Το αίτημα των καταλήψεων στα δημόσια πανεπιστήμια αλλά και στα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι «όχι» στα ιδιωτικά πανεπιστήμια . Οι μαθητές και οι φοιτητές αυτής της χώρας ξεχνάνε όμως κάτι. Φοιτούν και σπουδάζουν δωρεάν; Όχι βέβαια. Στην εποχή μας, τα φροντιστήρια ξεκινούν από το δημοτικό. Χωρίς υπερβολή, ο μισός μισθός ενός γονέα, κατευθύνεται στην πληρωμή των φροντιστηρίων. Όσοι έχουν σχετική οικονομική άνεση, θα έχουν αυξημένες πιθανότητες να σπουδάσουν. Βέβαια, το κράτος μερίμνησε να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα, φυσικά με αποτυχημένο τρόπο. Η ενισχυτική διδασκαλία ουσιαστικά δεν πρόσφερε τίποτα.
Και ενώ θεωρούσαμε, κατά το παρελθόν, ως δεδομένο ότι τα φροντιστήρια θα εκλείψουν μετά την είσοδο των φοιτητών στις πανεπιστημιακές σχολές, στην πραγματικότητα αυτή η τάση συνεχίστηκε. Αρκετοί φοιτητές κατευθύνονται για άλλη μία φορά σε φροντιστήρια. (Ανεπάρκεια των πανεπιστημιακών ή ανεπάρκεια των φοιτητών;). Φυσικά, όσοι καταφέρουν να αποκτήσουν το πτυχίο τους, σχεδόν άμεσα οφείλουν να επιλέξουν σε πιο μεταπτυχιακό τμήμα θα ενταχθούν. Ένας περιοριστικός αλλά και ρυθμιστικός παράγοντας της επιλογής αυτής, είναι οι οικονομικές απαιτήσεις που έχει το κάθε μεταπτυχιακό. Είναι γνωστό ότι τα περισσότερα μεταπτυχιακά των δημόσιων πανεπιστημίων δεν είναι δωρεάν.
Τέλος, όσοι θέλουν να επιλέξουν ένα διδακτορικό, έχουν δύο επιλογές. Η πρώτη επιλογή έχει, ίσως τις περισσότερες φορές, ένα πελατειακό χαρακτήρα. Ο μεταπτυχιακός φοιτητής οφείλει να προετοιμάσει με τον πλέον οργανωμένο και έντεχνο τρόπο το έδαφος. Να αναπτύξει άριστες προσωπικές σχέσεις με έναν πανεπιστημιακό διδάσκοντα, να κάνει μία αξιοπρεπή πορεία στο μεταπτυχιακό αλλά και να έχει καλλιεργήσει το απαραίτητο κλίμα θέλησης αλλά και υπακοής… Η άλλη επιλογή είναι να κατευθυνθεί, με την χρησιμοποίηση των οικονομικών αποθεμάτων του, σε ένα διδακτορικό πρόγραμμα του εξωτερικού.
Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν μου προκαλούν φόβο. Ας μην ξεχνάμε κάτι. Τα ιδιωτικά σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης λειτουργούν από το 1977 και το ανοιχτό πανεπιστήμιο – το πρώτο ιδιωτικό πανεπιστήμιο – ιδρύθηκε το 1992. Φυσικά παρατηρούμε ότι και στις δύο χρονολογίες –σταθμούς, κυβέρνηση ήταν η Νέα Δημοκρατία. Ας μην λησμονούμε ότι η αναγνώριση των κολεγίων έγινε από την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, με υπουργό την Νίκη Κεραμέως. Όσοι είναι κατά των ιδιωτικών πανεπιστημίων δικαιολογημένα θα πουν ότι οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας ιδεολογικά και πολιτικά έχουν αυτή την επιλογή.
