Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, το μοτίβο που κυριαρχεί τόσο συλλογικά (και δη σε ειδησεογραφικό επίπεδο) όσο και ατομικά - στο μυαλό του καθενός μας- είναι αυτό της ανασκόπησης. Ένας χρόνος φεύγει αφήνοντας πίσω καλές και κακές αναμνήσεις, αναπάντεχα συμβάντα και υλοποιημένα σχέδια, ανακαλύψεις και καταστροφές, επιτυχίες και αποτυχίες, όνειρα που έγιναν πραγματικότητα και άλλα που παρέμειναν όνειρα. Ένα τέτοιο flashback όμως φαίνεται να μην έχει κανένα νόημα φέτος. Γιατί το 2020 ήταν (η) πανδημία. Και πώς αλλιώς να σκεφθεί κανείς τη χρονιά που φεύγει χωρίς την πανδημία; Κατ’ οίκον αιχμάλωτοι μιας νόσου που εξαπλώνεται μαζικά και προκαλεί χιλιάδες θανάτους καθημερινά, είδαμε τις ζωές μας να αλλάζουν τόσο βίαια και απότομα που δεν προλάβαμε – ούτε μπορούσαμε – να αντιδράσουμε. Κι αν κάτι μένει κοινό με τα προηγούμενα χρόνια τις μέρες αυτές είναι ένα: η Ελπίδα. Η ελπίδα για καλύτερες μέρες, για ένα εγγύς μέλλον που η ζωή θα κερδίζει κι εμείς θα κερδίζουμε πίσω τις δικές μας ζωές.
Στη χώρα μας, την επιτυχημένη αντιμετώπιση του πρώτου κύματος διάδοσης του ιού, διαδέχθηκε ένα νωθρό καλοκαίρι. Ένα καλοκαίρι επιφυλακτικό γεμάτο προφυλάξεις που λίγοι το χάρηκαν. Και μετά χειμώνας. Ένας παρατεταμένος χειμώνας που διαρκεί ακόμα, με δεκάδες συμπολίτες μας να χάνουν καθημερινά τη ζωή τους λόγω της ταχύτατης εξάπλωσης του δεύτερου κύματος της πανδημίας. Και παρά την ελπίδα που φέρνει η έναρξη των μαζικών εμβολιασμών, το διακύβευμα για τη χώρα μας είναι πιο σύνθετο. Και αφορά το ίδιο το μέλλον του τόπου.
Η συνοχή της κοινωνίας μας δοκιμάζεται, όπως δοκιμάζονται χιλιάδες οικογένειες, πολλές επιχειρήσεις και επαγγελματίες των περισσότερων κλάδων της οικονομίας και, φυσικά, οι μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες σε ολόκληρη τη χώρα. Η κοινωνική πολιτική που απαιτείται τώρα διαφέρει από αντίστοιχες πολιτικές του παρελθόντος γιατί οφείλει να είναι μαζική, να μην κάνει διακρίσεις και να αντιμετωπίσει της συνέπειες ενός υπερεθνικού υγειονομικού προβλήματος που απειλεί τον ίδιο τον κοινωνικό ιστό.
Για πρώτη φορά θα συνειδητοποιήσουμε το επόμενο διάστημα πως κοινωνική πολιτική δεν είναι μόνο ad hoc επιδόματα και πρόσκαιρα βοηθήματα που ενίοτε υπηρετούν (και) άλλους σκοπούς. Αντίθετα, θα απαιτηθεί μία οριζόντια πολιτική στήριξης που ξεκινά από τους περισσότερο πληγέντες και φθάνει σε όλη την κοινωνία μέσω της βιώσιμης ανάπτυξης, της διευκόλυνσης μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και της εν γένει υποστήριξης του ιδιωτικού τομέα, του εκσυγχρονισμού του συστήματος υγείας και των βασικών δημοσίων υπηρεσιών, της ενίσχυσης της εργασίας δια της χρηματοδότησης μελετημένων επενδυτικών πρωτοβουλιών, της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης. Η ορθή αξιοποίηση των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης είναι κομβικής σημασίας για την επίτευξη όλων αυτών. Η Κυβέρνηση θα κληθεί να αντιμετωπίσει την μεγάλη πρόκληση της αποτελεσματικής αυτής αξιοποίησης και οφείλει να την ανάγει σε εθνικό στόχο ώστε να καταστούν οι ίδιοι οι πολίτες συμμέτοχοι της επιδιωκόμενης ανασυγκρότησης.
Τον κοινωνικό ιστό όμως δεν απειλεί μόνο μια ενδεχόμενη κατάρρευση της οικονομίας εξαιτίας της πανδημίας. Τον απειλεί και η άκρατη συνωμοσιολογία, η αμφισβήτηση της επιστήμης, η διάδοση αστικών (και μη) μύθων και γενικότερα η δράση των ομάδων αυτών που αμφισβητούν τα πάντα, ανακαλύπτοντας σημεία και τέρατα και πείθοντας δυστυχώς- παρά την κενότητα των ισχυρισμών τους- κάποιους καλόπιστους συμπολίτες μας να αντιδράσουν έναντι αόρατων εχθρών. Η ελευθερία του λόγου, παρά την προστασία της από το Σύνταγμά μας, επιδέχεται περιορισμών σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Εδώ κείται και ο ρόλος της ελληνικής Δικαιοσύνης στην εθνική προσπάθεια που ξεκινά: Να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά όλους τους διασπείροντες ψευδείς ειδήσεις, όσους υποκινούν θεωρίες συνωμοσίας απειλώντας τη Δημόσια Υγεία αλλά και όσους δημόσια τους υποστηρίζουν και τους χρηματοδοτούν. Ατομικές στρατηγικές και οπορτουνιστικές προσεγγίσεις δεν χωρούν στην κοινή προσπάθεια. Η κοινωνική σύμπνοια που επέφερε μετά από χρόνια η επικράτηση της μετριοπάθειας είναι ανεκτίμητη και πρέπει να προφυλαχθεί.
To 2020 ήταν ένας διαρκής βαρύς χειμώνας. Ας ελπίσουμε το καλοκαίρι που μας στέρησε όπως και όλα τα υπόλοιπα να μας τα δώσει πίσω η χρονιά που μας έρχεται. Για να βρεθούμε άφοβα – λίγο πολύ όπως στον πίνακα του Renoir «Bal du Moulin de la Galette» (1876) (φωτό)- να διασκεδάσουμε, να συζητήσουμε και να χτίσουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλους μας.