Ενώπιον αυξανόμενων εντάσεων στο εσωτερικό και αβεβαιότητας σχετικά με την αξιοπιστία των ενόπλων δυνάμεων και των υπηρεσιών επιβολής νόμου, ο πρόεδρος του Καζακστάν στράφηκε προς μια συμμαχία υπό την αιγίδα της Ρωσίας για να ζητήσει βοήθεια.
Εντός ωρών, ο Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφαλείας (ΟΣΣΑ- CSTO) ανακοίνωσε πως ήταν έτοιμος να αποδεχτεί την έκκληση για βοήθεια. Την Πέμπτη αεροσκάφη με ρωσικές επίλεκτες αερομεταφερόμενες μονάδες κατευθύνονταν προς το Καζακστάν. Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Καζακστάν, Σουχράτ Νουρίσεφ, είπε πως θα αναπτυσσόταν ειρηνευτική δύναμη 2.500 στρατιωτικών του ΟΣΣΑ.
Πρόκειται για την πρώτη φορά που ο Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφαλείας εμπλέκεται ενεργά σε επιχείρηση.
Τι είναι ο ΟΣΣΑ;
Ο Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφαλείας σχηματίστηκε στο πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του 1990 μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Πέρα από τη Ρωσία, περιλαμβάνει την Αρμενία, τη Λευκορωσία, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν.
Παρά το όνομά του, ο οργανισμός κατά καιρούς δυσκολευόταν να προσδιορίσει ποιος είναι ο ακριβής σκοπός του. Η αποτυχία του να εμπλακεί σε πολλαπλές κρίσεις ασφαλείας μεταξύ των μελών του ανά το πέρασμα των ετών έκανε αναλυτές ασφαλείας να αμφισβητούν τη βιωσιμότητά του. Την περασμένη άνοιξη δύο μέλη του, το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν, ενεπλάκησαν σε μια αιματηρή συνοριακή διαμάχη, με τον ΟΣΣΑ να παρατηρεί απαθής.
Ο οργανισμός αντ’αυτού έχει εστιάσει πιο έντονα στην αύξηση της ετοιμότητας ως προς πιθανά «απόνερα» από το Αφγανιστάν, που έχει μεγάλο μήκος συνόρων με το Τατζικιστάν. Η Ρωσία έχει περίπου 7.000 στρατιωτικούς στη χώρα.
Γιατί το Καζακστάν ζήτησε την υποστήριξη του ΟΣΣΑ;
Για να νομιμοποιήσει την έκκλησή του για στρατιωτική βοήθεια από το εξωτερικό, ο πρόεδρος του Καζακστάν, Κασίμ Γιόμαρτ Τοκάγεφ, βγήκε στην τηλεόραση αργά την Τετάρτη και είπε ότι οι ταραχές υποκινούνται από «διεθνείς τρομοκρατικές οργανώσεις». Αυτό το πλαίσιο ήταν σημαντικό σημαντικό, επειδή ο ΟΣΣΑ υποτίθεται πως είναι σχεδιασμένος για να προστατεύει τις χώρες- μέλη από εξωτερική επιθετικότητα. Είναι ασαφές, ωστόσο, ποιες εξωτερικές οργανώσεις μπορεί υποτίθεται να υποκινούν τις ταραχές στο Καζακστάν.
Η παρούσα κρίση άρχισε κατά τις αρχές αυτής της εβδομάδας, με διαδηλώσεις σχετικά με την απότομη άνοδο στις τιμές καυσίμων για αυτοκίνητα. Καθώς άρχισαν μεγάλες διαδηλώσεις ανά τη χώρα, και βίαια επεισόδια ξεσπούσαν στο Αλμάτι, την οικονομική πρωτεύουσα της χώρας, εμφανίζονταν αναφορές σε κάποιες τοποθεσίες πως οι υπηρεσίες επιβολής νόμου αρνούνταν να καταστείλουν τις κινητοποιήσεις, κάτι που αποτελεί το σύνηθες πρωτόκολλο στο Καζακστάν. Αυτό έχει οδηγήσει σε εικασίες πως ο Τοκάγεφ, που έγινε πρόεδρος το 2019, ανησυχούσε για το πόσο πιστές του ήταν οι υπηρεσίες ασφαλείας του.
