Η έκφραση «Διαχείριση Κρίσεων» μετά τις τραγωδίες «Μάτι» και «Τέμπη»
μπήκε για τα καλά στις ζωές μας και πολλοί είναι εκείνοι, που αναρωτιούνται
εάν θα μπορούσαμε να αποφύγουμε αν όχι τα όσα συνέβησαν σε πρώτο χρόνο,
τουλάχιστον τα όσα ακολούθησαν.
Παγκοσμίως, οι οργανωμένες κοινωνίες, χρησιμοποιούν τα παθήματά τους ως
μαθήματα και τα χρησιμοποιούν ως σενάρια ασκήσεων. Η HuffPost αναζήτησε τον άνθρωπο, που όσο κανείς άλλος στη χώρα μας, γνωρίζει τι σημαίνει
«άσκηση», πώς πρέπει να γίνει και τι επιτυγχάνουμε.
Πρόκειται για την Αντιστράτηγο ΠΣ ε.ο.θ, Δρ. Κάλλι Σαΐνη. Η Στρατηγός έχει
διαγράψει μια εντυπωσιακή πορεία εντός και εκτός Ελλάδας είναι γνωστή και
βραβευμένη Αξιωματικός για τη δουλειά της σε μια σειρά από θέματα όπως η
ανάλυση πληροφοριών, η διαχείριση κρίσεων, ο συντονισμός πολύπλοκων
επιχειρήσεων αλλά και για την πολυετή δουλειά της στο μεταναστευτικό, θέμα
το οποίο διαχειρίστηκε από πολλές πτυχές του τόσο κατά τη θητεία της στην
Ε.Ε. ως Εθνικός Εκπρόσωπος Πολιτικής Προστασίας όσο και στη συνέχεια
υπηρετώντας σε μια σειρά κρίσιμες και κομβικής σημασίας θέσεις στο
Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου.
Όμως, η Στρατηγός είναι γνωστή και για ένα άλλο θέμα, για το οποίο κατά βάση
έως σήμερα αρνιόταν να μιλήσει, τις ασκήσεις και ειδικά τις πολυφορεϊκές
ασκήσεις πεδίου με διεθνή διάσταση. Όσες φορές της ζητήσαμε στο παρελθόν να μιλήσει μάς είχε απαντήσει ότι, όταν ολοκληρώσει μια έρευνα που
πραγματοποιεί στο θέμα, θα το πράξει. Έτσι σήμερα αποκαλύπτει ορισμένες
«μεγάλες αλλά άβολες αλήθειες».
Πώς βοηθούν οι ασκήσεις στη Διαχείριση Κρίσεων;
Η διαχείριση των συνεπειών μεγάλων καταστροφών ή ατυχημάτων έχει πάντα
ως ζητούμενο τη μείωση των συνεπειών, κυρίως δε των ανθρώπινων απωλειών.
Ασφαλώς η πρόληψη είναι μια παγκόσμια αποδεκτή πρακτική. όπως πχ η
πρόληψη για τις δασικές πυρκαγιές ή τις πλημμύρες. Η πρόληψη, δυστυχώς,
είναι στο δυτικό κόσμο έννοια ταυτισμένη με τα έργα επί του πεδίου και σε
κάποιες χώρες, όπως πχ ΗΠΑ και Γαλλία, σταδιακά στη συνείδηση του
πληθυσμού στην έννοια της πρόληψης προστέθηκαν η ενημέρωση και
εκπαίδευση.
Τα εντυπωσιακά έργα ξέρετε είναι ασφαλώς σημαντικά, αλλά δείτε πρόσφατες
καταστροφές όπως οι μεγάλες δασικές πυρκαγιές στην Καλιφόρνια. Και έργα
υπήρχαν, και συστήματα υπήρχαν, αλλά οι ζημιές είναι ανυπολόγιστες.
Ασφαλώς η κλιματική κρίση παίζει ρόλο, αλλά αυτό είναι μια άβολη, μερική
αλήθεια.
Η πραγματικότητα, όπως εγώ την καταγράφω τόσα χρόνια, είναι άλλη. Μια
καταστροφή έχει πολλά επίπεδα διαχείρισης και λήψης αποφάσεων, όμως
ακόμα και αν όλα τα επίπεδα λειτουργήσουν άριστα, θα υπάρχει πάντα ο
άγνωστος Χ στο τακτικό επίπεδο, δηλαδή ο άνθρωπος, ο πολίτης και η
αντίδρασή του. Όσο ποιο ενημερωμένος είναι τόσο ποιο γρήγορα θα αντιδράσει,
θα κατανοήσει την κατάσταση, θα ακολουθήσει τις οδηγίες των αρχών.
