Πάνω από το ερημικό χωριό Σαράρο στο βόρειο Ιράκ, τρία τουρκικά στρατιωτικά φυλάκια δεσπόζουν στον ορίζοντα και αποτελούν κομμάτι μιας εισβολής που ανάγκασε τους ντόπιους κατοίκους να αποχωρήσουν μετά από πολυήμερους βομβαρδισμούς το περασμένο έτος.
Τα φυλάκια είναι μόνο μερικές από τις δεκάδες νέες στρατιωτικές βάσεις που έχει δημιουργήσει η Τουρκία στο ιρακινό έδαφος τα τελευταία δύο χρόνια, καθώς εντείνει την επί δεκαετίες επίθεσή της εναντίον Κούρδων μαχητών που βρίσκουν καταφύγιο στην απομακρυσμένη και κακοτράχαλη περιοχή.
«Όταν η Τουρκία ήρθε για πρώτη φορά στην περιοχή, έστησαν μικρές φορητές σκηνές, αλλά την άνοιξη, έστησαν φυλάκια χτισμένα με τούβλα και τσιμέντο», είπε ο δήμαρχος του Σαράρο, Αμπντουλραχμάν Χουσεΐν Ρασίντ τον Δεκέμβριο κατά τη διάρκεια επίσκεψης ρεπόρτερ του Reuters στο χωριό, όπου κάλυκες, οβίδες και σκάγια εξακολουθούν να είναι διασκορπισμένα στο έδαφος.
″Έχουν drones και κάμερες που λειτουργούν 24 ώρες το 24ωρο κάθε εβδομάδα. Γνωρίζουν όλα όσα συμβαίνουν”, τόνισε ο δήμαρχος στο Reuters, καθώς drones βούιζαν πετώντας πάνω από την ορεινή περιοχή που απέχει 5 χλμ. από τα τουρκικά σύνορα.
Οι επελάσεις της Τουρκίας στα ολοένα και πιο ερημωμένα σύνορα του Ιρακινού Κουρδιστάν προσελκύουν ελάχιστο παγκόσμιο ενδιαφέρον σε σύγκριση με τις εισβολές της στη Συρία, αλλά η κλιμάκωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων κινδυνεύει να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω μια περιοχή όπου ξένες δυνάμεις έχουν παρέμβει ασύστολα, σύμφωνα με τους αναλυτές.
Η Τουρκία θα μπορούσε να εμπλακεί περαιτέρω εάν οι νέες της ιρακινές βάσεις δεχτούν επίθεση, ενώ η αυξανόμενη παρουσία της μπορεί επίσης να ενθαρρύνει το Ιράν να επεκτείνει τη δική του στρατιωτική δράση στο Ιράκ εναντίον ομάδων που κατηγορεί ότι προωθούν αναταραχές στο εσωτερικό, λένε Κούρδοι αξιωματούχοι.
Ο πρώην γενικός γραμματέας των δυνάμεων Πεσμεργκά του Κουρδιστάν, Τζαμπάρ Μάντα, δήλωσε ότι η Τουρκία είχε 29 φυλάκια στο Ιράκ μέχρι το 2019, αλλά ο αριθμός τους έχει πολλαπλασιαστεί καθώς η Άγκυρα προσπαθεί να σταματήσει το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) από το να εξαπολύει επιθέσεις στα εδάφη της.
«Χρόνο με το χρόνο τα φυλάκια αυξάνονται μετά την κλιμάκωση των μαχών μεταξύ των τουρκικών δυνάμεων και του PKK», είπε, εκτιμώντας τον σημερινό αριθμό τους σε 87, κυρίως σε μια λωρίδα συνοριακής επικράτειας μήκους περίπου 150 χιλιομέτρων (95 μίλια) και βάθους 30 χιλιομέτρων.
«Σε αυτά τα φυλάκια υπάρχουν τανκς και τεθωρακισμένα οχήματα», είπε ο Μάντα, ο οποίος είναι τώρα αναλυτής ασφαλείας στην Σουλεϊμανίγια (σ.σ πόλη στο Ιρακινό Κουρδιστάν). «Τα ελικόπτερα προμηθεύουν καθημερινά τα φυλάκια».
Εγκαταλελειμμένα χωριά και εκατοντάδες νεκροί
Ένας Κούρδος αξιωματούχος, ο οποίος αρνήθηκε να κατονομαστεί, επίσης ανέφερε ότι η Τουρκία διαθέτει πλέον περίπου 80 φυλάκια στο Ιράκ. Ένας άλλος Κούρδος αξιωματούχος είπε ότι τουλάχιστον 50 είχαν κατασκευαστεί τα τελευταία δύο χρόνια και ότι η παρουσία της Τουρκίας γίνεται ολοένα και πιο μόνιμη.
