Μέχρι πέρυσι πραακτικά δεν ήταν εφικτό για τις περισσότερες ανύπαντρες γυναίκες να γίνουν μητέρες στην Κίνα. Αλλά μια κοινωνική αλλαγή που βρίσκεται σε εξέλιξη, οδηγεί σε αλλαγές και στην πολιτική. Στο διαμέρισμά της στα περίχωρα της Σαγκάης, η Ζανγκ Μέιλι κοιμίζει το μωρό της. Σε λίγο θα το αποχωριστεί για να εργαστεί.
Όσο η μητέρα του εργάζεται, θα το φροντίζει η γιαγιά του - η οποία πρόσφατα μετακόμισε στη μεγαλύτερη πόλη της Κίνας για να βοηθήσει την κόρη της να μεγαλώσει το παιδί της. Το ότι δεν υπάρχει πατέρας στη ζωή του μικρού Χενγκ Χενγκ θα αποδοκιμαζόταν από πολλούς στην Κίνα, ειδικά σε πιο συντηρητικές αγροτικές και περιφερειακές περιοχές. Η πεποίθηση ότι ένα παιδί δεν πρέπει να φέρει σε αυτόν τον κόσμο χωρίς μητέρα και πατέρα εξακολουθεί να είναι ευρέως διαδεδομένη εδώ.
Η Ζανγκ Μέιλι δηλώνει τυχερή που μετακόμισε στη Σαγκάη για να διευθύνει μια επιχείρηση, επειδή το να είσαι ανύπαντρη μητέρα σε αυτή τη μεγαλούπολη είναι πολύ πιο αποδεκτό. «Είμαι ευγνώμων για την ανοχή της Σαγκάης», λέει. «Είμαι από την επαρχία Χενάν, μια περιοχή στην οποία θα υπήρχαν πολλές διακρίσεις εναντίον μου ως ανύπαντρη μητέρα». Έγινε ανύπαντρη μαμά αφού η οικογένεια του φίλου της απέρριψε την επιλογή του για νύφη. Θεωρούσαν τη θέση της στην κοινωνία πολύ μέτρια. Την χώρισε λοιπόν – παρόλο που ήταν έγκυος στο παιδί του.
Η μητέρα της, Ζάο, στην ερώτηση πώς ένιωσε όταν άκουσε την είδηση ότι η κόρη της, η οποία είναι 25 ετών, θα κρατούσε το μωρό απάντησε: «Πώς ένιωσα; Ήμουν κομμάτια. Είναι πολύ δύσκολο να μεγαλώσεις ένα παιδί μόνος σου. Και στη γενέτειρά μας, θα υπήρχε κριτική από τους γείτονες.»
«Τώρα τον βλέπω, είμαι πολύ χαρούμενη», λέει με ένα τεράστιο χαμόγελο στα χείλη, έχοντας πλέον γίνει γιαγιά. Η Ζανγκ Μέιλι έχει επιλογές που πολλές ανύπαντρες γυναίκες δεν έχουν επειδή έχει τη δική της μικρή επιχείρηση. Αυτό της δίνει περισσότερη ανεξαρτησία και έλεγχο στη ζωή της.
Αν και με το μικρό μαγαζί μασάζ που διευθύνει εξακολουθεί να αντιμετωπίζει δυσκλίες μετά τον Covid, δεν χρειάζεται να πάρει άδεια από έναν εργοδότη ή να παλέψει για κοινωνική αποδοχή σε έναν χώρο εργασίας, επειδή γέννησε έναν γιο που θα μεγαλώσει χωρίς τον μπαμπά του.
Φυσικά, δεν ήταν εύκολο για τη Ζανγκ Μέιλι να κρατήσει την επιχείρησή της όρθια σε μια τόσο δύσκολη οικονομική περίοδο, με τις πρόσθετες προκλήσεις του τοκετού, καθώς και γνωρίζοντας ότι -ενώ οι τάσεις αλλάζουν- υπάρχουν ακόμα εκείνοι που θα την κοιτάξουν υποτιμητικά.
Κανένας από τους φίλους της δεν υποστήριξε την απόφασή της να κρατήσει το παιδί της. Σκέφτηκαν ότι θα έβλαπτε τις πιθανότητές της να βρει τελικά σύζυγο και ότι δεν ήταν σωστό για το παιδί να μεγαλώσει χωρίς πατέρα.