Ποια είναι η αποστολή του ΟΣΣΑ;
Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας είπε ότι οι δυνάμεις του μεταφέρονταν στο Καζακστάν με αεροσκάφη Il-76 και An-124. Ρωσικά στρατιωτικά μεταγωγικά θα μετέφεραν επίσης δυνάμεις από τη Λευκορωσία, το Τατζικιστάν, το Κιργιστάν και την Αρμενία. Οι ρωσικές δυνάμεις προέρχονται από μονάδες του στρατού ειδικά εκπαιδευμένες για αποστολές ταχείας αντίδρασης. Της αποστολής στο Καζακστάν θα ηγηθεί ο Αντρέι Σερντιούκοφ, επικεφαλής των ρωσικών αερομεταφερόμενων δυνάμεων.
Πώς βλέπουν οι πολίτες του Καζακστάν την εμπλοκή του ΟΣΣΑ;
Το θέαμα Ρώσων στρατιωτών να περιπολούν στους δρόμους της χώρας τους ια προκαλέσει ανάμεικτα συναισθήματα μεταξύ των πολιτών του Καζακστάν. Το Καζακστάν είναι στενός και πιστός σύμμαχος της Μόσχας, και κατά κανόνα η στάση απέναντι στη Ρωσία είναι θετική.
Ωστόσο, υπάρχει έντονη ανησυχία σχετικά με την ιστορικά επιθετική συμπεριφορά της Ρωσίας απέναντι στους γείτονές της. Το Κρεμλίνο είχε επικαλεστεί προβληματισμούς περί καταπίεσης των ρωσόφωνων στην Ουκρανία όταν προσάρτησε την Κριμαία το 2014. Το Καζακστάν, τα εδάφη του οποίου είχαν κατακτηθεί από τη Ρωσική Αυτοκρατορία τον 19ο αιώνα, έχει ένα μεγάλο πληθυσμό ρωσικής καταγωγής στις βόρειες περιοχές του και εθνικιστές πολιτικοί στη Μόσχα συχνά μιλούν για ανάγκη επέμβασης υπέρ τους κάποια στιγμή.
Σε συνέντευξή του στο ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων RIA Novosti ο γενικός γραμματέας του ΟΣΣΑ, Στανισλάβ Ζας, απέρριψε τους ισχυρισμούς πως τα στρατεύματα του Οργανισμού αποτελούσαν προπέτασμα για την επιβολή της ρωσικής εξουσίας στο Καζακστάν. «Έχουν ειπωθεί κάποιες ασυναρτησίες σχετικά με το πώς αυτό είναι εισβολή ή κάτι τέτοιο...λυπάμαι, αυτά είναι απλά εντελώς χαζά».
Ο Τοκάγεφ, παρόλα αυτά, θα βρεθεί αντιμέτωπος με ερωτήματα από πλευράς του λαού του για το κατά πόσον η προθυμία του να καλωσορίσει ξένα στρατεύματα δεν αποτελεί πλήγμα για την εθνική κυριαρχία του Καζακστάν.
Πόσο θα παραμείνουν τα στρατεύματα του ΟΣΣΑ;
Όσο χρειαστεί, είπε στο RIA Novosti ο Ζας. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ημέρες ή ακόμα και εβδομάδες. Η επίσημη θέση είναι πως το Καζακστάν χρειάζεται απλά να το πει και τα στρατεύματα του ΟΣΣΑ θα φύγουν.
Ρωσικές δυνάμεις έχουν ήδη αναπτυχθεί στο αεροδρόμιο του Αλμάτι, όπου είχαν λάβει χώρα οι σοβαρότερες ταραχές. Αν και ο Νουρίσεφ, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, είπε πως συνολικά περίπου 2.500 στρατιώτες του ΟΣΣΑ αναπτύσσονται στο Καζακστάν, ρωσικά ΜΜΕ έκαναν λόγο για 3.000 στρατιώτες από πλευράς της Ρωσίας και μόνο.
Η κυβέρνηση του Καζακστάν είπε την Παρασκευή πως η «συνταγματική τάξη» είχε αποκατασταθεί σε όλη τη χώρα, μα συνεχίζονταν κάποιες ταραχές στο Αλμάτι.