέμε “σούμα”», περιέγραψε ο Μόσχος Μυλωνάς, αντιπρόεδρος του ΠΣΙ, κατά την ξενάγηση στην έκθεση φωτογραφίας που είχε στηθεί στο Λαογραφικό Μουσείο Ιάσμου.
Συγκεκριμένα, το ρακοκάζανο τοποθετείται στην εστία φωτιάς και από πάνω το πώμα, που συγκοινωνεί με άλλο δοχείο το οποίο βρίσκεται μέσα σε νερό. Βράζοντας τα στέμφυλα οι πλούσιοι σε αιθανόλη ατμοί διοχετεύονται μέσω ενός αγωγού στον ψυκτήρα, όπου ψύχονται, υγροποιούνται και από εκεί εξέρχονται ως απόσταγμα σταγόνα-σταγόνα. «Αυτό ισχύει και για τη δεύτερη απόσταξη (που διαρκεί δυόμιση με τρεις ώρες) όταν κάνουμε το “ματάβγασμα” που λέμε, αλλά αφού πλυθούν και γίνουν καθαρά όλα τα αντικείμενα (το καζάνι, τα τόξα, τα φίλτρα, τα κόσκινα) που υπάρχουν μέσα στη δεξαμενή, για να βγει πλέον καθαρό το τσίπουρο. Όποιος θέλει βάζει γλυκάνισο, όποιος θέλει το βγάζει σκέτο. Είναι στην προτίμηση του κάθε παραγωγού. Στη συνέχεια προσθέτουμε νερό για να το φέρουμε στους βαθμούς που θέλουμε. Συνήθως είναι 19,5 με 20 βαθμοί η καλή ποιότητα του τσίπουρου. Και αν θέλεις να το αραιώσεις πάλι μετά, μπορείς να συμπληρώσεις στο ποτηράκι που θα πιεις και νερό για να το κάνεις πιο αδύνατο», σημείωσε ο κ. Μυλωνάς. Βέβαια, η μυσταγωγία της απόσταξης συνοδεύεται από τραπέζι: μεγάλες παρέες, φαγητό -συνήθως στα κάρβουνα, ποτό και χορός.
Μια ζωή ένα αποστακτήριο
Ο Δήμος Ρέστας διατηρεί εδώ και 42 χρόνια αποστακτήριο στον Ίασμο. «Όλες οι γύρω στις 50 μέρες (για κάθε δημοτικό διαμέρισμα ή κοινότητα προβλέπεται ένα δίμηνο για την αποστακτική περίοδο από το οικείο τελωνείο) που δουλεύουμε είναι ευχάριστες. Κάθε βράδυ έχουμε καινούργιο πελάτη», επεσήμανε ο κ. Ρέστας και συμπλήρωσε: «Τα δικά μας σταφύλια ωριμάζουν πολύ νωρίς και ξεκινάμε πάντα τον Οκτώβριο». Στην ερώτηση αν η διπλή απόσταξη επηρεάζει την ποιότητα ο κ. Ρέστας απάντησε: «Βεβαίως ανεβάζει την ποιότητα. Πώς πλένουμε ένα ρούχο με πρόπλυση και μετά ακολουθεί η κύρια πλύση; Το ίδιο πράγμα συμβαίνει και με το τσίπουρο και τη διπλή απόσταξη».
Τι ξεχωρίζει το τσίπουρο Ιάσμου;
«Το τσίπουρο στον Ίασμο είναι όντως καλύτερο γιατί έχουμε σταφύλια παλιάς εποχής. Σήμερα συγκεκριμένα έβγαλε ένας κύριος μικρή ποσότητα, αλλά ανοίγοντας τα βαρέλια τα σταφύλια μοσχοβολούσαν. Ήταν το παλιό το εντόπιο ιασμιώτικο σταφύλι, το λεγόμενο παμίκι (ή παμίτι)», σχολίασε ο κ. Ρέστας. Κάθε σπίτι στον Ίασμο είχε το δικό του ρακοκάζανο. Η περιοχή ήταν πλούσια σε αμπέλια. Οχτώ με δέκα στρέμματα αναλογούσαν σε κάθε σπίτι, σύμφωνα με τον κ. Μυλωνά. Μάλιστα, λέγεται πως όταν έχτιζαν σπίτια το νερό ήταν πιο δυσεύρετο από το σταφύλι, καθώς έπρεπε να μεταφέρεται από τις βρύσες, και αντ’ αυτού έχτιζαν τη λάσπη με κρασί.
