Πλήγμα στην επιρροή των ΗΠΑ στο Ιράκ, αλλά, ακόμη περισσότερο, ηχηρό χαστούκι στο Ιράν και τους συμμάχους του στην χώρα είναι η απροσδόκητη εκλογική νίκη του βετεράνου εθνικιστή σιίτη κληρικού Μοκτάντα αλ Σαντρ που πιστεύει ότι ούτε η Ουάσινγκτον, ούτε η Τεχεράνη και οι σύμμαχοί της έχουν θέση στην διαχείριση των ιρακινών υποθέσεων. Οι ιρακινοί ψηφοφόροι τον ψήφισαν και αποδοκίμασαν τον πρωθυπουργό Χαϊντέρ αλ Αμπάντι, τον προστατευόμενο των ΗΠΑ, την ιρανική επιρροή στην διακυβέρνηση της χώρας και την διεφθαρμένη ιρακινή πολιτική ελίτ που ΄χει την υποστήριξη της Τεχεράνης.
Ο Μοκτάντα αλ Σαντρ είναι ο μόνος ιρακινός σιίτης ηγέτης που στράφηκε ταυτόχρονα τόσο κατά του Ιράν όσο και κατά των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό τον έκανε δημοφιλή σε εκατομμύρια φτωχών σιιτών που αισθάνονται ότι δεν ωφελήθηκαν από τους στενούς δεσμούς της ιρακινής κυβέρνησης με την Τεχεράνη και την Ουάσινγκτον, αλλά και περιθωριοποιημένες κοινότητες σουνιτών.
Η εκλογική του επιτυχία ορίζει ένα σημείο καμπής για το Ιράν και την επιρροή του στην περιοχή, η οποία ενισχυόταν σταθερά μετά την υπό αμερικανική ηγεσία στρατιωτική επέμβαση που ανέτρεψε τον Σαντάμ Χουσέιν το 2003. Την στιγμή μάλιστα που η Τεχεράνη έχει να αντιμετωπίσει την αποχώρηση των ΗΠΑ από την διεθνή συμφωνία για τον έλεγχο του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και την επαναφορά των αμερικανικών κυρώσεων.
Ο Μοκτάντα αλ Σαντρ ωθήθηκε επί δεκαετίες στο περιθώριο από σιιτικές ιρακινές πολιτικές δυνάμεις που υποστηρίχθηκαν από το Ιράν. Οταν μαθεύτηκε η είδηση της εκλογικής του επιτυχίας, οπαδοί του γιόρτασαν στην Βαγδάτη φωνάζοντας «Έξω το Ιράν».
«Το Ιράκ είναι πλούσιο, η χώρα δεν έχει ανάγκη το Ιράν, μπορεί να σταθεί στα πόδια της και να ευημερήσει. χρειάζεται απλώς καλή διαχείριση», δήλωσε ο Μοχάμεντ Σαντέκ trader στην πόλη Χίλα που ψήφισε την λίστα του Σαντρ.
Ο 44χρονος Σαντρ δεν θα γίνει πρωθυπουργός, αφού δεν ήταν υποψήφιος στις εκλογές. Αλλά είναι βέβαιο ότι η εκλογική του επίδοση θα του επιτρέψει να ορίσει αυτός το πρόσωπο που θα ηγηθεί της νέας ιρακινής κυβέρνησης. Ωστόσο, η πλειοψηφία των εδρών δεν του εγγυάται αυτομάτως την ευόδωση του εγχειρήματος, αφού στο πρόσωπο του πρωθυπουργού θα πρέπει να συμφωνήσουν και οι υπόλοιπες μεγάλες παρατάξεις.
Ο Σαντρ εθεωρείτο από την Ουάσινγκτον και την ιρακινή πολιτική ελίτ απρόβλεπτος αντισυστημικός. Όμως, δυτικός διπλωμάτης που τον συνάντησε στην βίλα του στην πόλη Νατζάφ μετά τον σχηματισμό της παράταξής του σε συμμαχία με τους κομμουνιστές τον Μάρτιο τον περιέγραψε ως συγκροτημένο, ξεκάθαρο και πραγματιστή.
Ο συνήθως βλοσυρός Σαντρ αστειεύτηκε με το δακτυλίδι του διπλωμάτη. «Και στην συνέχεια μού έδειξε το δικό του δακτυλίδι, με την εικόνα του πατέρα του».
