Πρόσφατα, στις 27 Δεκεμβρίου, 2023, ο τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Ακαδημαϊκός, και Επίτιμος καθηγητής συνταγματικού δικαίου στο ΕΚΠΑ, κ. Προκόπιος Παυλόπουλος, δημοσίευσε ένα άρθρο του με τίτλο «Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία και Οικονομική Παγκοσμιοποίηση. Προς την ”επικυριαρχία” της Οικονομίας επί των Θεσμών».
Ισχυρίζεται ότι στην Οικονομική Παγκοσμιοποίηση, οι αγορές και οι τράπεζες επικυριαρχούν των ”Θεσμών” (Διεθνών Οργανισμών, Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κρατών, κ.λ.π.), με αποτέλεσμα να επηρεάζονται αρνητικά η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, το Κράτος Δικαίου και η αρχή της νομιμότητας, η κοινωνική δικαιοσύνη, και οι αξίες του ανθρώπου και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του. Και όλα αυτά με ευθύνη των αγορών και τραπεζών!
Παράδειγμα.
Για την κατανόηση των σκέψεων, θέσεων, και ουσιωδών παραλείψεων του τέως Προέδρου, θεωρώ σκόπιμη την χρήση ενός απλού και παραστατικού παραδείγματος.
Η φύση των λύκων είναι γνωστή. Ανεμπόδιστοι θα κατασπαράξουν το κοπάδι. Η κοινωνία τοποθετεί ένα Τσοπάνη (Θεσμό) και του δίνει εφόδια και εντολές για να προστατεύσει το κοπάδι. Όμως παρά την παρουσία του Τσοπάνη, οι λύκοι συνεχίζουν να αρπάζουν πρόβατα και είναι εμφανής ο κίνδυνος να κατασπαράξουν τον ίδιον το Τσοπάνη και μετά όλο το κοπάδι. Ο τέως Πρόεδρος φθάνει μέχρις εδώ, και ρίχνει όλη την ευθύνη στους λύκους για αυτή την κατάσταση!
Δεν διερωτήθηκε, έστω και τυπικά, εάν ο Τσοπάνης είναι ανεπαρκής, παραπλανητικός, και απρόσεκτος στα μέτρα προφύλαξης του κοπαδιού που έλαβε.
Οι Αγορές
Το σύστημα της φιλελεύθερης οικονομίας κατανέμει τους διαθέσιμους παραγωγικούς πόρους στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών με αποτελεσματικό τρόπο*. Αλλά δεν είναι αναγκαστικά κοινωνικά δίκαιο (π.χ., καταλήγει σε εισοδηματικές ανισότητες), ούτε και επαρκές στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή είναι η γνωστή φύση του λύκου. Ακόμη χειρότερα, όταν οι πραγματικές αγορές δεν είναι τελείως ανταγωνιστικές.
Τούτο καθιστά απαραίτητο τον Θεσμικό παρεμβατισμό (τον Τσοπάνη) στην λειτουργία των αγορών. Έτσι προκύπτει η ρήση του Νομπελίστα John Maynard Keynes ότι το κρίσιμο πολιτικό πρόβλημα είναι να συνδυάσουμε την οικονομική αποτελεσματικότητα με την κοινωνική δικαιοσύνη και τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου.
Οι Θεσμοί
Σύμφωνα με τον Νομπελίστα Milton Friedman, της Σχολής του Σικάγο, ο Θεσμικός παρεμβατισμός στην πράξη χειροτερεύει, αντί να βελτιώνει, τα οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματα. Ο Τσοπάνης είναι ανίκανος. Συνεπώς, καλλίτερα να αποφεύγεται.
Πράγματι ο Θεσμικός παρεμβατισμός έχει αργά αντανακλαστικά και δρα κατόπιν εορτής. Όμως όχι λόγω της παρουσίας ενός τραπεζοκεντρικού οικονομικού συστήματος, γέννημα θρέμμα των αγορών και τραπεζών, που τον περιθωριοποιεί, όπως ισχυρίζεται ο τέως Προέδρος.