«Από μικρός μου άρεσε η αμπελουργία γιατί είχα έναν θείο που έβγαζε κρασί και μου είχε γίνει έμμονη ιδέα. Όταν μεγάλωσα και απέκτησα δικό μου κτήμα ο πρώτος μου στόχος ήταν να φυτέψω αμπέλι. Μέχρι πέρυσι έβγαζα κρασί από την ντόπια ποικιλία παμίτι και merlot. Φέτος έχω μόνο merlot. Ξεκίνησα τη διαδικασία να βάλω παμίτι, γιατί δίνει άλλα αρώματα», τόνισε ο Σοφοκλής Γεμενετζής, ερασιτέχνης παραγωγός τσίπουρου. «Ο Ίασμος ήταν ένα από τα επτά μέρη της Ελλάδας που έβγαζε τσίπουρο με διπλή απόσταξη και με γλυκάνισο», σημείωσε ο Νίκος Παπαβασιλείου, ερασιτέχνης παραγωγός τσίπουρου εδώ και 17 χρόνια. «Τώρα τα πράγματα άλλαξαν σχετικά. Ο περισσότερος κόσμος έχει προχωρήσει στην κατανάλωση τσίπουρου χωρίς γλυκάνισο», συμπλήρωσε.
Ημερίδα
Με επίκεντρο το αμπελουργικό διαμέρισμα Θράκης τέθηκαν στην ημερίδα της 1ης Γιορτής Τσίπουρου στον Ίασμο γεωργικά, ποιοτικά, νομικά και επικοινωνιακά ζητήματα καλλιέργειας και παραγωγής οίνου και τσίπουρου στην Ελλάδα. Επίσημη προσκεκλημένη ήταν η υφυπουργός Εσωτερικών (Μακεδονίας-Θράκης) Μαρία Κόλλια-Τσαρουχά, που συνομίλησε με τοπικούς φορείς και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. «Θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό που βρίσκομαι σήμερα εδώ, κυρίως γιατί θα βάλω τις βάσεις σε έναν θεσμό. Πιστεύω ότι η Γιορτή Τσίπουρου θα γίνει θεσμός στον Ίασμο», ανέφερε χαρακτηριστικά στην εναρκτήρια ομιλία της. «Το τσίπουρο είναι ένα λαϊκό απλό ποτό που βρίσκεται σε κάθε σπίτι. Θυμίζει Ελλάδα, θυμίζει παρελθόν. Έρχεται από το παρελθόν» συνέχισε, ενώ αποκάλυψε πως η ίδια προτιμά να το πίνει χωρίς άλλες προσμίξεις, σκέτο. «Η Θράκη έχει πάρα πολλές δυνατότητες να αναπτυχθεί, έχει πολλά περιθώρια», κατέληξε.
Η Θράκη στον οινικό χάρτη
Στον οινικό χάρτη της Ελλάδας, ο αμπελώνας της Θράκης με ποσοστό 0,6% βρίσκεται στην τελευταία θέση από τις εννέα αμπελουργικές περιφέρειες ως προς την έκταση και με παραγωγή 55 κωδικών βρίσκεται επίσης στην τελευταία θέση ως προς το πλήθος των κρασιών. Ο οινοτουρισμός και η ανάπτυξη των δρόμων του κρασιού στη Θράκη είναι ακόμη σε εμβρυακό στάδιο αλλά οι δυνατότητες είναι μεγάλες. Η Θράκη είναι μία από τις δύο αμπελουργικές περιφέρειες μαζί με τη Στερεά Ελλάδα που δεν έχουν οίνους Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) (Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητος- ΟΠΑΠ ή Ονομασία Προέλευσης Ελεγχόμενη- ΟΠΕ). Αυτά προκύπτουν από τα στοιχεία που παρουσίασε ο Δρ. Σταύρος Παυλίδης, γεωπόνος- διδάκτωρ αγροτικής οικονομίας και διοίκησης κατά την εισήγησή του.