«Όταν ήμουν έγκυος, πήγα μόνη μου στο νοσοκομείο», λέει. «Εκείνη την εποχή, το μαγαζί μου πάλευε να επιβιώσει και, όταν κοίταξα γύρω μου, ζήλεψα τις γυναίκες που πήγαιναν εκεί με τους συζύγους τους. Αλλά επέλεξα να γίνω ανύπαντρη μαμά. Επέλεξα να τον έχω και έπρεπε να το ξεπεράσω.»
Το νομικό πλαίσιο που δεν αναγνώριζε ως πολίτες τα παιδιά εκτός γάμου
Ωστόσο, δεν ήταν μόνο οι πεποιθήσεις των ανθρώπων που δυσκόλευαν πολύ τη δημιουργία μονογονεϊκής οικογένειας. Πριν από το 2016, η κυβέρνηση ουσιαστικά απαγόρευε το να συμβεί, εμποδίζοντας τους υπαλλήλους να εκδίδουν πιστοποιητικά έγκρισης γέννησης, χωρίς να δουν απόδειξη γάμου για τον πατέρα και τη μητέρα.
Ένα άλλο πρόβλημα ήταν η απαίτηση να αναγράφονται τα στοιχεία ταυτότητας και των δύο γονέων προκειμένου ένα παιδί να πάρει ένα hukou - το έγγραφο ταυτότητας που χρειάζονται όλοι οι Κινέζοι πολίτες, για παράδειγμα, για να εγγραφούν στο σχολείο. Όταν ήρθα για πρώτη φορά στην Κίνα πριν από δύο δεκαετίες, θυμάμαι ανύπαντρες γυναίκες που μου είπαν ότι δεν θα είχαν άλλη επιλογή από το να κάνουν έκτρωση εάν έμεναν έγκυες κατά λάθος, επειδή ένα παιδί δεν θα μπορούσε να επιβιώσει σε αυτή τη χώρα χωρίς όλα τα απαιτούμενα έγγραφα.
Ακόμη και μετά την αλλαγή αυτών των νόμων, παρέμεινε σχεδόν αδύνατο για τις περισσότερες ανύπαντρες γυναίκες να γεννήσουν μέχρι πέρυσι, επειδή δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στην ασφάλιση υγείας που απαιτείται για να πληρώσουν για το νοσοκομείο ή στην άδεια μητρότητας μετ′ αποδοχών. Αυτά τα δύο πράγματα υποτίθεται ότι έχουν αλλάξει τώρα, αλλά, στην πράξη, ένας εργοδότης πρέπει να υποβάλει αίτηση για λογαριασμό ενός μέλους του προσωπικού για τα οφέλη - και ορισμένες εταιρείες εξακολουθούν να αρνούνται να το κάνουν.
Δικηγόρος που εργάζεται σε υποθέσεις σε αυτόν τον τομέα δήλωσε στο BBC ότι είχε πελάτισσα με εργοδότη σε μεγάλο franchise που δεν θα τη διευκόλυνε να αποκτήσει πρόσβαση σε άδεια μητρότητας μετ′ αποδοχών. Μόνο αφού μήνυσε την εταιρεία συμφώνησαν να το κάνουν. «Εξαρτάται πραγματικά από το πόσο ανοικτή είναι μια εταιρεία και την ευαισθητοποίηση των εργοδοτών σχετικά με τα δικαιώματα του προσωπικού τους», είπε ο δικηγόρος, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας.
«Ωστόσο, οι τοπικές πολιτικές είναι στην πραγματικότητα ασαφείς και μερικές φορές οι εταιρείες λειτουργούν σε μια γκρίζα ζώνη εδώ». Κάποια αφεντικά δεν καταλαβαίνουν ότι οι κανονισμοί έχουν αλλάξει.Άλλοι δεν διατηρούν τις γνώσεις τους ενημερωμένες γιατί απλά δεν το θέλουν. Μπορεί να θεωρούν ότι η μονογονεϊκή οικογένεια είναι λάθος», πρόσθεσε ο δικηγόρος.
