Τα ποιήματα μπορεί να είναι στίχοι αλλά είναι ιστορικές στιγμές μικρές ή μεγάλες. Αυθόρμητα ή oρμητικά. Αυτόν που ξαφνιάζουν πριν απ’ όλους είναι ο ποιητής! Από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να κραυγάζει συνθηματικά ο λόγος έγινε εργαλείο. Και δεν θα αργήσει να γίνει λόγιος. Μάλλον η ποίηση είναι η πρώτη τέχνη του χρόνου που εμφανίστηκε. Και ακολουθούν η μουσική και ο χορός, με τις οποίες θα αποτελεί πλέον ένα τρίο. Από τότε, σε κάθε καλλιτεχνικό δημιούργημα θα ακούσουμε ενίοτε την φράση «είναι σκέτη ποίηση!».
Γύρω μας κυκλοφορούν μύγες και μέλισσες. Οι δεύτερες είναι και σπάνιες και γλυκύτερες. Το πρόβλημα είναι ότι η ποίηση πρέπει να πείσει ότι δεν είναι επιστολή αλλά φάρμακο. Και ως φαρμακοποιό έχει τον ποιητή. Μόνο που αυτός δεν ξέρει πάντοτε ότι είναι δυνάμει ποιητής. Γιατί η ποίηση είναι η συμμετοχή σου σ’ έναν διάλογο, όπως έλεγε και ο Έλιοτ («ένα πρόσωπο που μιλάει σε ένα άλλο πρόσωπο»). Αν αυτό που ακούς ή διαβάζεις ως ποίημα κάνει το θυμικό και το αισθητικό θερμόμετρο να ανεβαίνει, θα είναι ποίηση. Την έχουμε ανάγκη. Σκεφτείτε πόσο ανάγκη την έχει ένα μικρό παιδί 2 ή 3 ετών αν όχι και μεγαλύτερο. Ότι και να ακούσει αυτό το παιδί από τους μεγάλους είναι ποίηση. Αργότερα θα καταλάβει ότι εκτός από το συναίσθημα η ποίηση μπορεί να είναι μια αισθητική ομορφιά που παράγει συναίσθημα. Η αισθητική είναι η αποκάλυψη του ωραίου και το ωραίο παράγει συγκίνηση. Όπως κάθε ανακάλυψη. Μια τρίτη πουκαμισιά που παράγει η τέχνη, άρα και η ποίηση, είναι η θεματική. Γιατί βέβαια δεν είναι όλα τα μέσα συγκινητικά. Μερικά μπορούν να κάνουν τον άνθρωπο να κλάψει. Περισσότερο από έναν αριστουργηματικό πίνακα του Ρούμπενς. Ή να κάνουν τον ποιητή μνα νιώσει μια κάποια θεματική αναστάτωση. Που θα κρύβεται πίσω από τους στίχους του. Γιατί βέβαια πριν συγκινήσει τον αναγνώστη του πρέπει να έχει ήδη συγκινηθεί ο ίδιος! Αυτή δεν είναι και η περίπτωση του Καβάφη;
Αλλά υπάρχει και μια συγγένεια του ποιητή με το άτοπο. Το παράλογο. Που πάντα είναι και ωραίο το άτιμο! Η σκέψη, ξαφνικά, τι είναι αυτό που κρύβεται, πίσω από τo Big Bang, για παράδειγμα, θα αναστατώσει πολλούς ποιητές – και όχι μόνο!, Ακούστε την περιγραφή ενός ατόπου που συνάντησαν οι πρώτοι εξερευνητές στον Βόρειο Πόλο. Το άτοπο που βρίσκεται πίσω από ένα ποίημα του T.S.Eliot. Θα το δείτε στην μετάφραση του Σεφέρη της “Waste Land” («Έρημη Χώρα» - στα Γαλλικά «Σκουπιδότοπος» και ενίοτε «Μάταιη Χώρα»). Μια ομάδα εξερευνητών βαδίζει ανάμεσα σε παγόβουνα. Και ανέθεσαν σε έναν της ομάδας να τους μετράει κάθε τόσο για να δουν μήπως έπεσε κανείς σε καμιά χαράδρα. Και αυτός κάθε φορά που τους μετρούσε έβρισκε έναν παραπάνω!
