Ο ήχος των αόρατων όπλων που οπλίζονται στην ελεγχόμενη από τα Ηνωμένα Εθνη ουδέτερη ζώνη αντηχεί σε όλη την Κύπρο, εντείνοντας τις ανησυχίες ότι η η στάσιμη σύγκρουση στο νησί θα μπορούσε και πάλι να αναζωπυρωθεί.
Τα τυφέκια είναι μόνο η κορυφή μιας σειράς πρόσφατων κλιμακώσεων από Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους - δύο αντίπαλα στρατόπεδα που χωρίζονται κατά μήκος της ουδέτερης ζώνης μήκους 180 χιλιομέτρων που διασχίζει το μεσαιωνικό κέντρο της πρωτεύουσας.
Η ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, γνωστή ως UNFICYP, έχει διαπιστώσει ανάπτυξη όπλων μεγάλου διαμετρήματος (όπως πολυβόλα και ρουκετοβόλα) σε θέσεις σκοπιάς, κατασκευή εκατοντάδων νέων θέσεων μάχης καθώς και εγκατάσταση δεκάδων καμερών υψηλής τεχνολογίας με ικανότητα υπέρυθρης ακτινοβολίας, δήλωσε ο απερχόμενος Αρχηγός Στρατιωτικού Επιτελείου της δύναμης, συνταγματάρχης Μπεν Ράμσεϊ.
Τέτοιες ενέργειες θεωρούνται παραβιάσεις της ζώνης ασφαλείας και συμβαίνουν εσχάτως όλο και πιο συχνά. «Κανείς δεν ακούει», είπε ο συνταγματάρχης Ράμσεϊ στο Associated Press. «Ενας λάθος υπολογισμός είναι θέμα χρόνου» προειδοποίησε.
Η ουδέτερη ζώνη που συνδέει τον βορρά και τον νότο -περισσότερο από 6 χιλιόμετρα στο μεγαλύτερο πλάτος της αλλά μόλις λίγα μέτρα στο στενότερο σημείο της- χρησιμεύει ως υπενθύμιση των δεινών της Κύπρου, που κορυφώθηκαν με την τουρκική εισβολή το 1974.
Ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ είχαν αναπτυχθεί στην Μεγαλόνησο για να καταπνίξουν τις μάχες μεταξύ των δύο πλευρών μια ολόκληρη δεκαετία πριν από την εισβολή και, στη συνέχεια, η αποστολή τους επεκτάθηκε για να περιπολούν στη νεκρή ζώνη.
Οι δύο πλευρές χαλάρωσαν τη στρατιωτική τους ετοιμότητα μετά από μια συμφωνία το 1989 μεταξύ των Τουρκοκυπρίων στο βόρειο τμήμα του νησιού και των Ελληνοκυπρίων στο νότο, βάσει της οποίας συμφώνησαν σε μια οπισθοχώρηση των δυνάμενών τους.
Τώρα, παραμονές της 50ης επετείου μιας τραγωδίας που άφησε την Κύπρο ως το μόνο εναπομείναν διχοτομημένο μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι αυξημένες εντάσεις είναι κάτι που η διεθνής κοινότητα δεν μπορεί να αντέξει - ιδιαίτερα σε ένα νησί από το οποίο έχουν αποσταλεί χιλιάδες τόνοι ανθρωπιστικής βοήθειας στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο Γάζα.
Μέχρι στιγμής το 2024, έχει σημειωθεί αύξηση κατά 70% στις παραβιάσεις στην ουδέτερη ζώνη σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν, υπογραμμίζει ο συνταγματάρχης Ράμσεϊ, κυρίως λόγω κατασκευών και από τις δύο πλευρές εντός της ουδέτερης περιοχής. Το 2023, σημειώθηκε αύξηση 60% σε τέτοιες παραβιάσεις.
Τους καλοκαιρινούς μήνες παρατηρούνται οι περισσότερες παραβιάσεις σε αυτό που ο συνταγματάρχης αποκαλεί «αθόρυβο πεδίο μάχης» στο οποίο «παίζεται ένα παιχνίδι σκάκι».
Μόνο 800 στρατιωτικοί είναι διαθέσιμοι για να περιπολούν όλο το μήκος της ουδέτερης ζώνης, κάτι που ο συνταγματάρχης Ράμσεϊ παραδέχτηκε ότι αποτελεί πρόκληση. Ωστόσο, ο ΟΗΕ έχει τις δικές του κάμερες παρακολούθησης υψηλής τεχνολογίας για να εντοπίζει τυχόν μη εξουσιοδοτημένες εισβολές στη νεκρή ζώνη και να αποστέλλει γρήγορα ειρηνευτικές δυνάμεις σε πιθανά hot spots προτού τα πράγματα ξεφύγουν.
