Είναι χωριουδάκια λίγων εκατοντάδων κατοίκων, σκαρφαλωμένα στις παρυφές του Πάρνωνα που κουβαλούν ιστορία χιλιάδων ετών, με πραγματική ψυχή τους μετρημένους ανθρώπους τους. Μπορεί να έχουν πληγεί από την μετανάστευση, την οικονομική κρίση και βεβαίως την πανδημία, οι Καρυές, Βαμβακού και Αγιος Πέτρος του δυτικού Πάρνωνα (βουνού γνωστού για την ήπια γεωμορφολογία αλλά την πανέμορφο τοπίο του) αντιτάσσουν, ωστόσο, την παρουσία τους ως μνημεία πολιτισμού και φύσης και μάλιστα με εύκολη πρόσβαση από την Αθήνα.
Καρυές
Είναι η γενέτειρα των κορασίδων που ενέπνευσαν τα γλυπτά τα οποία κοσμούν το Ερέχθειο της Ακρόπολης των Αθηνών. Ο λόγος για τις Καρυές (Αράχωβα) Λακωνίας, ένα από τα ομορφότερα ορεινά χωριά της Ελλάδας με ιστορία άνω των 3.000 ετών που βρίσκεται ανάμεσα στις αρχαίες πόλεις της Σπάρτης και της Τεγέας, στις παρυφές του όρους Πάρνωνα στην βορειοανατολική πλευρά του νομού Λακωνίας, στα όρια με τον νομό Αρκαδίας, και σε υψόμετρο 950μ. Τα νεαρά κορίτσια των Καρυών, οι οποίες απεικονίζονται στο πασίγνωστο μνημείο που του Ερεχθείου υψώνουν την κορμοστασιά τους και σε πιστό ομοίωμα που υπάρχει σε ύψωμα του οικισμού το οποίο μάλιστα είναι ορατό από μακριά από τα δυτικά και το βράδυ, καθώς φωτίζεται.
Είναι κατασκευασμένο από φυσικό πεντελικό μάρμαρο (ίδιο με αυτό του ναού της Ακρόπολης), και τα αγάλματα είναι έργα του γλύπτη Στέλιου Τριάντη - δωρεά της Αδελφότητας Αραχωβιτών στην Gastonia των ΗΠΑ.
Το πετρόχτιστο Δημοτικό Σχολείο των Καρυών με τους 10 μαθητές
Μόλις 10 παιδιά φοιτούν στο πετρόχτιστο κτίριο με τα μπλε παράθυρα, το Δημοτικό Σχολείο των Καρυών, «Εργο της εν Αμερική αδελφότητος Αραχωβητών ανεγερθέν εν έτει 1938», όπως μαρτυρά η, σκαλισμένη στο μάρμαρο επιγραφή. Πράγματι, οι Καρυάτες ήταν ανάμεσα στους πρώτους Ελληνες που αναζήτησαν , μεταξύ άλλων, μια καλύτερη τύχη στις ΗΠΑ όταν ξεκίνησε το μεγάλο ρεύμα της μετανάστευσης στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου. Πολλοί σύλλογοι ομογενών από την Αυστραλία, τον Καναδά και τις ΗΠΑ βοήθησαν με έργα και δραστηριότητες το χωριό.
«Στο σχολείο λειτουργούν μόνο η Τετάρτη, η Πέμπτη και η Εκτη Δημοτικού», μας λέει η κοπέλα που εξυπηρετεί με χαμόγελο τους θαμώνες του καφέ - μπαρ «Σαρρής» με τραπέζια έξω στην πρόσφατα ανακαινισμένη πλατεία Ράχης με την φορητή μπασκέτα στην μια της άκρη. «Τα παιδιά μου πάνε Γυμνάσιο και παίρνουν κάθε μέρα την συγκοινωνία για να μεταφερθούν στην Σπάρτη, να κάνουν το μάθημα της ημέρας και να επιστρέψουν πίσω», εξηγεί.
Οι Καρυές είναι (και) η ιστορία τους
Είναι αλήθεια πώς δεν περιμένει κανείς να βρεθεί σε ένα, σχεδόν ερημικό, μνημείο πολιτισμού και φύσης όπως το χωριουδάκι των Καρυών έχοντας διανύσει μόλις 200 χιλιόμετρα από την Αθήνα με μέσο χρόνο διαδρομής 2 - 2,5 ώρες.
