Στις 26 Δεκεμβρίου 2022 το MAVEN Orbiter της NASA «είδε» τη μαγνητική «ασπίδα» και την ατμόσφαιρα του Άρη να «φουσκώνουν» απότομα κατά χιλιάδες χιλιόμετρα- μια διαστολή η οποία προκλήθηκε από ένα σπάνιο «κενό» στον ηλιακό άνεμο.
Όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα του Live Science, η ατμόσφαιρα του Άρη διεστάλη σε βαθμό που απέκτησε μέγεθος τριπλάσιο του κανονικού της χωρίς καμιά προειδοποίηση- και θεωρείται ότι προκλήθηκε από ένα ιδιαίτερα σπάνιο φαινόμενο «κενού» στα φορτισμένα σωματίδια που εκλύονται συνεχόμενα από τον Ήλιο- τον αποκαλούμενο ηλιακό άνεμο. Αυτό το φαινόμενο έχει λάβει χώρα στη Γη τουλάχιστον μια φορά στο παρελθόν και θα μπορούσε να συμβεί και πάλι σύντομα.
Αναλυτικότερα, στις 26 Δεκεμβρίου του περασμένου έτους, το MAVEN Orbiter (Mars Atmosphere and Volatile Evolution), που κινείται γύρω από τα υψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας του Κόκκινου Πλανήτη από το 2014, παρατήρησε πως η μαγνητόσφαιρα (η μαγνητική «ασπίδα») του Άρη διεστάλη και επεκτάθηκε κατά χιλιάδες χιλιόμετρα, όπως ανέφεραν επιστήμονες. Αυτό επέτρεψε στην αραιή ατμόσφαιρα του Άρη να επεκταθεί προσωρινά, γεμίζοντας το κενό που προέκυψε.
Μετά από εξέταση των δεδομένων του διαστημοπλοίου, επιστήμονες του MAVEN πρόσεξαν πως το φαινόμενο συνέπεσε μια πολύ μεγάλη πτώση (υποεκατονταπλασιασμό) των σωματιδίων του ηλιακού ανέμου που χτυπούσαν το διαστημόπλοιο. «Όταν πρωτοείδαμε τα δεδομένα, και πόσο δραματική ήταν η πτώση στον ηλιακό άνεμο, ήταν σχεδόν απίστευτο» είπε ο Τζάσπερ Χάλεκας, ηλιοφυσικός στο University of Iowa που ηγήθηκε της σχετικής έρευνας.
Τα ευρήματα παρουσιάστηκαν στις 11 Δεκεμβρίου στο American Geophysical Union’s Fall Meeting. «Ήταν ένα πραγματικά ανώμαλο ηλιακό γεγονός» δήλωσε η Σάνον Κάρι, επικεφαλής ερευνήτρια της αποστολής MAVEN.
Κανονικά ο ηλιακός άνεμος «βομβαρδίζει» ασταμάτητα τον Άρη και κάθε άλλο πλανήτη του Ηλιακού Συστήματος, κάτι που έχει κάνει τον Άρη να χάσει το μεγαλύτερο μέρος της ατμόσφαιράς του. Η μαγνητόσφαιρα του Άρη, ή ό,τι έχει απομείνει από αυτήν, ασκεί συνέχεια πίεση εναντίον του ηλιακού ανέμου, με αποτέλεσμα την εκτροπή των περισσότερων σωματιδίων γύρω από τον πλανήτη. Ωστόσο όταν μειώθηκε ο άνεμος δεν υπήρχε τίποτα για να πιέσει η μαγνητόσφαιρα, με αποτέλεσμα να επεκταθεί προς τα έξω. Μόλις ο άνεμος άρχισε και πάλι, η μαγνητόσφαιρα επέστρεψε στα κανονικά της όρια.
Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί και στη Γη το 1999, όταν ο ηλιακός άνεμος «σχεδόν εξαφανίστηκε» για τρεις ημέρες (10 με 12 Μαΐου), κάτι που επέτρεψε στην ατμόσφαιρά μας να διασταλεί πολύ, αποκτώντας όγκο περίπου εκατονταπλάσιο του κανονικού. Ωστόσο δεν παρατηρήθηκε κάποια βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη ζημιά στον πλανήτη μας.
Οι επιστήμονες θεωρούν πως αυτές οι ξαφνικές εξαφανίσεις του ηλιακού ανέμου είναι αποτέλεσμα σπάνιων κενών στη ροή σωματιδίων, που λαμβάνουν χώρα επειδή ασυνήθιστα γρήγορα σωματίδια στον ηλιακό άνεμο κάποιες φορές ξεπερνούν αυτά που βρίσκονται μπροστά τους, αφήνοντας έναν άδειο χώρο εκεί όπου θα ήταν κανονικά ο ηλιακός άνεμος.
Σε μελέτη το 2008 που δημοσιεύτηκε στο Astronomy & Astrophysics ερευνητές συνέδεσαν την ατμοσφαιρική διαστολή του 1999 στη Γη με μια μεγάλη «στεμματική τρύπα», ή κενό στην ηλιακή επιφάνεια, που εμφανίστηκε λίγο πριν την διαστολή της ατμόσφαιρας του πλανήτη. Οι τρύπες αυτές έχουν πιο αδύναμα μαγνητικά πεδία από τον υπόλοιπο Ήλιο, κάτι που επιτρέπει στον ηλιακό άνεμο να φεύγει από τον Ήλιο ταχύτερα του φυσιολογικού.
Οι στεμματικές τρύπες θα μπορούσαν να γίνουν πιο συχνές τα επόμενα χρόνια, καθώς ο Ήλιος φτάνει στο αποκορύφωμα του περίπου 11ετούς κύκλου δραστηριότητάς του- το αποκαλούμενο ηλιακό μέγιστο.