Με τη βοήθεια ενός προγράμματος τεχνητής νοημοσύνης που ονομάζεται Python Scripts μπορεί να προβλέψει πότε και πού θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν καταπατήσεις στη ζώνη προστασίας. Επίσης άνοιξαν εκ νέου ένα διοικητήριο εντός της ουδέτερης ζώνης της Λευκωσίας από όπου οι ειρηνευτικές δυνάμεις μπορούν να παρακολουθούν οποιαδήποτε δραστηριότητα όλο το 24ωρο.
Το 2023, Τουρκοκύπριοι επιτέθηκαν σε ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ επειδή στάθηκαν εμπόδιο σε συνεργεία τα οποία ήθελαν να κατασκευάσουν έναν δρόμο που θα καταπατούσε την ουδέτερη ζώνη.
Οι Τουρκοκύπριοι αμφισβήτησαν την εξουσία της UNFICYP εντός της ουδέτερης ζώνης, προσπαθώντας να πιέσουν τον ΟΗΕ να αναγνωρίσει την κρατική υπόσταση που ανακήρυξαν μονομερώς το 1983. Μόνο η Τουρκία αναγνωρίζει το αποσχισμένο κράτος και διατηρεί περισσότερους από 35.000 στρατιώτες εκεί.
Ο Πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Χριστοδουλίδης επιρρίπτει την ευθύνη για τις παραβιάσεις της νεκρής ζώνης στην Τουρκία και τους Τουρκοκύπριους, αν και ο ΟΗΕ λέει ότι εξοπλισμός επιτήρησης υψηλής τεχνολογίας που η κυπριακή κυβέρνησή εγκατέστησε πρόσφατα κατά μήκος της νεκρής ζώνης χαρακτηρίζεται επίσης ως παραβίαση. Κύπριοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι οι κάμερες εγκαταστάθηκαν για να παρακολουθούν και να αποτρέπουν πιθανές διελεύσεις αιτούντων άσυλο προς το νότο.
Οι δύο πλευρές δεν έχουν συμμετάσχει σε πραγματικό διάλογο για μια ειρηνευτική συμφωνία εδώ και επτά χρόνια, αφού η τελευταία σημαντική προσπάθεια για επανένωση του νησιού ως ομόσπονδη δημοκρατία που αποτελείται από τουρκοκυπριακές και ελληνοκυπριακές ζώνες κατέρρευσε.
Η νέα προσπάθεια της προσωπικής απεσταλμένης του αρχηγού του ΟΗΕ, Μαρία Ανχέλα Ολγκίν Κουεγιάρ, να επαναφέρει τις δύο πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων φαίνεται να παραπαίει.
Ο αρχηγός της αποστολής του ΟΗΕ στην Κύπρο, Κόλιν Στιούαρτ, προειδοποίησε νωρίτερα τον Ιούλιο ότι εάν σταματήσουν οι προσπάθειες για ειρηνευτικές συνομιλίες, θα υπάρξουν «συνέπειες στη νεκρή ζώνη».
Είναι μια ανησυχία που συμμερίζονται η Τουρκοκύπρια Ιπέκ Μπόρμαν και η Ελληνοκύπρια Αννα Κουκκίδη-Προκοπίου, αμφότερες μέλη της διευθύνουσας επιτροπής του νεοϊδρυθέντος Δικοινοτικού Συνασπισμού Γυναικών Κύπρου, μιας ομάδας αφιερωμένης στην ισότιμη φωνή των γυναικών και τη συμμετοχή στην ειρηνευτική διαδικασία του νησιού.
Τον Ιούνιο, η Χεζμπολάχ προειδοποίησε την Κύπρο να μην επιτρέψει στον στρατό του Ισραήλ να χρησιμοποιήσει τα αεροδρόμια στο νησί για να βομβαρδίσει τον Λίβανο. Οι Μπόρμαν και Κουκκίδη-Προκοπίου επισημαίνουν την απειλή ως παράδειγμα για να καταδείξουν ότι η διχοτόμηση της Κύπρου δεν μπορεί πλέον να θεωρείται ως μια παραγκωνισμένη σύγκρουση, απομονωμένη από τα εξελισσόμενα γεγονότα σε μια ταραχώδη περιοχή.
«Η Κύπρος είναι μέρος ενός περιφερειακού παζλ ασφάλειας. Χρειάζεται ο κόσμος άλλη μια σύγκρουση; Χρειάζεται ο κόσμος άλλη μια πυρκαγιά;» διερωτάται η Αννα Κουκκίδη-Προκοπίου. Χωρίς επιστροφή στις συνομιλίες, «δυστυχώς, θα μπορούσαμε ενδεχομένως να βρεθούμε μπροστά σε μια κλιμάκωση των εντάσεων που θα ήταν πολύ αργά για να ελέγξουμε», καταλήγει.
