Τι ακριβώς συνέβη στην Ιταλία;
Ο πρωθυπουργός, Τζουζέπε Κόντε, δήλωσε ότι παραιτείται, μετά την «ανταρσία» του υπουργού Εσωτερικών, Ματέο Σαλβίνι.
Ο Κόντε πραγματοποίησε ολομέτωπη επίθεση κατά του Σαλβίνι, τον οποίο χαρακτήρισε «ανεύθυνο» και τον κατηγόρησε ότι δημιούργησε μιας νέα πολιτική κρίση στην Ιταλία για να εξυπηρετήσει «προσωπικά και κομματικά συμφέροντα».
Και τι γίνεται τώρα;
Ο πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα θα ξεκινήσει διαβουλεύσεις για να διαπιστώσει αν υπάρχει δυνατότητα συγκρότησης νέου κυβερνητικού συνασπισμού ή αν θα πρέπει να προκηρυχθούν εκλογές, πιθανότατα τον Οκτώβριο.
Ποιος θέλει εκλογές;
Ο Σαλβίνι. Αν ο ηγέτης της Λέγκας του Βορρά καταφέρει να πάει σε εκλογές, τις οποίες τόσο πολύ επιθυμεί, και εφόσον οι επιδόσεις του στην κάλπη είναι τόσο καλές όσο δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, θα έχει την ευκαιρία να εδραιώσει την κυριαρχία του στην εξουσία και τη φήμη του ως ο πιο ισχυρός - και για τους επικριτές του ο πιο καταστροφικός - εθνικιστής ηγέτης στην Ευρώπη. Με αυτόν τον στόχο ενόψει εκλογών, ο Σαλβίνι - και όχι η αντιπολίτευση - ζήτησε την ψήφο δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης.
Πόσο πιθανή είναι μία κυβέρνηση συνασπισμού;
Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων (M5S), νιώθοντας προδομένο από τον Σαλβίνι και φοβούμενο πως οι εκλογές θα αφήσουν πολλά από τα μέλη του εκτός κοινοβουλίου, εμφανίζεται ανοιχτό σε μια ενδεχόμενη συμμαχία με το Δημοκρατικό Κόμμα. Το κατά πόσο, όμως, οι δύο πλευρές μπορούν να ξεπεράσουν την μεταξύ τους εχθρότητα και τις μεγάλες διαφορές που τους χωρίζουν, ώστε να συγκροτήσουν κυβερνητικό συνασπισμό πλειοψηφίας, είναι κάτι που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει.
Για πολλά χρόνια ο επικεφαλής του M5S, Λουίτζι Ντι Μάιο, και ο πρώην πρωθυπουργός, Ματέο Ρέντσι - μια δύναμη ακόμη υπολογίσιμη μέσα στο Δημοκρατικό Κόμμα - ήταν ορκισμένοι εχθροί. Τώρα, ωστόσο, μπορεί να έχουν βρει έναν κοινό σκοπό, αποφεύγοντας τις εκλογές, παραμένοντας στο κοινοβούλιο και στερώντας από τον Σαλβίνι την δυνατότητα να διευρύνει την κυριαρχία του ως υπουργός Εσωτερικών.
Και ο Σαλβίνι τι λέει για όλα αυτά;
Ο Σαλβίνι - που πυροδότησε την κρίση στην Ιταλία ζητώντας ψήφο δυσπιστίας κατά του Κόντε - φαίνεται πως κατάλαβε ότι ο διακαής πόθος του για πρόωρες εκλογές ίσως να μην ήταν και τόσο εφικτός και έτσι τις τελευταίες ημέρες εμφανίστηκε πρόθυμος να στηρίξει τον Κόντε, με την ελπίδα ότι η κυβέρνηση, την οποία ο ίδιος προσπάθησε να ρίξει, θα μπορούσε τελικά να σταθεί με τον ίδιο στο σχήμα της.
Σε μια δραματική μεταστροφή, ο πιο δημοφιλής - αλλά και πιο ταπεινωμένος τώρα - πολιτικός της Ιταλίας «κατάντησε» να προσπαθεί να τα ξαναβρεί με το Κίνημα των Πέντε Αστέρων για να αποφύγει την κρίση. Αντί να γίνει ο ίδιος Πρωθυπουργός, άρχισε να διαδίδεται στη Ρώμη η φήμη πως ο Σαλβίνι θα υποστήριζε τον Ντι Μάιο για την πρωθυπουργία σε ένδειξη συμφιλίωσης.