Κληθείς να σχολιάσει τις βάσεις της στο Ιράκ, το υπουργείο Άμυνας της Τουρκίας είπε ότι οι επιχειρήσεις της εκεί ήταν σύμφωνες με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, ο οποίος δίνει στα κράτη μέλη το δικαίωμα αυτοάμυνας σε περίπτωση επιθέσεων.
«Ο αγώνας μας κατά της τρομοκρατίας στο βόρειο Ιράκ διεξάγεται σε συντονισμό και στενή συνεργασία με τις ιρακινές αρχές», ανέφερε το υπουργείο σε ανακοίνωσή του, δίχως πάντως να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με τα στοιχεία που ανέφεραν οι Κούρδοι αξιωματούχοι.
Η παρουσία της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ, το οποίο βρίσκεται εδώ και πολύ καιρό εκτός του άμεσου ελέγχου της κυβέρνησης της Βαγδάτης, χρονολογείται από τη δεκαετία του 1990 όταν ο πρώην ηγέτης του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, επέτρεψε στις τουρκικές δυνάμεις να προχωρήσουν 5 χιλιόμετρα στη χώρα για να καταπολεμήσουν το PKK.
Έκτοτε, η Τουρκία έχει εδραιώσει μια σημαντική στρατιωτική παρουσία, συμπεριλαμβανομένης μιας βάσης στην Μπασίκα 80 χλμ εντός του Ιράκ, όπου λέει ότι τα τουρκικά στρατεύματα αποτελούν μέρος μιας διεθνούς αποστολής για την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των ιρακινών δυνάμεων για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους.
Η Τουρκία είπε ότι εργάστηκε για να αποφύγει τις απώλειες αμάχων μέσω του συντονισμού της με τις ιρακινές αρχές.
Μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο από έναν συνασπισμό ΜΚΟ, End Cross-Border Bombing, ανέφερε ότι τουλάχιστον 98 άμαχοι σκοτώθηκαν μεταξύ 2015 και 2021. Η Διεθνής Ομάδα Κρίσεων, η οποία έδωσε παρόμοιο αριθμό νεκρών αμάχων, είπε ότι 1.180 μαχητές του PKK σκοτώθηκαν μεταξύ 2015 και 2023.
Σύμφωνα με αξιωματούχο της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν του Ιράκ (KRG), η σύγκρουση έχει επίσης ως αποτέλεσμα να ερημώσουν τουλάχιστον 800 χωριά από το 2015, όταν κατέρρευσε η εκεχειρία μεταξύ Τουρκίας και PKK, οδηγώντας χιλιάδες ανθρώπους μακριά από τα σπίτια τους.
Ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές αντιστέκονται κατά της τουρκικής παρουσίας στην περιοχή
Πέρα από τον ανθρωπιστικό αντίκτυπο, η εισβολή της Τουρκίας κινδυνεύει να διευρύνει τη σύγκρουση δίνοντας το ελeύθερο στο Ιράν να εντείνει τις επιχειρήσεις του κατασκοπείας εντός του Ιράκ και να αναλάβει τη δική του στρατιωτική δράση, λένε Κούρδοι αξιωματούχοι.
Η Τεχεράνη έχει ήδη εκτοξεύσει πυραύλους εναντίον βάσεων κουρδικών ομάδων που κατηγορεί για συμμετοχή σε διαδηλώσεις κατά των περιορισμών στις γυναίκες, εκτοπίζοντας εκατοντάδες Ιρανούς Κούρδους και σκοτώνοντας ορισμένους.
Οι φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ έχουν επίσης το πρόσχημα για να απαντήσουν στην παρουσία της Τουρκίας, λένε οι αναλυτές, αυξάνοντας την προοπτική κλιμάκωσης μεταξύ τουρκικών στρατευμάτων και ομάδων πέρα από το PKK.
Ο Χαμντί Μαλίκ, ειδικός στις ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον, είπε ότι φιλοϊρανικές ομάδες όπως η Liwa Ahrar al-Iraq (Ταξιαρχία Ελεύθερων Λαών του Ιράκ) και η Ahrar Sinjar (Ελεύθεροι Λαοί του Σιντζάρ) ανέλαβαν τον ρόλο της αντίστασης κατά της τουρκικής παρουσίας.
Σύμφωνα με έκθεση του Ινστιτούτου της Ουάσιγκτον, οι επιθέσεις κατά των τουρκικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων στο Ιράκ αυξήθηκαν από 1,5 χτυπήματα το μήνα κατά μέσο όρο στις αρχές του 2022, σε επτά τον Απρίλιο.
Εάν αυτές οι ομάδες, οι οποίες είναι βαθιά εχθρικές προς την Ουάσιγκτον, εντείνουν τις επιχειρήσεις του, θα υπονομεύσουν επίσης την επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών και των 2.000 στρατιωτών τους στο Ιράκ, είπε ο Μουσταφά Γκουρμπούζ, μη μόνιμος υπάλληλος στο Αραβικό Κέντρο της Ουάσινγκτον.
