Ο Θεοδωράκης είναι δώρο Θεού, για εμάς. Να μας κοιτάζει, να μάς διαβάζει, να μας ακούει και να μας μιλάει. Με τη μουσική του και με τα λόγια που μας πλουτίζουν. Οι ποιητές δεν μας εγκαταλείπουν ποτέ.
Ο Μίκης ήταν μέγας ποιητής. Πηγή αγάπης, συμπόνιας, πίστης, θάρρους, θυσίας. Όλα αυτά τα ακούμε στη μουσική του. Στα λόγια του. Το κάθε τραγούδι του ήταν μια συμφωνία. Ο Μίκης μόνο μέσα στον πυρετό της χώρας του ένιωθε μουσικός.
Και είναι πράγματι δώρο Θεού αυτή η βαθύτατα ρωμαίικη παράδοση, η ελληνική αυτή μουσική να είναι και παγκόσμια! Τον έχουμε ζήσει όσοι ζήσαμε εξόριστοι στο εξωτερικό στην περίοδο της Χούντας. Ιδιαίτερα στη Γαλλία.
Η φιλία μου με τον Μίκη δεν είχε μόνο ρίζες επαγγελματικές. Στα τελευταία 70 χρόνια μόνο μία φορά δεν συμφώνησα μαζί του. Στον ορισμό του εθνικισμού.
Στον Μίκη με είχε συστήσει ο κουμπάρος του, ο Μιχάλης Κατσαρός, άλλος ένας συνοδοιπόρος της ποίησης. Ο Μίκης μόλις είχε επιστρέψει από την εξορία. Από την Ικαρία, αν θυμάμαι καλά. Συναντηθήκαμε στην Σταδίου, έξω από το Καφέ-Λουμίδης, στο γνωστό Πατάρι. Ήταν το 1949.
Σε λίγους μήνες εγώ θα φύγω για την Αμερική και ο Μικης το 1954 για την Γαλλία για σπουδές, όταν εγώ επιστρέφω από τις δικές μου.
Ο Μίκης στο Παρίσι θα γίνει διάσημος για τις συμφωνικές που συνθέσεις. Το ίδιο θα συμβεί με μια αγγλική ταινία που θα γυριστεί με δική του μουσική μπαλέτου. Θα επιστρέψει στην Αθήνα το 1960. Και για μια προσπάθεια επιστροφής της Αριστεράς στο προσκήνιο, μετά τον Εμφύλιο.
Θα γυρίσει με την ορχήστρα του όλη την Ελλάδα παίζοντας τα εκπληκτικά τραγούδια που έγραφε. Συχνά από θεία ποιήματα. ’Οπως ο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου, το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη, τα Επιφάνεια του Γιώργου Σεφέρη.
Στην πρώτη εκδοχή του Επιτάφιου, με την Νάνα Μούσχουρη, την ορχήστρα θα διευθύνει ο Μάνος Χατζιδάκις. Ποιος μπορεί να πει πως ο Μίκης δεν έφερε. για πρώτη φορά την μεγάλη ελληνική ποίηση, στα καθημερινά θεϊκά ακούσματα τού λαού μας. Έστω τού μέσου Έλληνα.
Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε ανακαλύψει τα ρεμπέτικα. Ο Γκάτσος με είχε πάει στην ιστορική διάλεξή τού Μάνου Χατζιδάκι στο Θέατρο Αλίκη τον Γενάρη του 1949.
Ο Μίκης ήταν πιο κοντά στη βυζαντινή μουσική όπως μού το δείχνει σε γνωστές μελωδίες του, στο γύρισμα της ταινίας μας «Η Κραυγή της Σιωπής», στο Παρίσι.
Το 1963 δολοφονείται ο βουλευτής Γρηγόρης Λαμπράκης. Ιδρύεται η Νεολαία Λαμπράκη με πρόεδρο τον Μίκη, λίγο πριν εκλεγεί Βουλευτής. Εκεί θα ξαναδώ τον Μίκη ο οποίος θα μου αναθέσει να κάνω ομιλίες σε αίθουσες δημαρχείων σε διάφορες πόλεις αρχίζοντας από τον Πειραιά. Αλλά θα γίνουμε στενότεροι φίλοι μετά την δικτατορία της Χούντας, που εγκαθίσταται την 21η Απριλίου του 1967.