Ο Κόντε, όμως, δεν του έκανε τη χάρη και παραιτήθηκε πριν από την ψηφοφορία για την πρόταση δυσπιστίας. Από την πλευρά του το M5S, που είναι πολύ πιο κοντά ιδεολογικά με τον θεωρητικά ανεξάρτητο Κόντε, θέλησε να τελειώσει τη σχέση του με τη Λέγκα.
Σε περίπτωση εκλογών, πόσο πιθανό είναι να κερδίσει ο Σαλβίνι;
Τον τελευταίο χρόνο, η δημοτικότητα του Σαλβίνι έχει διπλασιαστεί σχεδόν στο 40% - ποσοστό που θεωρείται «ταβάνι» για την κατακερματισμένη πολιτικά Ιταλία - υπερκερνώντας και ντροπιάζοντας συνεχώς το άπειρο και συχνά αδέξιο Κίνημα των Πέντε Αστέρων. Τα ποσοστά του τελευταίου έχουν μειωθεί στο μισό, καθιστώντας επικίνδυνες τις εκλογές για το μέλλον των μελών του στο Κοινοβούλιο.
Αυτό το μήνα ο Σαλβίνι χρησιμοποίησε την παράλυση της κυβέρνησης στα έργα υποδομής ως λόγο για να ανακοινώσει το θάνατο της κυβέρνησης - «η πλειοψηφία δεν υπάρχει πια», δήλωσε - καθώς ζήτησε νέες εκλογές. «Ας ακούσουμε τους ψηφοφόρους, γρήγορα», είπε.
Σύντομες και στοχευμένες διαβουλεύσεις το επόμενο 48ωρο
Ακόμη και το βραχύ χρονοδιάγραμμα των διαβουλεύσεών του με τους πολιτικούς αρχηγούς, που θα είναι σύντομες και στοχευμένες μέσα στο επόμενο 48ωρο, καταδεικνύουν τη βούληση του Ιταλού προέδρου Σέρτζο Ματαρέλα να δώσει ένα τέλος στην κυβερνητική κρίση, με τη δημιουργία ενός νέου σχήματος που θα κληθεί ν’ αντιμετωπίσει την υπερεπείγουσα οικονομική κατάσταση της χώρας.
Οι χρόνοι της διαβούλευσης είναι οι εξής: πρώτος γύρος μέχρι το βράδυ της Πέμπτης και κατόπιν εάν τα κόμματα θελήσουν επιπλέον χρόνο για να εμβαθύνουν και να καθορίσουν ένα σαφές και σοβαρό πλαίσιο συμφωνίας, θα τους δoθεί μία επιπλέον ημέρα. Σε αντίθετη περίπτωση, θα αναλάβει μία «μεταβατική, εκλογική κυβέρνηση» με αποκλειστικό σκοπό να οδηγήσει τη χώρα στις εκλογές.
Ουσιαστικά ο κύβος έχει ριφθεί. Ο Ματαρέλα δεν έχει σκοπό να ενορχηστρώσει σχέδια για τον ορισμό μίας «θεσμικής κυβέρνησης», αναλαμβάνοντας όχι τον θεσμικό ρόλο του διαιτητή, αλλά εκείνον του σκηνοθέτη. Αλλωστε γι’ αυτό εκλείπουν οι αντικειμενικές συνθήκες και η εμπιστοσύνη μεταξύ των κομμάτων.
Στόχος του Ματαρέλα είναι να αποφευχθεί η επανάληψη της μακράς σειράς διερευνητικών επαφών, με τακτικισμούς, ψευδεπίγραφα ανοίγματα, που στο τέλος μπορεί και να μην οδηγήσουν πουθενά, μετατρέποντας απλώς το Κουηρινάλιο μέγαρο σε ένα εργαστήριο πολιτικής στρατηγικής. Ο Ματαρέλα θέλει να αποτρέψει την περίπτωση να υπάρξει μία τύποις διαβούλευση μεταξύ του Κινήματος των 5 Αστέρων με το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα και μετά μία αποτυχία της να στραφεί ο ηγέτης του Κινήματος Λουΐτζι Ντι Μάγιο ξανά προς τον ηγέτη της ακροδεξιάς Λέγκας Ματέο Σαλβίνι για να επαναλάβουν το κυβερνητικό εγχείρημά τους. Άλλωστε τούτην την υπόθεση την έχουν θίξει και αρκετά στελέχη του αντισυστημικού Κινήματος.