Κι όμως, το μικρό χωριουδάκι των Καρυών έχει απόσταση 34 χιλιόμετρα από την Σπάρτη, 35 από την Τρίπολη, 115 από την Καλαμάτα και 236 από την Πάτρα. Οι κάτοικοί του διακρίνονταν πάντα για το ανεξάρτητο πνεύμα τους και θυσιάστηκαν για τους αγώνες του ελληνικού κράτους, δίνοντας στο χωριό ένα σημαντικό ρόλο στην περιοχή και στη νεότερη ιστορία. Πήραν μέρος στην Επανάσταση του 1821, πυρπολήθηκαν από τον Ιμπραήμ, όπως αναφέρει η μαρμάρινη επιγραφή της εκκλησίας Αγία Παρασκευή μπροστά από το Δημοτικό Σχολείο, και πολέμησαν κατά των Γερμανών στο Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι κατέστρεψαν το χωριό το 1944, στο λεγόμενο «Κάψιμο της Αράχοβας».
Η ώρα της φύσης: Μοναδικές πεζοπορικές διαδρομές
Οι Καρυές χαρακτηρίζονται ως ένα από τα πιο ζωντανά ορεινά χωριά της Πελοποννήσου κι αποτελούν ιδανικό ορμητήριο για δραστηριότητες και αποδράσεις στον Πάρνωνα και όχι μόνο. Οι λάτρεις της φύσης, της ορειβασίας και του περπατήματος, μπορούν να απολαύσουν τις αμέτρητες ομορφιές της φύσης και να περιηγηθούν στα φυσικά μονοπάτια της ευρύτερης περιοχής δεδομένου του ότι οι Καρυές διαθέτουν ένα σύγχρονο και σηματοδοτημένο δίκτυο πεζοπορικών και ποδηλατικών διαδρομών, το Caryatides Trails, μέσω της συντήρησης και ανάδειξης των παλιών μονοπατιών του χωριού.
Στα μονοπάτια του Πάρνωνα
Ο λόγος για το μονοπάτι του Χωριού, των Βοσκών, του Νερού, του Δάσους, της Κατσανιάς, της Βελανιδιάς κ.α. Σε ένα απ′ αυτά συναντήσαμε τον Σωτήρη που έβοσκε τα πρόβατά του υπό βροχή. «Είμαι κάτοικος Καρυών αλλά η καταγωγή μου είναι από την Σμύρνη», μας είπε αφού μας ανέφερε την δύσκολη καθημερινότητα ενός ορεινού χωριού με πολύ λίγες δομές και με μερικές εκατοντάδες κατοίκους. Τον χειμώνα στις Καρυές ζουν περίπου 400 - 500 κάτοικοι και το καλοκαίρι ο πληθυσμός φτάνει στους 700.
Στην κεντρική πλατεία απολαύσαμε, παραδοσιακά πιάτα, μεταξύ άλλων, στον «Πάρνωνα» και τον «Πλάτανο» με σπεσιαλιτέ την γίδα βραστή.
Αξίζει, ωστόσο, αναφορά και η Βαρβίτσα, το ψηλότερο χωριό της Λακωνίας στα 1200 μέτρα χτισμένη αμφιθεατρικά με απεριόριστη θέα στον Πάρνωνα, την Λακεδαίμονα και τον Ταΰγετο σε απόσταση μόλις ενός τετάρτου από τις Καρυές με το αυτοκίνητο. Διαθέτει όμορφη κεντρική πλατεία με αιωνόβια πλατάνια. Εκεί δεσπόζει το άγαλμα του μεγάλου τέκνου της το πρωτοκλέφτη καπετάν Ζαχαριά του Μπαρμπιτσιώτη. Εκεί υπάρχουν ακόμα βρύσες με γάργαρα κρυστάλλινα νερά, ταβέρνες και καφενεία.
Βαμβακού
«Η γενέτειρα ευγνωμονούσα», αναγράφεται στην μαρμάρινη προτομή του Σπύρου Νιάρχου, σε κεντρική πλατεία της Βαμβακούς. Ειδυλλιακός εναλλακτικός προορισμός στην Πελοπόννησο, σε απόσταση περίπου είκοσι λεπτών από τις Καρυές με το αυτοκίνητο μέσω ενός φιδωτού δρόμου με τριγύρω την φύση να οργιάζει, η Βαμβακού, γενέτειρα του πατέρα του Σταύρου Νιάρχου, είναι επίσης ένα χωριό με ελάχιστους κατοίκους.
