Πανίσχυρος παραμένει ο θεσμός της οικογένειας στην Ελλάδα ωστόσο παρά το ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό εμπιστοσύνης που εκφράζεται και από τα δύο φύλα, οι γυναίκες πλέον διαφοροποιούνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τους άνδρες όταν καλούνται να τοποθετηθούν για το ”εάν απόκτηση παιδιού και η δημιουργία οικογένειας είναι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή ενός ανθρώπου”.
Όπως επισημαίνεται, στην ανάλυση των στοιχείων της έρευνας που πραγματοποίησε η Kαπα Research, το στοιχείο αυτό συνιστά μια σημαντική τομή με το παρελθόν.
Τα δύο φύλα να συνομολογούν μεν πλειοψηφικά πως ”η απόκτηση παιδιού και η δημιουργία οικογένειας είναι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή ενός ανθρώπου” όμως η διαφορά στις απαντήσεις μεταξύ των δύο φύλων είναι εντυπωσιακή: Οι γυναίκες πλέον απαντούν θετικά σε ποσοστό 54% και οι άνδρες σε ποσοστό 77%.
Όπως επισημαίνεται στην ανάλυση των στοιχείων από τον διευθυντή ερευνών, Αλέξη Ρουτζούνη, ”η έξοδος των γυναικών από τον ελληνικό «οίκο» στην κοινωνία αποδεικνύεται κατάκτηση με βαθιές ρίζες στις συνειδήσεις, που καθιστά μη αποδεκτό τον παραδοσιακό διαχωρισμό των ευθυνών που θέλει τον άνδρα να εξασφαλίζει το εισόδημα και τη γυναίκα να δίνει μεγαλύτερη προτεραιότητα στα παιδιά. Πλέον μόλις ένα 35% των γυναικών συμφωνούν με αυτόν τον διαχωρισμό”.
Οι δηλωτικές διαφορές στις τοποθετήσεις των δύο φύλων έχουν διττή εξήγηση:
α) συμβαδίζουν με την ευρύτερη τάση χειραφέτησης και φιλελευθεροποίησης των γυναικών και
β) υποκρύπτουν μια εντονότερη πίεση προς την πλευρά των γυναικών ως συνέπεια της άνισης κατανομής βαρών κατά την αλληλουχία των κρίσεων, της κοινωνικής καταπίεσης και των στερεοτυπικών αντιλήψεων για τον ρόλο τους στη σύγχρονη κοινωνία.
8 στους 10 εμπιστεύονται την οικογένεια
Ειδικότερα πάντως σε ό,τι αφορά τον θεσμό της οικογένειας στον οποίο εστιάζει η έρευνα της Kαπα Research, πάνω από το 80% των ανδρών και των γυναικών που μετείχαν σε αυτή, απάντησαν πως τον εμπιστεύονται.
Το αίσθημα αυτό μάλιστα μάλιστα, υπερβαίνει διαχωρισμούς και διαφορές που αφορούν όχι μόνο το φύλο αλλά και την ηλικία, όσους έχουν κάνει γάμο (ή σύμφωνο συμβίωσης) ή παιδιά και όσους όχι, θρησκευόμενους και μη.
Όπως επισημαίνεται ”η οικογένεια εκφράζει μια οικουμενικότητα που ξεπερνά τον κλασικό διαχωρισμό Αριστερά-Δεξιά, δεν εκφράζει πια ούτε τον συντηρητισμό της Δεξιάς ούτε την αμφισβήτηση της Αριστεράς”.
Η οικογένεια βέβαια έχει και την σκοτεινή της πλευρά και αυτή αφορά την έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας από την κρίση της πανδημίας και μετά. Από το 27% των ερωτώμενων που το 2013 δήλωναν ότι έχουν υπάρξει θύμα λεκτικής, σωματικής ή ψυχολογικής βίας μέσα στην οικογένεια, το ποσοστό αυτό έχει φτάσει σήμερα στο 41%.
Πάντως η οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας φαίνεται να αναζωογόνησε τον θεσμό της οικογένειας ενισχύοντας τον ρόλο της, αυξάνοντας το κύρος της και εκσυγχρονίζοντας τη μορφή της.
Μάλιστα σε αντίστοιχη έρευνα της Κάπα Research το 2013, όταν όλες οι δομές της Πολιτείας τελούσαν υπό αμφισβήτηση, το 72% των πολιτών ”στρεφόταν για βοήθεια στην οικογένεια όταν αντιμετώπιζε κάποιο σημαντικό πρόβλημα”. Το ίδιο περίπου ποσοστό (68%) θα έπραττε ανάλογα σήμερα. ”Υποστήριξη, αλληλεγγύη και αγάπη” σημαίνει η λέξη «οικογένεια» για τους Έλληνες, με το νόημά της αμετάβλητο από το 2013.
Η αποκαθήλωση της ”κλασικής οικογένειας”
Η ”κλασική οικογένεια” όμως δεν είναι πλέον και η μόνη επιδιωκόμενη ή αποδεκτή.
Γενικότερα, το πρότυπο ζωής των boomers της μεταπολεμικής περιόδου και της γενιάς Χ που ακολούθησε κινούταν γύρω από ένα σύστημα ενηλικίωσης/κατανάλωσης «2-2-2»: 2 γονείς, 2 παιδιά, 2 σπίτια, 2 αυτοκίνητα, οι άνθρωποι μεγαλώνουν, σπουδάζουν ή εργάζονται, παντρεύονται, κάνουν οικογένεια και περιουσία σε μια γραμμική λίγο ως πολύ εξέλιξη.
Σήμερα, όμως ”η κλασικού τύπου οικογένεια του ετερόφυλου ζευγαριού με τα δύο παιδιά έχει απωλέσει τη μοναδικότητά της. Από την πιο αποδεκτή μορφή οικογένειας, την μονογονεϊκή, έως τη λιγότερο αποδεκτή όπως ο ελεύθερος γάμος μια ολόκληρη γκάμα διαφορετικών τύπων οικογένειας είναι δυνατή. Οι κοινωνίες εξελίσσονται και μαζί τους οι αντιλήψεις. Υπό αυτό το πρίσμα, η Πολιτεία οφείλει να φροντίζει όλους τους τύπους οικογένειας, δηλώνει η πλειονότητα των ερωτώμενων” οπως επισημαίνει ο διευθυντής ερευνών.
Επίσης, στην ανάλυση των στοιχείων της έρευνας, τονίζεται πως η πίεση που δέχεται ο θεσμός της Εκκλησίας κατά την τελευταία δεκαετία δεν έχει συμπαρασύρει τον θεσμό της οικογένειας.
″Η Εκκλησία είναι τόπος οικογενειακής συγκέντρωσης με αφορμή τις μεγάλες γιορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα), τους γάμους, τις βαπτίσεις. Το άλλοτε κραταιό σύνθημα «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια» μπορεί να εξακολουθεί να διχάζει, αλλά δεν συγκινεί ιδιαίτερα τις νεαρότερες γενιές. Κοντολογίς, η ελληνική οικογένεια δεν αποτελεί πλέον τόσο ευνοϊκό πεδίο του από άμβωνα κηρύγματος”.
Ακολουθούν αναλυτικά η παρουσίαση των ευρημάτων της έρευνας της Καπα Research για τον θεσμό της οικογένειας.