Σύμφωνα με την Έκθεση Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας 2016-2017, η Κύπρος έπεσε στη θέση 83 από τη θέση 65 τον προηγούμενο χρόνο, καταγράφοντας αρνητικό ρεκόρ δεκαετίας. Ειδικότερα, στον βασικό πυλώνα της καινοτομίας, η Κύπρος κατρακύλησε στη θέση 85 από τη θέση 44. Στο σημαντικό για την ανάπτυξη δείκτη «ικανότητα για καινοτομία» η Κύπρος σημείωσε ιστορικό χαμηλό πέφτοντας στη θέση 119 -ανάμεσα σε 138 χώρες- από τη θέση 90 (σε χειρότερη θέση από την Αιθιοπία, την Αλγερία, την Ουγκάντα, το Καμερούν, την Γκάνα, τη Νιγηρία, το Τατζικιστάν και τη Σρι Λάνκα).
Έρευνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΟΟΣΑ καταδεικνύουν ότι η Κύπρος υστερεί σε πολλούς δείκτες-κλειδιά: αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, συντονισμός, αποδοτικότητα, λογοδοσία της εκτελεστικής εξουσίας, διαφάνεια, αξιοκρατία, ισότητα, ηλεκτρονική διακυβέρνηση, διευκόλυνση του επιχειρείν, προσέλκυση επενδύσεων, ποιότητα επαγγελματικού μάνατζμεντ, συνεργασία πανεπιστημίων-βιομηχανίας κ.ά.
Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της Μεταρρύθμισης στην Κύπρο ήταν λάθος από την αρχή - δεν θεμελιώθηκε στην καινοτομία, τον ακρογωνιαίο λίθο της διατηρήσιμης ανάπτυξης. Η Ελλάδα αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα με τις μνημονιακές μεταρρυθμίσεις.
Σύμφωνα με τον Michael Barber -διετέλεσε επικεφαλής της Μεταρρύθμισης στο Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και σε άλλες χώρες- εθνικές οικονομίες με χαμηλές επιδόσεις σε κρίσιμους δείκτες όπως είναι η καινοτομία και η αποδοτικότητα (efficiencies) είναι ευάλωτες στις επιπτώσεις μιας νέας ύφεσης. Μεταρρύθμιση σημαίνει νέοι τρόποι προσφοράς βελτιωμένων υπηρεσιών με λιγότερο κόστος, δημιουργία κοινής αξίας και ενίσχυση της κοινωνικής καινοτομίας. Βασικό κριτήριο πρέπει να είναι ο αντίκτυπος και τα αποτελέσματα και όχι το ύψος των δαπανών.
Τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα χρειάζονται ένα νέο παραδειγματικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης βασισμένο σε εγγενή και βιώσιμα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, που συνάδουν με τις ραγδαίως αναπτυσσόμενες τεχνολογίες. Χρειάζονται σύγχρονα εργαλεία στρατηγικής και μεταρρυθμίσεις με πιο βαθιές τομές. Απαιτούνται ευρείες μεταρρυθμίσεις που θα διαχέονται σε όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
Στο πιο πάνω πλαίσιο παρουσιάζω μια πρόταση η οποία θα μπορούσε να εφαρμοστεί άμεσα στην Κύπρο και την Ελλάδα με σχεδόν μηδενικό οριακό κόστος. Μέσα από το δημιουργικό πρόγραμμα «Συνεργασιακός Χώρος Καινοτομίας» που προτείνω, οι τοπικές κοινωνίες θα έχουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, τα δομικά χαρακτηριστικά και τις κρίσιμες σχέσεις τους ώστε να καταστούν περιφερειακοί πόλοι διατηρήσιμης ανάπτυξης.
Ο «Συνεργασιακός Χώρος Καινοτομίας» συνιστά μια ενιαία, λειτουργική πλατφόρμα η οποία χαρακτηρίζεται από μια ανοικτή, κατανεμητική και συνεργασιακή αρχιτεκτονική ώστε να δημιουργούνται ισότιμες, παράπλευρες οικονομίες κλίμακας. Το εν λόγω σχέδιο ενθαρρύνει τη συμμετοχικότητα, προωθεί την αποδοτικότερη αξιοποίηση των πόρων και μεγιστοποιεί τον οικονομικό αντίκτυπο της καινοτομίας.
Την οργάνωση και λειτουργία του «Συνεργασιακού Χώρου Καινοτομίας» θα έχει μια κοινή επιτροπή από εκπροσώπους των τοπικών αρχών -σε επίπεδο δήμων και συμπλεγμάτων κοινοτήτων- της κεντρικής κυβέρνησης, του επιχειρηματικού κόσμου, των πανεπιστημίων, των ΜΚΟ και της κοινωνίας των πολιτών. Ο «Συνεργασιακός Χώρος Καινοτομίας» φέρνει σε επαφή όλους τους εταίρους της καινοτομίας, δημιουργεί την απαραίτητη κριτική μάζα και αυξάνει την ταχύτητα και την κλίμακα των αλλαγών.
