Ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός του Κανφράνκ (Canfranc), σήμερα είναι σχεδόν εγκαταλελειμμένος, αλλά κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ένας κόμβος ίντριγκας και μυστικών.
Χρησιμοποιήθηκε ως πέρασμα για κατασκόπους, Εβραίους, αλλά και για τη μεταφορά 86 τόνων χρυσού των Ναζί. Ενώ σήμερα κρύβει σε βάθος 800 μέτρων ένα εργαστήριο που μπορεί να αλλάξει τον τομέα της φυσικής όπως τον ξέρουμε.
Ο σταθμός που ονομάστηκε ο «Τιτανικός των βουνών» χτίστηκε στο Κανφράνκ (Canfranc), μια ισπανική πόλη στην αυτόνομη κοινότητα της Αραγονίας, στα σύνορα με τη Γαλλία και μια κομβική περιοχή στα Πυρηναία. Χτίστηκε το 1923, μια μεγαλειώδης κατασκευή που μοιάζει με πλοίο από πέτρα και τσιμέντο, έχει μήκος πάνω από 240 μέτρα, είναι διακοσμημένο με 365 παράθυρα, ένα για κάθε ημέρα, έχει 156 πόρτες και βρίσκεται σε υψόμετρο 1000 μέτρων και πάνω. Όταν χτίστηκε οι ισπανικές και γαλλικές αρχές συμφώνησαν να ανοίξουν τα σύνορά τους μέσω των Πυρηναίων, δίνοντας ώθηση στο διεθνές εμπόριο και τα ταξίδια.
Επρόκειτο για ένα εξαιρετικά φιλόδοξο σχέδιο, το οποίο δεν περιλάμβανε μόνο την κατασκευή του σταθμού, αλλά και δεκάδες γέφυρες και σήραγγες που διαπερνούσαν τα βουνά.
Το φιλόδοξο σχέδιο δεν έγινε πραγματικότητα, το γεγονός ότι ήταν ανάμεσα σε δύο κράτη, δεν βοηθούσε τα πράγματα και μέχρι το 1930 μόλις 50 επιβάτες την ημέρα χρησιμοποιούσαν τον δεύτερο μεγαλύτερο σιδηροδρομικό σταθμό της Ευρώπης.
Κατά τη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου πολέμου, ο Φράνκο διέταξε να σφραγιστούν οι σήραγγες από την ισπανική πλευρά, για να εμποδίσουν το λαθρεμπόριο όπλων προς τους αντάρτες.
Όταν η διεθνής γραμμή άνοιξε ξανά κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, το Κανφράνκ ήταν για τη ναζιστική Γερμανία ένα σημείο διέλευσης με μεγάλη κυκλοφορία χρυσού. Το 2000 ανακαλύφθηκαν μέσα στους τοίχους του εκατοντάδες έγγραφα με το λογότυπο του Τρίτου Ράιχ. Περίπου 86 τόνοι χρυσού, που είχαν κλέψει οι ναζί από ευρωπαϊκές τράπεζες και Εβραίους, χρησίμευσαν για την ανταλλαγή νομισμάτων μεταξύ Ισπανίας και Πορτογαλίας αλλά και για να αγοραστεί βολφράμιο για την παραγωγή όπλων.
«Πάντα έλεγα ότι το Κανφράνκ είναι η πραγματική Καζαμπλάνκα του πολέμου», λέει ο Ισπανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Ραμόν Κάμπο, στην κάμερα του BBC. Ο Κάμπο αποκάλυψε την ιστορία της πόλης κατά τη διάρκεια του πολέμου. «Το Κανφράνκ ήταν ένα μέρος στρατηγικής σημασίας όπου η Πορτογαλία και η Ισπανία πουλούσαν βολφράμιο στην Γερμανία και έπαιρναν χρυσό, που οι Γερμανοί έκλεβαν από τις Ευρωπαϊκές Κεντρικές Τράπεζες», λέει.
«Η γραμμή της ελευθερίας»
«Από το 1940 μέχρι το 1942 ήταν το πέρασμα που χρησιμοποιούσαν περισσότερο πρόσφυγες, Εβραίοι και άλλοι άνθρωποι που ήθελαν να ξεφύγουν από τον πόλεμο, γιατί το τρένο που έφευγε από το Κανφράνκ, πήγαινε κατευθείαν στη Λισαβόνα. Η διαδρομή ήταν Κανφράνκ – Μαδρίτη – Λισαβόνα και ονομαζόταν Η γραμμή της Ελευθερίας. Ένας ισπανός φρουρός μου είπε ότι ποτέ δεν είχαν παραδώσει πρόσφυγα στους Γερμανούς. Μπορεί να έλεγε: Σήμερα δεν μπορώ να σε αφήσω να περάσεις από εδώ, αλλά μπορείς να περάσεις από εκεί».
Υπολογίζεται ότι ακολούθησσαν τη Γραμμή της Ελευθερίας πάνω από 15.000 άνθρωποι, που κατάφεραν να φύγουν από τη ναζιστική Ευρώπη μέσω του Κανφράνκ. Επίσης οι σύμμαχοι είχαν αναπτύξει δίκτυα με κατασκόπους στην περιοχή.
Το εργαστήριο
Αλλά το Κανφράνκ έχει ακόμη περισσότερα μυστικά από τον σιδηροδρομικό σταθμό.
Μετά τον πόλεμο, οι Γάλλοι έχαναν το ενδιαφέρον για τη γραμμή και επέτρεψαν στην απαξίωση της, ενώ την εγκατέλειψαν οριστικά το 1970, όταν εκτροχιάστηκε μια αμαξοστοιχία.
Ωστόσο, σήμερα ο παλιός σταθμός οδηγεί σε ένα υπόγειο εργαστήριο, που έχει ανακαινιστεί και χρησιμοποιείται για έρευνα στην αστροφυσική.
Βρίσκεται σε βάθος 800 μέτρων κάτω από τα Πυρηναία.
Εκεί μελετάται η σκοτεινή ύλη. Τα πειράματα που γίνονται εκεί μπορεί να αλλάξουν την επιστήμη της φυσικής. Μελετάται το νετρίνο, που είναι ίσως η πιο παράξενη οντότητα στον κόσμο της φυσικής των γνωστών στοιχειωδών σωματιδίων. Έχει μηδενικό ηλεκτρικό φορτίο και δεν «αισθάνεται» την ηλεκτρομαγνητική και την ισχυρή αλληλεπίδραση, με αποτέλεσμα να είναι το στοιχειώδες σωμάτιο για το οποίο έχουμε τις λιγότερες πληροφορίες.
Το εργαστήριο αυτό είναι ανοιχτό για το κοινό. Το 2018 δέχτηκε περισσότερους από 2.400 επισκέπτες. Υπάρχει επίσης η σκέψη να μετατρέψουν τον παλιό σταθμό σε μουσείο και ξενοδοχείο. Για να μπορέσει ξανά αυτός ο τόπος να αναζωογονηθεί.