Εξάλλου, μετά την ομιλία του πρωθυπουργού Τζουζέπε Κόντε στη Γερουσία, εξανέμισε την όποια πιθανότητα, την οποία είχε υπαινιχθεί και ο Ντι Μάιο, για μία δεύτερη κυβέρνηση Κόντε. Την ελπίδα τούτη εξανέμισε ο επικεφαλής του Δημοκρατικού Κόμματος Νικόλα Τζινγκαρέτι επισημαίνοντας πως στον λόγο του ο Κόντε έπλεξε το εγκώμιο της 15μηνης πρωθυπουργίας του, κατά την οποίαν ουσιαστικά βρισκόταν είτε στο περιθώριο, είτε δρούσε ως ενεργούμενο, των δύο κομμάτων της συγκυβέρνησης. «Ομιλία αυτοδιάλυσης», τόνισε ο Τζινγκαρέτι.
Αυτή η δήλωση του Τζινγκαρέτι φανερώνει και τη στάση που αναμένεται να τηρήσει σήμερα ο επικεφαλής του PD κατά την επίσκεψή του στον Ματαρέλα. Το PD λαμβανομένης υπόψη της κατάστασης—οικονομικά στοιχεία, αξιακή και πρακτική οπισθοδρόμηση της κοινωνίας, δρομολογημένα νομοσχέδια—θα δεχθεί μεν να συμμετέχει στον σχηματισμό κυβέρνησης, αλλά με την προϋπόθεση πως θα πραγματωθεί μία «Κοπερνίκεια επανάσταση» όσον αφορά τη λογική που διέπει έως σήμερα τη λήψη αποφάσεων. Δηλ. δεν είναι ένα «συμβόλαιο» συνεργασίας εκείνο που θα επιδιώξει ο Τζινγκαρέτι: ή θα υπάρξει «ένα πολιτικό σύμφωνο», είτε θα υπάρξουν εκλογές. Το PD θα το επαναλάβει: η κυβέρνηση δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ούτε και οι εκλογές.
Βέβαια, στην όλη υπόθεση υπάρχει και ο «παράγων Ρέντσι». Ο πρώην πρωθυπουργός και «γκρίζα εξοχότης» του PD έχει υπό τον έλεγχό του την πλειοψηφία των εκλεγμένων βουλευτών και Γερουσιαστών του κόμματος. Όλα υποδεικνύουν και η στάση του έως σήμερα το αποδεικνύει, πως σε περίπτωση σχηματισμού κυβέρνησης θα αποδειχθεί ως καθοριστικός παράγοντας τόσο για τη διάρκεια ζωής, όσο και για τις αποφάσεις που θα λάβει το νέο σχήμα, καθώς διαθέτει τα «νούμερα» για να παίξει ενεργό ρόλο.
Αυτό το δεδομένο δικαιολογεί τον σκεπτικισμό που καλλιεργείται μέσα στους κόλπους του Κινήματος 5 Αστέρων. Επηρεασμένα πολλά στελέχη του και από τις κατηγορίες του Σαλβίνι κατά του Ρέντσι, της πρώην υπουργού του Άννας Μαρίας Μπόσκι για την τράπεζα Ετρουρία, μία συμμαχία με τους εχθρούς που κατηγορούσαν προ των εκλογών του Μαρτίου 2018, είναι ένα πικρό ποτήρι που πρέπει να πιούν. Επιπλέον, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι ο Ρέντσι δεν πρόκειται να πραγματώσει την «απειλή» του για δημιουργία νέου κόμματος και διάσπαση του PD. Τότε το κόμμα του θα είναι η τρίτη δύναμη μέσα στην κυβέρνηση, με αρχηγό τον Ρέντσι και κοινοβουλευτική επικεφαλής τημ Μπόσκι να παρακάθεται στις κρίσιμες συνεδριάσεις με τους αντίστοιχους επικεφαλής του Κινήματος και του PD.
Για αυτό και ο Ματαρέλα όρισε τόσο αυστηρό και βραχύ χρονοδιάγραμμα. Γιατί ο γρίφος του σχηματισμού κυβέρνησης μπορεί να αποδειχθεί άλυτος.