Ακραιφνής εθνικιστής και πατριώτης
Ο Σαντρ ήταν στη πραγματικότητα άγνωστος εκτός του Ιράκ πριν από την αμερικανική εισβολή το 2003. Σύντομα όμως έγινε σύμβολο αντίστασης στην ξένη κατοχή.
Είναι ο γιος του αξιοσέβαστου Μεγάλου Αγιατολάχ Μοχάμεντ Σαντέκ αλ-Σαντρ, ηγέτη της σιιτικής κοινότητας που εναντιώθηκε στον Σαντάμ Χουσέιν και στο καθεστώς του και σκοτώθηκε σε ενέδρα εναντίον του μαζί με δύο από τους γιους του. Ο εξάδελφος του πατέρα του, ο Μοχάμεντ Μπακίρ , σκοτώθηκε επίσης από το καθεστώς του Σαντάμ Χουσέιν το 1980.
Ο Σαντρ ήταν ο πρώτος που ίδρυσε σιιτική πολιτοφυλακή, τον Στρατό του Μέχντι, που πολέμησε κατά των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων, όταν η απελευθέρωση του Ιράκ μετατράπηκε σε κατοχή. Ηγήθηκε δύο εξεγέρσεων κατά των αμερικανικών δυνάμεων και κέρδισε τον χαρακτηρισμό του από το Πεντάγωνο ως «μεγαλύτερη απειλή κατά της ασφάλειας του Ιράκ».
Αμερικανοί αξιωματούχοι και ηγέτες των σουνιτών έχουν κατηγορήσει τον στρατό του Μέχντι για την θρησκευτική βία της τελευταίας δεκαπενταετίας. Ομως ο ίδιος έχει αποδοκιμάσει την βία κατά των συμπατριωτών του.
Ο Σαντρ εμφανίζεται ως ασυμβίβαστος εθνικιστής και περιφρονούσε τις προσωπικότητες της ιρακινής αντιπολίτευσης που επέστρεψαν από το Ιράν για να διεκδικήσουν την εξουσία μετά την πτώση του Σαντάμ Χουσέιν, την ώρα που άλλοι παρέμειναν στην χώρα διακινδυνεύοντας την ζωή τους.
Το 2004, οι αμερικανικές αρχές κατοχής εξέδωσαν ένταλμα σύλληψης κατά του Σαντρ για τη δολοφονία το 2003 του μετριοπαθή σιίτη ηγέτη Αμπντούλ Μαζίντ αλ- Χέι. τον οποίο οι Αμερικανοί είχαν εγκαταστήσει στην Νατζάφ, ιερή πόλη των σιιτών, κατά την διάρκεια της εισβολής. Ο Σαντρ αρνήθηκε κάθε ανάμειξη και δεν απαγγέλθηκαν εναντίον του κατηγορίες.
«Δεν θα επιτρέψουμε στους Ιρακινούς να γίνουν τροφή στα κανόνια των πολέμων άλλων ούτε να χρησιμοποιηθούν σε πολέμους δι΄αντιπροσώπων εκτός του Ιράκ», δήλωσε ο Τζούμαχ Μπαχαντίλι, μέλος του απερχόμενου κοινοβουλίου που ανήκει στο κίνημα του Σαντρ αναφερόμενος στην Συρία. «Είμαστε υπερήφανοι για την αραβική μας ταυτότητα».
«Απίθανη» συμμαχία
Με το χαρακτηριστικό του τουρμπάνι, ο Σαντρ μπορεί να κατεβάσει στους δρόμους χιλιάδες υποστηρικτές του. Το 2016, εκατοντάδες οπαδοί του επέδραμαν κατά του κοινοβουλίου που βρίσκεται εντός της οχυρωμένης Πράσινης Ζώνης στην Βαγδάτη, αφού κατήγγειλε την αποτυχία των πολιτών να μεταρρυθμίσουν το πολιτικό σύστημα των ποσοστώσεων που ευθύνεται για την ενδημική διαφθορά.
Ο Σαντρ εξέδωσε τελεσίγραφο
«Εάν διεφθαρμένοι αξιωματούχοι και ποσοστώσεις παραμείνουν, ολόκληρη η κυβέρνηση θα καταρρεύσει και κανείς δεν θα εξαιρεθεί».