Το σημαντικότερο μειονέκτημα της Ελλάδας απέναντι στον διεθνή ανταγωνισμό, το οποίο σύμφωνα με τον κ. Παυλίδη, μπορεί να μεταστραφεί σε πλεονέκτημα, είναι ότι τα 2/3 των αγροτικών επιχειρήσεων της Ελλάδας γεωμορφολογικά βρίσκονται σε ορεινές, ημιορεινές και νησιωτικές περιοχές. Την ίδια στιγμή το 96,6% των επιχειρήσεων έχουν μικρό κλήρο (κάτω των 200 στρεμμάτων, με μέσο κλήρο 58 στρεμμάτων ανά επιχείρηση σε επίπεδο χώρας), καθιστώντας αυτές μη βιώσιμες.
Παρά τις δυσκολίες και τη δυσπραγία στην οποία έχει περιέλθει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, παραμένει 12η διεθνώς στην παραγωγή κρασιού. Μόνον το 2012 η οινική παραγωγή συνέλεξε 300 διεθνή βραβεία και διακρίσεις, ενώ η χώρα διαθέτει 680 οινοποιεία και 40 συνεταιρισμούς. Πολλές και καλές ετικέτες εξάγονται και μεταφέρουν το όνομα, το άρωμα της ελληνικής γης στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα σ’ όλο τον κόσμο.
Την 1η γιορτή τσίπουρου ενέταξε στο πρόγραμμά της και η περιβαλλοντική ομάδα του 1ου λυκείου Κομοτηνής. «Είμαστε σε ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα το οποίο λέγεται “Οι δρόμοι του κρασιού και της ενέργειας” και θα κάνουμε διάφορες εξορμήσεις σε ό,τι έχει σχέση με το σταφύλι, το κρασί και το τσίπουρο, αλλά και με ενέργεια», επεσήμανε η Κατερίνα Ντόντη, χημικός και συντονίστρια της ομάδας.
Δημιουργία brand name
Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε πολλούς δήμους και οικισμούς να επιστρατεύουν κάθε τοπικό προϊόν, να αναβιώνουν έθιμα και παραδόσεις, προκειμένου να δημιουργήσουν ένα brand name και να αποκτήσουν ή να αναδείξουν μια ταυτότητα, αφενός για να φέρουν ζωή στην ύπαιθρο και αφετέρου για να αναπτυχθούν οικονομικά. Η κεντρική πλατεία Ιάσμου γέμισε ζωή και θυμήθηκε στιγμές ζωντάνιας που είχε πολλά χρόνια να ζήσει.
Σκοπός του ΠΣΙ ήταν και είναι η διατήρηση και διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, έχοντας παράλληλα ως επιθυμία τη στήριξη των παραγωγών, την προβολή τους και την καθιέρωση του τσίπουρου Ιάσμου, ως τοπικού προϊόντος δίνοντάς του έτσι την απαραίτητη εξωστρέφεια. «Ονομάστηκε 1η γιορτή τσίπουρου που σημαίνει ότι θα ακολουθήσουν και επόμενες. Στόχος μας είναι να γίνει θεσμός. Το ιασμιώτικο τσίπουρο έκανε πλέον το πρώτο βήμα και αν ακολουθήσουν και άλλα, θα γίνει αυτό το brand name που θέλουμε», σημείωσε με αισιοδοξία ο Ηλίας Μπούκας, πρόεδρος του ΠΣΙ.