Σε πρώτο στάδιο εισηγούμαι όπως διοργανωθεί ένας ανοικτός διαγωνισμός ιδεών με τίτλο «Καινοτομίες αμοιβαίου οφέλους». Η αξιολόγηση των προτάσεων θα γίνεται από ειδικούς στη βάση κριτηρίων όπως είναι η βιωσιμότητα και η αναπτυξιακή τους προοπτική. Μεταξύ άλλων κριτηρίων, οι νέες καινοτομίες θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα:
1. Να παράγουν συνεργιστικά οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική αξία.
2. Να είναι συγχρόνως τοπικές και παγκόσμιες.
Οι ιδέες/προτάσεις που πληρούν τα κριτήρια θα διατίθενται σε πιθανούς επενδυτές μέσω μιας «Τράπεζας Καινοτομίας» προκειμένου να τις αξιοποιήσουν εμπορικά. Εταιρείες, παραγωγικοί και πολιτιστικοί φορείς, επιχειρηματικοί άγγελοι, ακαδημαϊκά ιδρύματα και άλλοι οργανισμοί θα επιλέγουν τα σχέδια που θα υλοποιήσουν, ανταμείβοντας τους πολίτες/δημιουργούς που ανέπτυξαν τις συγκεκριμένες ιδέες. Η αμοιβή των δημιουργών μπορεί να περιλαμβάνει ένα εφάπαξ ποσό ή ποσοστό επί των κερδών που θα αποφέρει η καινοτομία, θέσεις εργασίας κ.ά. Ο διαγωνισμός ιδεών θα επαναλαμβάνεται κάθε δύο χρόνια για σκοπούς ανανέωσης και ενίσχυσης του δημιουργικού κεφαλαίου της «Τράπεζας Καινοτομίας». Ειδικοί εμπειρογνώμονες από τα πανεπιστήμια και τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες και με την υποστήριξη των ταμείων της ΕΕ, θα παρέχουν δωρεάν συμβουλές και καθοδήγηση στους επενδυτές καθόσον αφορά στα διάφορα στάδια ανάπτυξης, υλοποίησης και εμπορικής εκμετάλλευσης των νέων καινοτομιών.
Η κεντρική κυβέρνηση και οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης θα μπορούσαν -μέσα από φορολογικά και αναπτυξιακά κίνητρα και άλλες μεθόδους στήριξης- να ενθαρρύνουν/προσελκύσουν επιχειρήσεις, συμπράξεις τοπικού χαρακτήρα και άλλους οργανισμούς και ιδιώτες επενδυτές να συμμετάσχουν στο εν λόγω σχέδιο.
Ακόμη μια εισήγηση είναι όπως οι δήμοι και οι κοινότητες παραχωρούν δωρεάν τους εκθεσιακούς χώρους και τις αίθουσες εκδηλώσεων που διαθέτουν σε επιχειρήσεις, πολιτιστικούς φορείς και άλλους επενδυτές ως ένα πρόσθετο κίνητρο για συμμετοχή στο πρόγραμμα.
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα διαφημιστικά γραφεία και οι δήμοι/κοινότητες καθόσον αφορά στα υπαίθρια σημεία προβολής που διαθέτουν, θα μπορούσαν να προσφέρουν διαφημιστικά κίνητρα στις επιχειρήσεις/οργανισμούς που θα επένδυαν στο σχέδιο «Συνεργασιακός Χώρος Καινοτομίας».
Η δωρεάν παραχώρηση των εκθεσιακών χώρων, των αιθουσών εκδηλώσεων και των διαφημιστικών πινακίδων εκ μέρους των τοπικών αρχών θα γίνεται μόνο για περιόδους που δεν είναι κρατημένες για άλλους σκοπούς ώστε να αποφεύγεται οποιαδήποτε απώλεια εσόδων. Με αυτό τον τρόπο θα αξιοποιούνται πλήρως όλοι οι πόροι/μέσα που διαθέτουν οι τοπικές αρχές σε διαρκή βάση.
Επίσης, το όποιο επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό απαιτηθεί για την εφαρμογή του πιο πάνω σχεδίου θα προέρχεται από το υφιστάμενο ανθρώπινο δυναμικό των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης, των πανεπιστημίων και των άλλων εταίρων της καινοτομίας.
Ο «Συνεργασιακός Χώρος Καινοτομίας» αποτελεί ένα συνεταιρισμό μεταξύ της κοινωνικής επιχείρησης και της κοινότητας ο οποίος: α) Ενισχύει τον κατανεμητικό και αναγεννητικό σχεδιασμό της οικονομίας και β) βοηθά στη διάχυση των καινοτομικών αποτελεσμάτων και τη μεταφορά και πολλαπλασιασμό της νέας αξίας με τρόπο που να επωφελούνται όλοι οι πολίτες.