Για τις εκλογές, ο Μοκτάντα αλ Σαντρ σχημάτισε μία «απίθανη» συμμαχία με τους κομμουνιστές και άλλες ανεξάρτητες μη θρησκευτικές οργανώσεις για να ζητήσει τον σχηματισμό μίας κυβέρνησης τεχνοκρατών που θα αντιμετωπίσει την διαφθορά. Η παράταξή του, γνωστή με την ονομασία Sairοon, που στα αραβικά σημαίνει Πορεία για τις Μεταρρυθμίσεις, έχει δηλώσει ότι θα επικεντρωθεί στην αποκατάσταση των υποδομών και την προσφορά φροντίδας υγείας και εκπαίδευσης στους φτωχούς.
«Η σημασία αυτού του εκλογικού αποτελέσματος είναι ότι αποτελεί ξεκάθαρο μήνυμα ότι οι άνθρωποι θέλουν την αλλαγή του συστήματος διακυβέρνησης που παράγει διαφθορά και έχει αποδυναμώσει τους κρατικούς θεσμούς», δήλωσε ο Ράεντ Φάχμι, γενικός γραμματέας του Ιρακινού Κομμουνιστικού Κόμματος.
«Είναι ένα μήνυμα υποστήριξης προς τις ισορροπημένες σχέσεις με όλες τις πλευρές βασισμένες στον σεβασμό και την μη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράκ».
Επιστροφή
Ο Μοκτάντα αλ Σαντρ επανέρχεται στο προσκήνιο έπειτα από περιθωριοποίηση ετών από τις σιιτικές ελίτ που έχουν την υποστήριξη της Τεχεράνης.
Δύο εκπρόσωποί τους θεωρούνται διεκδικητές της πρωθυπουργίας μετά τις εκλογές.
Ο Χάντι αλ-Αμίρι θεωρείται ο άνθρωπος του Ιράν στο Ιράκ και είναι η ισχυρότερη πολιτική προσωπικότητα της χώρας. Η παράταξη του Αμίρι ήρθε δεύτερη στις εκλογές, σύμφωνα με τα προσωρινά αποτελέσματα.
Ο έτερος διεκδικητής είναι ο Νούρι αλ-Μάλικι, που βρέθηκε για οκτώ χρόνια στον πρωθυπουργικό θώκο. Η παράταξή του κατέγραψε πολύ φτωχές επιδόσεις. Ο απερχόμενος Χαϊντέρ αλ -Αμπάντι ηττήθηκε σε όλες τις περιφέρειες, εκτός της επαρχίας της Νινευί. Εκεί ανακοίνωσε στα μέσα του 2017 την απελευθέρωση της Μοσούλης, πρώην «πρωτεύουσας» του Ισλαμικού Κράτους.
Η δημοτικότητα του Μοκτάντα αλ Σαντρ δεν έχει περάσει απαρατήρητη στην Τεχεράνη.
Ήδη τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Αλί Ακμπάρ Βελαγιατί, σύμβουλος του αγιατολάχ Χαμενεΐ , είχε δηλώσει ότι η Τεχεράνη θα εμποδίσει τον Σαντρ και την συμμαχία του να κυβερνήσουν στην Βαγδάτη.
«Δεν θα επιτρέψουμε σε φιλελεύθερους και κομμουνιστές να κυβερνήσουν στο Ιράκ», είχε προειδοποιήσει.
Το Ιράκ, στην καρδιά του Κόλπου, είναι ζωτικής σημασίας για το Ιράν. Από το ιρακινό έδαφος περνούν επίσης οι ιρανικοί δρόμοι τροφοδοσίας του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Ασαντ με μαχητές και όπλα.
Ο Μοκτάντα αλ-Σαντρ επωφελήθηκε από την μικρή συμμετοχή των άλλων κομμάτων και από την εκτεταμένη λαϊκή δυσαρέσκεια για την διαφθορά και την κακοδιαχείριση των κρατικών υποθέσεων, καθώς και από την ιδέα ότι το Ιράκ κυβερνάται από το εξωτερικό, από τους Ιρανούς και τους Αμερικανούς», εξήγησε ο Ουατίκ αλ-Χασίμι, ανεξάρτητος αναλυτής στο Ιράκ.
(Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)