Κοιτάξτε, στην καριέρα μου είχα τη μεγάλη ευκαιρία να οργανώσω και να
διοικήσω ασκήσεις εντός και εκτός Ελλάδας, πάνω από 300 ανάμεσά τους
ιστορικές ασκήσεις όπως ο Προμηθέας 2014 αλλά και πολύπλοκές οργανωτικά
ασκήσεις όπως η ιστορική εκκένωση της δομής προσφύγων της Ριτσώνας με
2000 άτομα, αλλά και ασκήσεις στη Σαγκάη στην Κίνα, όπου το διοικητικό
καθεστώς, όπως γνωρίζουμε, είναι τελείως διαφορετικό από ό,τι γνωρίζουμε
στην Ευρώπη και την Αμερική. Σίγουρα η διεθνής άσκηση ΜΕΔΟΥΣΑ 2024 για το
οργανωμένο έγκλημα και την εμπορία ανθρώπων ξεχωρίζει.
«Η άσκηση στέφθηκε με επιτυχία» είναι μία έκφραση κλισέ, που ακούμε και διαβάζουμε συχνά. Ποιο λάθος κάνουμε όμως;
Σε αυτή την διαδρομή αναλύοντας στο τέλος πάντα τα στοιχεία έβλεπα μια
κοινή συνισταμένη, ένα ΚΟΙΝΟ ΛΑΘΟΣ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΜΕ ΟΛΟΙ διεθνώς εντός και
εκτός Ελλάδας. Κάνουμε ασκήσεις για τους φορείς τις υπηρεσίες, σωστά.
Ελέγχουμε τα σχέδια, σωστά, ψάχνουμε τις τρωτότητες στα συστήματα σωστά.
Ναι αλλά δεν συμμετέχει ο πληθυσμός, ο άνθρωπος, ο πολίτης. Σπάνια το
βλέπουμε αυτό. Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η συμμετοχή των
πραγματικών πρωταγωνιστών στη διαχείριση των συμβάντων όπως πχ
υπουργών ή γενικών γραμματέων κ.ά.
Εγώ προέρχομαι από την αμερικανική σχολή. Εκπαιδεύτηκα από τη FEMA και
αυτή τη σχολή έχει υιοθετήσει και η ΕΕ. Πάντα προσπαθούσα να έχω
πραγματικά πρόσωπα στις ασκήσεις μου, μου έκαναν την τιμή να συμμετάσχουν
σημαντικές προσωπικότητες «παίζοντας» πάντα με βάση το σενάριο τον εαυτό
τους όπως πχ η Επίτροπος Cristalina Georgieva αλλά και ο Κυβερνήτης
Σαγκάης και πολιτικά πρόσωπα στην Ελλάδα. Σημαντικό θεωρώ επίσης την
καινοτομία, που εισήγαγα, να ζητήσω από επαγγελματίες δημοσιογράφους να
στηρίξουν το σενάριο, αυτό δημιουργεί μια ρεαλιστική πραγματική κατάσταση
αλλά και την απαραίτητη πίεση στην λήψη των αποφάσεων. Πάντως όταν το
ξεκίνησα οι περισσότεροι μου έλεγαν «αποκλείεται δεν πρόκειται να δεχθούν» ή
το ποιο εντυπωσιακό «θα σε φάνε ζωντανή». Γιατί υπάρχει αυτή η αντίδραση;
Γιατί κατά κύριο λόγο αυτά τα πρόσωπα δεν θέλουν να εκτεθούν, φοβούνται. Αν
όμως δημιουργήσεις μια σχέση εμπιστοσύνης και σχεδιάσεις σωστά τη
συμμετοχή τους δεν υπάρχει πρόβλημα, μάλιστα σε μια σειρά από ασκήσεις κατά τη διάρκεια της θητείας μου στο Υπουργείο Μετανάστευσης αυτές οι
εντυπωσιακά υψηλόβαθμες συμμετοχές πραγματικών προσώπων σε πολιτικό
επίπεδο είχαν και ισχυρό μήνυμα συμβολισμού.
Κάνουμε στη χώρα μας τέτοιες ασκήσεις;
Στην Ελλάδα υπήρξε μια περίοδος όπου έγινε σοβαρή δουλειά στον τομέα των
ασκήσεων, αυτή των Ολυμπιακών Αγώνων. Δυστυχώς δεν υπήρξε διαδικασία
μεταφοράς της εμπειρίας, αυτή χάθηκε με τους εκπαιδευμένους Αξιωματικούς
που αποστρατεύθηκαν, κάποια πράγμα ίσως έμειναν αλλά όχι η βασική
κουλτούρα.