«Η Τουρκία υποτιμά τη δύναμη της αντιπολίτευσης και το γεγονός ότι αυτές οι εγκαταστάσεις της θα γίνουν στόχοι στο μέλλον όλο και περισσότερο όσο αυξάνονται οι εχθροπραξίες», δήλωσε ο Σατζάντ Τζιγιάντ, αναλυτής του The Century Foundation μιας αμερικανικής δεψαμενής σκέψης με έδρα τη Βαγδάτη.
«Μας έχουν κακό και η Τουρκία και το PKK»
Tο κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο του Βόρειου Ιράκ σημαίνει ότι ούτε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση στη Βαγδάτη ούτε η περιφερειακή αρχή της KRG είναι αρκετά ισχυρές ώστε να αμφισβητήσουν την παρουσία της Τουρκίας - ή να εκπληρώσουν τον στόχο της Άγκυρας να περιορίσει το PKK.
Η κυβέρνηση της Βαγδάτης έχει παραπονεθεί για τις εισβολές της Άγκυρας, αλλά έχει μικρή δικαιοδοσία στον κυρίως κουρδικό βορρά, ενώ το κυβερνών Κουρδιστάν Δημοκρατικό Κόμμα (KDP) της περιοχής δεν έχει τη δύναμη πυρός να αμφισβητήσει το PKK, παρόλο που το βλέπει ως έναν ισχυρό και λαϊκιστή αντίπαλο.
Το KDP συνεργάζεται ιστορικά με την Τουρκία, αλλά έχει περιορισμένη επιρροή σε έναν γείτονά του που έχει πολύ μεγαλύτερη στρατιωτική και οικονομική επιρροή.
″Ζητάμε από όλες τις ξένες στρατιωτικές ομάδες - συμπεριλαμβανομένου του PKK - να μην παρασύρουν την περιοχή του Κουρδιστάν σε κανένα είδος σύγκρουσης ή έντασης”, δήλωσε ο εκπρόσωπος της KRG, Ζοτιάρ Αντίλ.
«Το PKK είναι ο κύριος λόγος που ώθησε την Τουρκία να εισέλθει στα εδάφη μας στην περιοχή του Κουρδιστάν. Ως εκ τούτου, πιστεύουμε ότι το PKK πρέπει να φύγει», είπε. «Δεν είμαστε με καμία πλευρά και δε θέλουμε να ανήκουμε σε κάποια».
Ο πρωθυπουργός των Κούρδων του Ιράκ, Μασούρ Μπαρζανί δήλωσε στο Reuters ότι η σύγκρουση μεταξύ Τουρκίας και PKK προκαλεί μεν ανησυχία, αλλά είναι λιγότερο πιεστική από την απειλή του Ισλαμικού Κράτους.
Ο Χαριάμ Μαχμούντ, ηγετική φυσιογνωμία του Κινήματος για την Απελευθέρωση του Κουρδιστάν, μια πολτική αντιπολίτευση στο Ιράκ επηρεασμένη από τις ιδέες του φυλακισμένου ηγέτη του ΡΚΚ, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, είπε ότι ανεξάρτητα από το πόσο σφίγγει το κλοιό η Τουρκία, οι Κούρδοι θα συνεχίσουν να αντιστέκονται.
«Κατά τη γνώμη μας, πρόκειται για κατοχή και η μαχητική αντίσταση είναι νόμιμο δικαίωμα», είπε ο Μαχμούντ, ο οποίος ζει στην περιοχή Γκαρμιάν, νότια της Σουλεϊμανίγια.
Οι άμαχοι, εν τω μεταξύ, συνεχίζουν να πληρώνουν το τίμημα.
Ο Ραμζάν Άλι, 72 ετών, πότιζε το χωράφι του στη Χιρούρε λίγα χιλιόμετρα από το Σαράρο το 2021, όταν άκουσε μια τεράστια έκρηξη. Το επόμενο πράγμα που θυμάται είναι να βρίσκεται στο έδαφος αιμόφυρτος.
Είπε ότι μια τουρκική οβίδα προσέκρουσε στην ιδιοκτησία του - ένα σύνηθες φαινόμενο όταν τα τουρκικά στρατεύματα απαντούν στις επιθέσεις του PKK με πυροβολικό.
«Είδα τη ζωή μου να αστράφτει μπροστά στα μάτια μου», είπε ο Αλί στην πόλη Ζάχο, όπου εξακολουθεί να υποφέρει από τραύματα που του προκάλεσαν τα θραύσματα. ”Είμαι έξαλλος και με το PKK και με την Τουρκία. Μας έχουν κάνει κακό και οι δύο”.