Ας υποθέσουμε, ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα λειτουργούν ως πανεπιστήμια και όχι ως σούπερ μάρκετ. Σε αυτή την περίπτωση ίσως να ωφεληθεί η χώρα. Σε αντίθετη περίπτωση όμως η υποβάθμιση της παιδείας θα είναι οριστική. Ο λόγος είναι ότι υφίσταται ο κίνδυνος να υπάρξει μία λογική μάρκετινγκ και ενός αθέμιτου οικονομικού ανταγωνισμού ανάμεσα στο ιδιωτικό και δημόσιο τομέα της εκπαίδευσης και ειδικότερα των πανεπιστημίων.
Ας πούμε τον τρόπο που θα αναβαθμιστεί η παιδεία. Ο τρόπος είναι ένας. Το σχολείο και το πανεπιστήμιο οφείλουν να είναι παράγοντες κοινωνικής κινητικότητας. Στην χώρα μας αυτό γίνεται ελάχιστα. Όταν δεν πάνε όλα τα παιδιά στο νηπιαγωγείο, όταν αρκετοί γονείς έχουν περιορισμένες οικονομικές απολαβές, όταν πολλοί φοιτητές δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να ενταχθούν σε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα, τότε πώς μπορούμε να μιλάμε για μία δημόσια και δωρεάν παιδεία;
Μία ορθή και δίκαιη κυβέρνηση θα έπραττε διαφορετικά. Ας έφερνε μαζί με το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και ένα άλλο νομοσχέδιο. Την πλήρη στήριξη των ασθενέστερων οικονομικά μαθητών και φοιτητών. Δωρεάν φροντιστήρια και υποτροφίες είναι βασικά εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Μαθητές που ζουν σε μονογονεϊκές οικογένειες, μαθητές που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, μαθητές που ζουν σε οικογένειες με χαμηλό πολιτισμικό κεφάλαιο είναι μερικές περιπτώσεις που το κράτος οφείλει να δώσει την πρέπουσα σημασία.
Επί πρώτης διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, επί Ανδρέα Παπανδρέου, όσοι μαθητές είχαν αποτύχει να εισαχθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, είχαν την δυνατότητα για έναν χρόνο να παρακολουθήσουν δωρεάν μαθήματα προετοιμασίας για τις πανελλήνιες εξετάσεις. Με κατάλληλη προετοιμασία μπορεί να επιστρέψει αυτός ο θεσμός.
Ως επίλογο, θα αναφέρω μία πρόταση του φιλελεύθερου οικονομολόγου Ανταμ Σμίθ από το έργο του «Έρευνα για την φύση και τις αιτίες του πλούτου των εθνών»:
«Η διαφορά που υφίσταται μεταξύ των ανόμοιων χαρακτήρων, μεταξύ ενός φιλοσόφου και ενός φύλακα, φαίνεται να προκύπτει όχι τόσο από την φύση, όσο από την συνήθεια, το έθιμο και την παιδεία».
Η παιδεία είναι δημόσιο αγαθό. Το δημόσιο πανεπιστήμιο οφείλει να είναι ένας θεσμός που θα βασιστεί ο μέγιστος εθνικός στόχος. Η δίκαιη ανάπτυξη. Το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των φοιτητών και η σαφής οριοθέτηση των επαγγελματικών δικαιωμάτων θα συμβάλουν στην κοινωνική κινητικότητα. Αν η ύπαρξη των ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι η αφορμή να κινητοποιήσει την πανεπιστημιακή δημόσια κοινότητα, καλώς να γίνει …. Το μέλλον θα δείξει ποιος έχει δίκιο. Αλλά ας μην βλέπουμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος. Η Ελληνική παιδεία είναι ο βασικός λόγος που η ελληνική κοινωνία και η ελληνική κοινωνία δεν έχει κάνει το επόμενο βήμα. Η ευθύνη των πολιτικών είναι αδιαμφισβήτητη. Ελπίζω να αλλάξει αυτή η αναχρονιστική νοοτροπία των κομμάτων. Να πειραματίζονται και να εφαρμόζουν αναχρονιστικές πολιτικές ιδέες στο χώρο της εκπαίδευσης.