Από την πολιτική του ενός παιδιού στις ανύπαντρες μητέρες- Αυτοί που δεν εφαρμόζουν τη νέα νομοθεσία
Ο καθηγητής Γιανγκ Τζουχουα από το Πανεπιστήμιο Minzu του Πεκίνου λέει ότι, σύμφωνα με την κινεζική νομοθεσία, όλες οι μητέρες και τα παιδιά τους πρέπει να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα ανεξάρτητα από την οικογενειακή τους κατάσταση.
«Αλλά, όσον αφορά την εφαρμογή, δεν είναι ομαλή», λέει. «Γιατί; Επειδή πολλοί άνθρωποι ακόμα δεν μπορούν να καταλάβουν και δεν αναγνωρίζουν τις ανύπαντρες μητέρες.» Ο καθηγητής, ειδικός στη δημογραφία, λέει ότι οι κανόνες θεσπίστηκαν χωρίς να έχουν κατά νου τις ανύπαντρες μητέρες.
«Οι κανονισμοί της Κίνας έχουν σχεδιαστεί για παντρεμένα ζευγάρια. Ο γάμος είναι η προϋπόθεση. Οι μονογονεϊκές οικογένειες είναι ακόμα κάτι νέο εδώ και αντιπροσωπεύουν έναν τρόπο σκέψης που είναι πολύ διαφορετικός από τους παραδοσιακούς ηθικούς κανόνες μας».
Ένας παράγοντας που οδήγησε στην αλλαγή για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ήταν η γήρανση του πληθυσμού της χώρας. Μετά από δεκαετίες πολιτικής για το ένα παιδί, η κυβέρνηση θα ήθελε τώρα τα νεαρά ζευγάρια να έχουν περισσότερα μωρά, αλλά πολλά δεν ανταποκρίνονται στο κάλεσμα, για οικονομικούς λόγους. Νομίζουν ότι δεν έχουν επαρκή κεφάλαια για να μεγαλώσουν πολλά παιδιά. Υπό αυτές τις συνθήκες, εάν οι ανύπαντρες γυναίκες θέλουν να κάνουν παιδιά, όσες βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας έχουν αποφασίσει ότι πρέπει να ενθαρρύνονται.
Στη νοτιοανατολική πόλη Hangzhou, η Πενγκ Κινκγκινγκ Peng Qingqing, η οποία διαχειρίζεται μια διαδικτυακή πλατφόρμα πωλήσεων, έγκυος και ανύπαντρη, όπως η Zανγκ Μέιλι, λέει ότι το να είναι μια γυναίκα επιχειρηματίας έχει κάνει την απόκτηση παιδιού εκτός γάμου πιο εύκολη.
«Η μαμά μου πάντα μου έλεγε ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι πιο ανεξάρτητες, με αυτοπεποίθηση και δυνατές. Δεν θέλω να παντρευτώ μόνο και μόνο λόγω ενός παιδιού». Η 30χρονη λέει ότι δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή για γάμο όταν χωρίς να το έχει προσχεδιάσει έμεινε έγκυος από τον πολύ μικρότερο φίλο της, αλλά ότι ήθελε να κρατήσει το μωρό της.
Λέει ότι η μεταβαλλόμενη θέση των γυναικών στην Κίνα, ειδικά όσον αφορά την οικονομική τους ανεξαρτησία, σημαίνει ότι μπορούν πλέον να γίνουν επιλογές που δεν ήταν δυνατές μόλις πριν από λίγα χρόνια.
«Παραδοσιακά οι γυναίκες βασίζονταν στους άνδρες και την οικογένεια για υποστήριξη. Καθώς κερδίζουμε περισσότερα, οι άνδρες και οι γυναίκες γίνονται πιο ίσοι. Οι γυναίκες μπορούν ακόμη και να προσλάβουν ανθρώπους για να τις βοηθήσουν» προσθέτει.
Αλλά η συντριπτική πλειονότητα των ανύπαντρων γυναικών στην Κίνα έχουν πολύ χαμηλότερα εισοδήματα και δεν έχουν επαρκή υποστήριξη από το κράτος. Ο δικηγόρος που εργάζεται σε υποθέσεις που σχετίζονται με τα δικαιώματα των γυναικών στο χώρο εργασίας εξηγεί ότι η αμοιβή κατά τη διάρκεια της άδειας μητρότητας συνδέεται με τον μισθό. «Χωρίς σωστή, αμειβόμενη άδεια μητρότητας δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν. Είναι ένα πολύ πρακτικό ζήτημα.
(με πληροφορίες από bbc)