Πριν από μερικά χρόνια, με βρίσκει στα Εξάρχεια μια κοπέλα και μου λέει: «Εγώ δεν είμαι σινεφίλ είμαι φαν της ποίησής σας». Ίσως την ήξερε από την Ανθολογία του Αποστολίδη γιατί τα «Σκαλοπάτια» ήταν του 1949» και τα «»33 Ποιήματα» δεν είχαν εκδοθεί ακόμα. «Βγάζω ένα καινούριο περιοδικό και θα ήθελα να έχει ένα ποίημά σας» μου λέει. Δεν είχα στην Αθήνα ποιήματά μου, είπα θα σας γράψω ένα.
Ανεβαίνοντας την Διδότου θυμήθηκα μια απόπειρα δολοφονίας μου μπροστά στον Εξάντα, που θα είναι ο εκδότης μου αργότερα για ένα διάστημα. Αυτό έγινε τον Γενάρη του 1945, αμέσως μετά τα Δεκεμβριανά. Ήταν η εποχή των δολοφονιών. Με πλησιάζει λοιπόν ένας στην Διδότου και μου λέει «ακόμα ζεις ρε κουμουνιστή;». Νόμισα πως είπε «Ουμανιστή», γιατί αυτό ήμουν - και είμαι. Αλλά ο τύπος έβγαλε ένα πιστόλι και ευτυχώς όρμησαν μερικοί και η σφαίρα έφυγε για τον ουρανό.
Από την Διδότου ή από την Αραχώβης στρίβαμε και ανεβοκατεβαίναμε την Ασκληπιού συχνά με φίλους κουβεντιάζοντας, συνήθως για ποίηση. ο Τάκης είχε δολοφονηθεί μόλις βγήκε από τη φυλακή. Και έγραψα το ποίημα που μου ζήτησε η κοπέλα: ″Ο ΤΡΙΤΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΑΣ”. Σε τρία μουσικά κλειδιά. Το Λάμδα, το Θήτα και το Φι. Μια («αόρατη») τεχνική του εσωτερικού ρυθμού στο στίχο που μας δίδαξαν οι αρχαίοι ποιητές και κυρίως η Σαπφώ και ο Αισχύλος. Σύμφωνα οιυ επαναλαμβάνονται από στίχο σε στίχο και χαρίζουν μουσικότητα στο ποίημα. Αλλά έβαλα «της Αραχώβης» αντί για τον Γάλλο τον Διδότη. Το ποίημα δημοσιεύτηκε και σε ένα Ισπανικό περιοδικό την Ημέρα της Ποίησης!
Ο Τρίτος αυτής της παρέας, δολοφονημένος, ανεβοκατέβαινε κι’ αυτός την Ασκληπιού. Αθέατος. Σιωπηλός.
Ο ΤΡΙΤΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΑΣ
Πήγαινε πάντα μπροστά ένα βήμα
κραυγάζοντας λαλίστατος
τη σιωπή μας,
με το απολυτήριο της φυλακής
ανελέητα στο χέρι.
Και πίσω εμείς
με λουλακί πουκάμισα
σαν Ελλανόδικος Επιτροπή
που δεν διαλαλεί
των νικητών τις ήττες.
Από της Αραχώβης θαρρώ
τα ρείθρα
σηκώθηκεν η σφαίρα
που σφηνώθηκε
στον αθωράκιστο γιακά του.
Κι΄έπεσε κεραυνόπληκτος
από εμφύλιο βόλι
καθυστερημένο,
ο Τρίτος της Παρέας.