Πέρυσι, η Ινδία ξεπέρασε την Κίνα και έγινε η πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ. Με σχεδόν 1,45 δισεκατομμύρια ανθρώπους, θα υπέθετε κανείς ότι η χώρα δεν θα καιγόταν για περισσότερα παιδιά. Κι όμως, η σχετική συζήτηση φουντώνει.
Οι ηγέτες δύο νότιων πολιτειών -της Αντρα Πραντές και της Ταμίλ Ναντού- τάχθηκαν πρόσφατα ανοιχτά υπέρ περισσότερων παιδιών, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα του BBC. Η Αντρα Πραντές σκέφτεται να παράσχει κίνητρα, επικαλούμενη τα χαμηλά ποσοστά γονιμότητας και τη γήρανση του πληθυσμού. Η πολιτεία απέσυρε επίσης την «πολιτική των δύο παιδιών» ενόψει των τοπικών εκλογών ενώ υπάρχουν αναφορές ότι και η γειτονική Τελανγκάνα ενδέχεται να κάνει σύντομα το ίδιο. Η διπλανή Ταμίλ Ναντού κάνει επίσης παρόμοιες σκέψεις.
Το ποσοστό γονιμότητας της Ινδίας έχει μειωθεί σημαντικά - από 5,7 γεννήσεις ανά γυναίκα το 1950 σε μόλις 2 σήμερα. Τα ποσοστά γονιμότητας έχουν πέσει κάτω από το επίπεδο «αντικατάστασης» των δύο γεννήσεων ανά γυναίκα σε 17 από τις 29 πολιτείες και περιοχές. (σ.σ. επίπεδο αντικατάστασης ορίζεται εκείνο στο οποίο οι νέες γεννήσεις επαρκούν για τη διατήρηση ενός σταθερού πληθυσμού).
Η βασική πρόκληση, σύμφωνα με τους δημογράφους, είναι η ταχεία γήρανση της Ινδίας λόγω της μείωσης των ποσοστών γονιμότητας. Ενώ χώρες όπως η Γαλλία και η Σουηδία χρειάστηκαν 120 και 80 χρόνια αντίστοιχα για να διπλασιάσουν τον γερασμένο πληθυσμό τους από 7% σε 14%, η Ινδία αναμένεται να φτάσει σε αυτό το ορόσημο σε μόλις 28 χρόνια.
Αυτή η επιταχυνόμενη γήρανση συνδέεται με τη μοναδική επιτυχία της Ινδίας στη μείωση της γονιμότητας. Στις περισσότερες χώρες, το βελτιωμένο βιοτικό επίπεδο, η εκπαίδευση και η αστικοποίηση μειώνουν φυσικά τη γονιμότητα καθώς βελτιώνεται η επιβίωση των παιδιών.
Αλλά στην Ινδία, τα ποσοστά γονιμότητας μειώθηκαν γρήγορα παρά τη μέτρια κοινωνικοοικονομική πρόοδο, χάρη στα επιθετικά προγράμματα οικογενειακής ευημερίας που προώθησαν τις μικρές οικογένειες μέσω στόχων, κινήτρων και αντικινήτρων.
Στην Αντρα Πραντές, για παράδειγμα, το ποσοστό γονιμότητας είναι 1,5 -στο ίδιο επίπεδο με τη Σουηδία, αλλά το κατά κεφαλήν εισόδημά της είναι 28 φορές χαμηλότερο. Πάνω από το 40% των ηλικιωμένων Ινδών (60+ ετών) ανήκουν στο φτωχότερο 20% του πληθυσμού όσον αφορά την κατανομή του πλούτου, σύμφωνα με την τελευταία Εκθεση για τη Γήρανση της Ινδίας του Ταμείου Πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών (UNFPA).
Με άλλα λόγια, η Ινδία γερνά προτού γίνει πλούσια χώρα. Λιγότερα παιδιά σημαίνει επίσης αυξανόμενη αναλογία εξάρτησης ηλικιωμένων, με αποτέλεσμα να υπάρχουν όλο και λιγότεροι φροντιστές για μια διευρυνόμενη δημογραφική ομάδα ηλικιωμένων. Οι δημογράφοι προειδοποιούν ότι η υγειονομική περίθαλψη, τα κοινοτικά κέντρα και τα γηροκομεία της Ινδίας είναι απροετοίμαστα για αυτή τη μετατόπιση.
Η αστικοποίηση, η μετανάστευση και οι αλλαγές στις αγορές εργασίας διαβρώνουν περαιτέρω την παραδοσιακή οικογενειακή υποστήριξη -το δυνατό σημείο της Ινδίας- αφήνοντας ξεκρέμαστους τους περισσότερους ηλικιωμένους. ΚΙ ενώ η μετανάστευση από πολυπληθέστερες σε λιγότερο πυκνοκατοικημένες πολιτείες μπορεί να μειώσει το χάσμα στην ηλικία εργασίας, πυροδοτεί επίσης ανησυχίες κατά της μετανάστευσης.
Νωρίτερα αυτό το μήνα ο επικεφαλής της ινδουιστικής εθνικιστικής οργάνωσης Rashtriya Swayamsevak Sangh -η ιδεολογική ραχοκοκαλιά του κόμματος BJP του Μόντι- προέτρεψε τα ζευγάρια να αποκτήσουν τουλάχιστον τρία παιδιά για να εξασφαλίσουν το μέλλον της Ινδίας.
Η Ινδία, βέβαια, δεν είναι η μόνη που αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογεννητικότητας. Τον Μάιο, ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας κήρυξε το χαμηλό ποσοστό γεννήσεων στη χώρα ως «εθνική έκτακτη ανάγκη». Στην Ελλάδα, το ποσοστό γονιμότητας έχει πέσει κατακόρυφα στο 1,3 - το μισό από αυτό που ήταν το 1950, πυροδοτώντας προειδοποιήσεις από τον Κυριάκο Μητσοτάκη για μια «υπαρξιακή» πληθυσμιακή απειλή.
Αλλά οι δημογράφοι λένε ότι είναι μάταιο να παροτρύνουμε τους ανθρώπους να κάνουν περισσότερα παιδιά. Οι ανεπτυγμένες χώρες, που δεν μπορούν να αντιστρέψουν τη μείωση της γονιμότητας, εστιάζουν στην υγιή γήρανση - παρατείνοντας τον εργασιακό βίο κατά πέντε έως επτά χρόνια και ενισχύοντας την παραγωγικότητα στους ηλικιωμένους πληθυσμούς.
Οι δημογράφοι λένε ότι η Ινδία θα χρειαστεί να επεκτείνει ουσιαστικά τις ηλικίες συνταξιοδότησης και οι πολιτικές πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην αύξηση των ετών υγιούς ζωής μέσω καλύτερων ελέγχων υγείας και ισχυρότερης κοινωνικής ασφάλισης για να διασφαλιστεί ένας ενεργός και παραγωγικός ηλικιωμένος πληθυσμός.
(με πληροφορίες από BBC)