Την 21ή Απριλίου εγώ βρίσκομαι ασφαλής στη Γαλλία όπου εγκαινιάζω το Φεστιβάλ του Νέου Κινηματογράφου με την ταινία μου «Πρόσωπο με Πρόσωπο».
Στη Συνέντευξη Τύπου που ακολουθεί καταγγέλω την Χούντα, η οποία και απαγορεύει την ταινία. Ο δε Μίκης αψηφώντας τον κίνδυνο περνάει στην παρανομία και οργανώνει την αντιστασιακή ΠΑΜ.
Δυστυχώς συλλαμβάνεται και θα περάσει από εξορία σε εξορία και από φυλακή σε φυλακή. Αλλά συνεχίζει να γράφει αντιστασιακά τραγούδια.
Πολλά από αυτά καταφέρνει με διάφορους τρόπους να μας τα μεταβιβάσει. Θα τα τραγουδήσουν η Μελίνα Μερκούρη και η Μαρία Φαραντούρη, συνεξόριστες, στην ταινία μου για την Μελίνα στη Γαλλική Τηλεόραση.
Αλλά θα τον συλλάβουν και θα τον πηγαινοφέρνουν από εξορία σε εξορία και από φυλακη σε φυλακή, μέχρι που τελικά τον Μίκη θα τον απελευθερώσει ένας Γάλλος πολιτικός, χάρη στις έντονες διαμαρτυρίες στη Γαλλία. Και ο Μίκης φτάνει στο Παρίσι. Και θα γυρίσουμε δύο ιστορικές ταινίες.
Την «Κραυγή της Σιωπής» με θέμα τις πηγές της μουσικής του Μίκη. Αφού γυρίσουμε πρώτα την συγκινητική συνάντηση και συνεργασία του Μίκη με τον Ζωρζ Μουστακί, 24 ώρες μετά την άφιξή του στο Παρίσι! και πήρε τον τίτλο «Είμαστε Δυο».
Μόλις έφτασε ο Μίκης πήρε στο τηλέφωνο τον Μουστακί και την επομένη αρχίσαμε να εγγράφουμε τα στάδια της μεταφοράς στα γαλλικά των τραγουδιών που είχε γράψει ο Μίκης στη φυλακή.
Λέω αρχίσαμε γιατί ήμουν έτοιμος με το συνεργείο μου να καταγράψουμε την ιστορική μέρα. Το φιλμ άφησε εποχή στην Γαλλική Τηλεόραση. Και αργότερα στην Ελληνική.
Γράφει ο Jean Barenat στην HUMANITE:
«Η συνάντηση του Θεοδωράκη με τον Ζωρζ Μουστακί θα μείνει στην ιστορία σαν μια μυθική στιγμή της τηλεόρασης. Μια στιγμή όπου γίνονται ένα, η φιλία και η αγάπη της μουσικής. Πράγματι, ο Ροβήρος Μανθούλης ήξερε πώς να μας δείξει, με μεγάλη επιδεξιότητα, τον Θεοδωράκη να «βουτάει» στη μουσική, και ήταν σαν να διάβαζε τη σκέψη του. Αυτή η δημιουργική δουλειά ανάμεσα στους δύο μουσικούς μας αποκαλύφθηκε μ΄ένα τρόπο βαθιά ανθρώπινο. Μετά από ένα τέτοιο φιλμ ο πήχης ανέβηκε ψηλά και το πρόγραμμα για να είναι ενδιαφέρον έπρεπε να μπορέσει να ανταποκριθεί. Η δουλειά που απαιτείτο πλέον ήταν μεγάλη…”
Η δεύτερη ταινία θα είναι μια ανάλυση τού έργου του Μίκη. Θα γυριστεί ως δήθεν τουριστική από τον έξοχο κάμεραμαν Φώτη Μεσθεναίο. Με... τηλεφωνική σκηνοθεσία τα γυρίσματα στην Ελλάδα και βάσει της συνέντευξης τού Μίκη που προηγήθηκε. Είναι αυτή που θα ονομάσουμε «Η Σιωπή που κραυγάζει». «Κραυγή» που περιέχει και την απουσία της εθνικής φωνής τού Μίκη την οποία αλυσόδεσαν οι Κωλονέλοι του σκότους. Αλλά δεν κατάφεραν να τον εξοντώσουν.
Ο Μίκης εξακολουθεί να ζει ανάμεσά μας.
***