Μετά εξακολουθούμε να βλέπουμε τις ασκήσεις ως σόου, θέλουμε να ξέρουμε το
σενάριο από πριν και τις απαντήσεις επίσης. Αυτό ήταν πάντα ένα πρόβλημα
στις δικές μου ασκήσεις, δεν υπήρχε περίπτωση ποτέ να δεχθώ μια τέτοια
κατάσταση. Ο Καθηγητής μου στην Αμερική – ο κορυφαίος των ασκήσεων της
FEMA - με είχε προειδοποιήσει «αν θέλεις να ασχοληθείς με τις ασκήσεις και
είσαι Διοικητής να ξέρεις στο τέλος όλοι θα είναι ευτυχισμένοι και προβληματισμένοι, αλλά θα σε μισούν» ναι πράγματι «συνήθισα πλέον να με
μισούν αλλά αυτό είναι το μεγαλύτερο μετάλλιο αυτής της πορείας». Όμως
πάντα υπήρχε προστιθέμενη αξία, γνωρίζουμε και έχουμε καταγεγραμμένα
περιστατικά όπου η συμμετοχή σε αυτές τις ασκήσεις ειδικά στις εκκενώσεις
του ίδιου του πληθυσμού έδωσε αποτελέσματα επί του πεδίου. Όπως στη
Ριτσώνας.
Η χώρα έχει ζήσει τραγωδίες. Μαθαίνουμε από αυτές;
Στις καταστροφές με μεγάλες απώλειες και πολύπλοκα πεδία, όπως το Μάτι ή
τα Τέμπη, πρέπει να αναλύσουμε το πεδίο και να δούμε πραγματικά αν οι
συμμετέχοντες με οποιοδήποτε τρόπο, αρχές, προσωπικό, πολίτες είχαν την
κατάλληλη προετοιμασία ή έστω μια στοιχειώδη εκπαίδευση. Πρέπει να είμαστε
ειλικρινείς όσο άβολη και αν είναι η αλήθεια. ΚΑΘΕ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΕΙΝΑΙ Η
ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ και είναι χρέος της πολιτείας να προετοιμάζει όχι μόνο τις
υπηρεσίες του, αλλά κυρίως τους πολίτες του. Δηλαδή εμείς φτιάξαμε μια σειρά
από σχέδια, τέλεια σχέδια ωραία γραφικά, μετά φτιάξαμε και τις διαδικασίες
εφαρμογής και ήρθαμε να τα εφαρμόσουμε και να εκκενώσουμε μια περιοχή ε
και; Και ποιος τα ξέρει; Μόνοι μας μιλάμε, μόνοι μας λέμε συγχαρητήρια ο ένας
στον άλλο αλλά εκεί έξω υπάρχει κόσμος με παιδιά, ΑμεΑ, ευάλωτοι που
αγνοούν τα βασικά.
Οι ασκήσεις είναι ό,τι πολυτιμότερο έχουμε, είναι το ιερό δισκοπότηρο της
πρόληψης, όμως εγώ δούλεψα και θα συνεχίσω να δουλεύω για ουσιαστικές
ασκήσεις, αυτές που μας δίνουν αποτελέσματα και όχι ωραίες φωτογραφίες.
Κατανοώ πλήρως ότι ενόχλησα πολλούς αλλά δεν με πειράζει. Μου δίνουν
μεγάλη ικανοποίηση όλοι αυτοί, που συμμετείχαν στις ασκήσεις, που είχα την
τιμή να διοικήσω και να οργανώσω από όλο το φάσμα της ελληνικής διοίκησης
αλλά και τη διεθνή σκηνή ανάμεσά τους κορυφαίες αρχές Πολιτικής Προστασίας
(ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Κίνα, Σουηδία, Ισπανία, Ολλανδία, Γερμανία, Αγγλία κα).
Εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές επιβολής του νόμου (Interpol, Europol, FBI, ΕΛΑΣ
κα).
Η Δρ. Κάλλι Σαΐνη είναι η πρώτη γυναίκα στην ιστορία του Πυροσβεστικού
Σώματος και η πρώτη που εξάντλησε όλους τους βαθμούς της Ιεραρχίας.
Αποχώρησε πρόσφατα από την ενεργό υπηρεσία με το βαθμό του
Αντιστράτηγου. Υπηρέτησε ως Εθνικός Εκπρόσωπος της Ελλάδας στην ΕΕ για την Πολιτική Προστασία 2010-2017. Έχει τιμηθεί με το Χρυσό Μετάλλιο Εσωτερικής Ασφάλειας της Γαλλικής Δημοκρατίας μια διάκριση που κατέχουν ελάχιστοι μη Γάλλοι Πολίτες.