Το 2018 αναμένεται εξαιρετικά ενδιαφέρον και σημαντικό. Στους επόμενους 12 μήνες θα κριθεί το μέλλον της Ελλάδας σε σχέση με τα μνημόνια.
Μέχρι τον Αύγουστο, οπότε και λήγει το 3ο μνημόνιο, θα πρέπει να κερδηθούν 3 στοιχήματα:
Στοίχημα 1ο: Να κλείσει η 4η και τελευταία αξιολόγηση. Δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Περιλαμβάνει πολλά ακανθώδη ζητήματα, όπως την επιλογή μέσω ΑΣΕΠ 3.200 διευθυντών στο δημόσιο,την πώληση μονάδων της ΔΕΗ, μια σειρά αποκρατικοποιήσεις, την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών κ.αλ.
Στοίχημα 2ο: Οι τράπεζες να περάσουν τα stress tests χωρίς σημαντικές αναταράξεις. Βασική προϋπόθεση είναι το επόμενο διάστημα να έχουν γίνει επαρκή βήματα για τη μείωση των κόκκινων δανείων.
Στοίχημα 3ο: Η χώρα να δανειστεί 3 φορές από τις αγορές.
Αν πραγματοποιηθούν επιτυχώς και τα τρία παραπάνω, τότε υπάρχουν μπροστά μας 2 δρόμοι:
1ος δρόμος: «υβριδικό μοντέλο».
Τί σημαίνει: η Ελλάδα δανείζεται μόνη της από τις αγορές τα κεφάλαια που χρειάζεται. Αναμένεται να έχει συγκεντρώσει ένα «μαξιλάρι» αποθεμάτων πάνω από €10 δις, το οποίο θα χρησιμοποιήσει σε περίπτωση που δεν μπορέσει να δανειστεί με χαμηλά επιτόκια.
Εκτός από τα ήδη ψηφισθέντα μέτρα που θα εφαρμοσθούν το 2019-20 (περικοπή συντάξεων, μείωση αφορολόγητου), ασφαλώς θα υπάρχει μία μορφή επιτήρησης. Αυτή πιθανότατα θα σχετίζεται με την εφαρμογή συμφωνημένων μεταρρυθμίσεων, η υλοποίηση των οποίων θα ξεκλειδώνει κάποια μέτρα διευκόλυνσης του χρέους. Επίσης για την 5ετία 2018-2022 ο στόχος πρωτογενούς πλεονάσματος έχει ήδη τεθεί πολύ ψηλά, στο 3,5%.
Καθαρή έξοδος λοιπόν δεν προκύπτει.
Θετικά:
α) Η διεθνής οικονομική συγκυρία είναι ευνοϊκή. Τα επιτόκια παραμένουν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, ενώ η Ευρώπη, δείχνει να ξεπερνά την κρίση, όπως και οι ΗΠΑ.
β) Οι Ευρωπαίοι θέλουν να ξεμπερδεύουν με το ελληνικό πρόβλημα.
β) Το 2018 οι χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας είναι χαμηλές. Υπάρχει λοιπόν ένα χρονικό περιθώριο για να αντιμετωπιστούν καλύτερα οι υψηλές ανάγκες του 2019.
Αρνητικά:
α) Χωρίς την εγγύηση της παρουσίας του ESM οι επενδυτές πιθανώς να αντιδράσουν αρνητικά και τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων να εκτιναχθούν (βλ. περίπτωση 2014 όταν επίσης η τότε κυβέρνηση αρχικά μιλούσε για καθαρή έξοδο).
β) Τα ελληνικά ομόλογα ανήκουν σήμερα στην κατηγορία «σκουπίδια». Θα χρειαστούν απανωτές αναβαθμίσεις σε σύντομο διάστημα από τους οίκους αξιολόγησης.
γ)Η ΕΚΤ θα σταματήσει να δέχεται ως ενέχυρα τα ομόλογα των ελληνικών τραπεζών. Αυτό θα αυξήσει το κόστος δανεισμού τους.
d) Σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά στην παγκόσμια οικονομία (πχ. με τον προβληματικό τραπεζικό τομέα της Κίνας, με τη «φούσκα» των χρηματιστηρίων κλπ), η ευάλωτη ελληνική οικονομία θα είναι απροστάτευτη.
2ος δρόμος: προληπτική πιστωτική γραμμή. Ισχύει για 1 χρόνο. Υπάρχει η δυνατότητα επέκτασης για 1+1 εξάμηνα. Τα χρήματα θα προέλθουν από τα αδιάθετα χρήματα του 3ου μνημονίου, περί τα 27-30 δις.
Τί σημαίνει: υπάρχουν 2 μορφές πιστωτικής γραμμής:
α). Προληπτική (PCCL). Δεν προβλέπει κανενός είδους εποπτεία. Για να ενταχθεί όμως μια χώρα θα πρέπει να έχει εύρωστη οικονομία, πιστοληπτική ικανότητα και βιώσιμο χρέος. Συνεπώς, δύσκολα μπορεί να ενταχθεί σε αυτό το καθεστώς η Ελλάδα.
β). Ενισχυμένης εποπτείας (ECCL). Προϋποθέτει έλεγχο της οικονομίας (το υπ. Οικονομικών θα πρέπει να αποστέλλει στοιχεία σε μηνιαία βάση) και παρέμβαση όπου υπάρχει πρόβλημα. Η εποπτεία ισχύει κανονικά ακόμα κι αν δεν χρειαστεί να αντλήσουμε ούτε ένα ευρώ.
Θετικά:
α) Παρέχει μια μορφή προστασίας στη χώρα και εγγύηση στους επενδυτές να δανείσουν άφοβα την Ελλάδα.
β) Η προστασία αφορά και τις ελληνικές τράπεζες, καθώς η ΕΚΤ θα συνεχίσει να δέχεται ως ενέχυρα τα ομόλογά τους.
γ) Ισχύει μόνο για 1 χρόνο, καλύπτει όμως το κρίσιμο 8μηνο του 2019, οπότε θα πρέπει να αποπληρωθούν μεγάλα ποσά από το χρέος της Ελλάδας.
Αρνητικά:
α) Η εποπτεία θα συνεχιστεί. Θα χρειαστεί μάλιστα η ελληνική κυβέρνηση να διαπραγματευτεί προηγουμένως τους όρους και τις προϋποθέσεις.
β) Απαιτείται να ψηφισθεί από τα κοινοβούλια ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών, μεταξύ των οποίων και της Γερμανίας. Κάτι που εξηγεί την απροθυμία αρκετών Ευρωπαίων για το σενάριο της πιστωτικής γραμμής.
Είναι κατανοητό η κυβέρνηση να θέλει να ξεμπερδεύει με τα μνημόνια και αυτό να το εκμεταλλευτεί επικοινωνιακά. Είναι όμως πιο συνετό να πάρει για ένα μόλις χρόνο την προληπτική πιστωτική γραμμή, ώστε να μην κινδυνεύσει η ανάρρωση του «ασθενή». Μπορεί μάλιστα να το εξηγήσει αυτό επαρκώς στους Έλληνες. Άλλωστε, αυτή θα λήξει τον Αύγουστο 2019, ακριβώς ένα μήνα πριν τις εθνικές εκλογές, ιδανικό timing για να το καρπωθεί εκλογικά.