Το αποτύπωμα των ευεργετών
Η Βαμβακού είναι χτισμένη τον 15ο αιώνα στις πλαγιές του Πάρνωνα, σε υψόμετρο 903 μέτρων, ανάμεσα σε έλατα, καρυδιές και καστανιές. Έχει σημαντική ιστορική και πολιτισμική κληρονομιά, ιδιαίτερο φυσικό πλούτο και ομορφιά. Η περιοχή εξακολουθεί να προσφέρει εύφορο έδαφος για την καλλιέργεια κάστανων, ξηρών καρπών, πατάτας και βοτάνων, καλλιέργειες για τις οποίες η Βαμβακού ήταν κάποτε ιδιαίτερα γνωστή.
Το χωριό είναι πανέμορφο και βρίσκεται σε πλάνο αναβίωσης με πρωτοβουλία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Αναβίωση Βαμβακούς
Σήμερα στο χωριό λειτουργεί και πάλι εστιατόριο και καφενείο, ο ξενώνας «Η Ρούγα της Βαμβακούς», προσφέρονται οργανωμένες αθλητικές δραστηριότητες, όπως πεζοπορία και ποδηλασία, καθώς και πλούσιο πρόγραμμα πολιτιστικών εκδηλώσεων. Το σχολείο της Βαμβακούς λειτουργεί ως χώρος δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά και επισκέψεις σχολικών τάξεων, καθώς και ως χώρος φιλοξενίας του V.Lab (Vamvakou Technology Lab fully powered by SNF).
Φαγητό στην Βαμβακού
Με σεβασμό στην αρχιτεκτονική του τοπίου και δίπλα στον πλάτανο της κεντρικής πλατείας της Βαμβακούς, το εστιατόριο Βουρέικο αποδείχτηκε πολύ καλή επιλογή (αν και κάπως απομακρυσμένο από παραδοσιακό προφίλ) ικανοποιώντας και γκρουρμέ απαιτήσεις με κρεσέντο το σουβλάκι χωριατικου κόκορα, τα χειροποίητα ραβιολια, τα κρεατοπιτάκια και αδιαφιλονίκητο ατού την ευγένεια των παιδιών που το «τρέχουν».
Αγιος Πέτρος
Μόλις 6 χιλιόμετρα βορειοανατολικά των Καρυών Λακωνίας βρίσκεται το ορεινό χωριό του Αγιου Πέτρου. Από τις Καρυές οδηγεί εκεί ένας δρόμος χωμένος στα δάση του Πάρνωνα και με αρκετά απότομες στροφές που χρειάζεται προσοχή στην οδήγηση. Το χωριό, όμως, αποζημιώνει: Ο επιβλητικός ναός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου δεσπόζει στην κεντρική πλατεία κι αν και το χωριό έχει δεχτεί άφθονες νεωτεριστικές επεμβάσεις, ο πολεοδομικός ιστός διατηρεί αρκετά από τα αρχιτεκτονικά παραδοσιακά του στοιχεία. Αξίζουν της προσοχής επίσης ο παραδοσιακός Πύργος του Τρικαλίτη, οι πέτρινες βρύσες και τα αρκετά αρχοντικά πυργόσπιτα.
Υπάρχουν πολλές επιλογές για φαγητό που μπορεί να ανακαλύψει κανείς σε ταξιδιωτικούς οδηγούς στον Αγιο Πέτρο, εμείς, πάντως, επιλέξαμε να γευτούμε κατσικάκι με χυλοπίτες, χοιρινό με πιπεριές, λουκάνικα και κεφτεδάκια από τα χέρια της κυρίας Μαργαρίτας που έβαλε την φωτιά στην κατσαρόλα με το που ειδοποιήθηκε ότι θα καταφθάσει μια μεγάλη παρέα παρέα συντροφιά με την κόρη της, Ελενα κι έκαναν θαύματα. Μητέρα και κόρη δουλεύουν μόνες τους την ταβέρνα Μαργαρίτα κόντρα στις προσωπικές και γενικές αντιξοότητες με χαμόγελο και μεράκι. Και μόλις τελείωσε το φαγητό, ικανοποιημένη που οι θαμώνες έμειναν ευχαριστημένοι, η Ελενα έβγαλε μια σέλφι λίγο πριν το ξεπροβόδισμα και την πρόποση για καλή αντάμωση - όταν μας φέρει ξανά ο δρόμος προς τον φιλόξενο Πάρνωνα.
Με πληροφορίες από: Ταξιδιωτικός και πεζοπορικός οδηγός Καρυών (Εκδοση - Καταπίστευμα Παναγιώτη Κερχουλά), karyes.gr, snf.org , facebook.com/Άγιος-Πέτρος-Κυνουρίας .