Απλά οι Θεσμικές αποφάσεις λαμβάνονται, όποτε λαμβάνονται, από γενικά αγόμενους και φερόμενους Θεσμικούς. Είναι υπεύθυνες για αυτό οι αγορές και οι τράπεζες;
Είναι π.χ. οι αγορές και οι μεγάλες τράπεζες υπεύθυνες για την τελευταία χρεωκοπία της Ελλάδος, όπως παραπλανητικά ισχυρίζεται ο κ. Παυλόπουλος; Ή μήπως οι αποφάσεις και απραξίες του Θεσμού της Ελληνικής Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας; Αυτή δεν άφησε το δημόσιο χρέος της Ελλάδος να ογκώνεται κάτω από την μύτη της; Δηλαδή, δεν ευθύνεται ο Τσοπάνης αν άφησε τις πόρτες ανοικτές και τα σκυλιά δεμένα;
Αλλά και όταν υποθετικά οι Θεσμοί περιθωριοποιούνται από τις αγορές και τις τράπεζες, δεν έχουμε και τότε ξεκάθαρα σοβαρό πρόβλημα στην λειτουργία και στην αποτελεσματικότητα των Θεσμών, και συνεπώς στην επικυριαρχία τους επί των αγορών; Όπως και όταν οι Θεσμοί λειτουργούν και σαν όργανα των αγορών και τραπεζών, όπως, θα δεχθώ, υπαινίσσεται ο τέως Πρόεδρος;
Η πολιτεία των Θεσμών
Εκείνο που αποσιωπάται ή διαστρεβλώνεται ή παραμορφώνεται από τον τέως Πρόεδρο είναι ότι οι ίδιοι οι Θεσμοί, με τις αποφάσεις τους, την ανικανότητά τους να προσδιορίσουν και εφαρμόσουν έγκαιρα, ξεκάθαρα και σταθερά κανονιστικά πλαίσια λειτουργίας των αγορών και τραπεζών, και με τις βέβαιες προσδοκίες που δημιουργούν για την αντιμετώπιση ανισορροπιών με βραχυχρόνια, κομματικά και πολιτικά κριτήρια, χειροτερεύουν σφόδρα, όχι μόνο την οικονομική αποτελεσματικότητα, αλλά και την Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη, και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Αντί να αναζητούμε αποδιοπομπαίους τράγους στις αγορές, και τράπεζες, ας συγκεντρωθούμε στο άλλο σκέλος της αταξίας, δηλαδή στους Θεσμούς, αρχίζοντας με τον Θεσμό της Ελληνικής Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Δεν θα χρειασθεί να ασχοληθούμε και με άλλους.
Αρχικά, ας μας απαντήσει ο τέως Πρόεδρος τι είδους Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία έχουμε;
Ποιοι είναι οι πραγματικοί της εντολείς, όταν αγνοεί τους θεωρητικά εντολείς της, και η ενημέρωση των πολιτών είναι φτωχή, ρηχή, και αποπροσανατολιστική;
Μήπως αυτή φέρει την μεγαλύτερη ευθύνη για την σχεδόν εξαφάνιση κάθε μεγάλης Ελληνικής επιχείρησης και βιοτεχνίας, ή την αποδημία τους προς το εξωτερικό, μαζί με το Ελληνικό ανθρώπινο κεφάλαιο; Ποιος κατέστρεψε τα Ελληνικά ναυπηγία, διόγκωσε το παρασιτικό Δημόσιο, και τελικά χρεοκόπησε την χώρα; Δεν έχει ευθύνη που εξέθρεψε τέτοιους συνδικαλιστές όπως στη ΔΕΗ, και φοιτητές που κτίζουν τους καθηγητές τους στα γραφεία τους; Και για αμέτρητα άλλα;
Αλλά προτιμότερο να μην μας απαντήσει. Πρώτα, να καταγράψει, για παράδειγμα, την διαχρονική παρεμβατικότητα της Ελληνικής Δημοκρατίας στις Ελληνικές αγορές, τράπεζες, και δημόσιες επιχειρήσεις, οργανισμούς, ταμεία και υποδομές. Επίσης, να απεικονίσει την διαχρονική εξέλιξη των δημοσίων ελλειμμάτων. Να αξιολογήσει την διαχρονική λειτουργία των υπό-θεσμών, δηλαδή την απονομή της δικαιοσύνης, την ανταπόκριση των δημοσίων υπαλλήλων στα καθήκοντά τους ιδιαίτερα των εθισμένων στο «φακελάκι», τις συνδικαλιστικές μεθόδους και τις κομματικές φοιτητικές καταλήψεις, κ.λ.π. Να μας αναπτύξει τον ρόλο και την εξέλιξη του ξένου παράγοντα στην Ελλάδα από το 1821 μέχρις σήμερα. Να μας εξηγήσει γιατί δεν προχωρούν οι Γερμανικές αποζημιώσεις. Ακόμη, να μας ενημερώσει γιατί πληρώνουμε πρόστιμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την άρνησή μας να προσδιορίσουμε τα Ελληνικά (και Ευρωπαϊκά) θαλάσσια σύνορα.
Μετά, να αναλογισθεί τις συνέπειές τους πάνω στην Ελληνική οικονομική αποτελεσματικότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη, και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Θα ωχριάσουν τα πρόσωπα των αγορών και των τραπεζών!
Συμπέρασμα
Ας είμαστε αρκετά περισσότερο πολίτες παρά υπήκοοι.
Παναγιώτης Ευαγγέλου, Ph. D.
Σικάγο, ΗΠΑ.
* Δηλαδή, η τελική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών είναι τέτοια που οποιαδήποτε άλλη δεν θα έκανε κάποιον καταναλωτή καλλίτερα χωρίς να κάνει κάποιον άλλον χειρότερα.