Το άρθρο συνυπογράφουν ο Νικόλαος Αποστολόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου-Επιστημονικός Σύμβουλος του Ινστιτούτου Εργασίας (ΓΣΕΕ) και η Ήρα Παπαγεωργίου, Επιστημονικός Συνεργάτης του Ινστιτούτου Εργασίας (ΓΣΕΕ)
Η κοινωνική οικονομία, ως ένα εναλλακτικό μοντέλο, βασίζεται σε αξίες και πρακτικές συμπερίληψης, οι οποίες είναι ιδιαίτερα απαραίτητες σε μια εποχή κοινωνικοοικονομικών αλλαγών και κρίσεων. Επιπλέον, η κοινωνική οικονομία προσφέρει πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν εναλλακτικές λύσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας, πέρα από τα κυρίαρχα οικονομικά μοντέλα εστιάζοντας στη βιωσιμότητα, τις κοινωνικές ανάγκες, την αμοιβαιότητα και την αλληλεγγύη.
Είναι αναγκαίο να κατανοηθούν δυο βασικοί άξονες που θα καθορίσουν την σχέση μεταξύ της κοινωνικής οικονομίας και της επαγγελματικής κατάρτισης ενώ ταυτόχρονα θα διαμορφώσουν ένα νέο χάρτη στο πεδίο αυτό. Η πραγματικότητα είναι ότι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις έτσι ώστε η σχέση της επαγγελματικής κατάρτισης και της κοινωνικής οικονομίας να ενισχυθεί και να αποκτήσει στέρεες βάσεις.
Ο πρώτος άξονας είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στους φορείς της κοινωνικής οικονομίας ως μια εναλλακτική μορφή ανάπτυξης, ριζικά διαφορετική από την επικρατούσα κερδοσκοπική προσέγγιση. Ο λόγος είναι φανερός και έγκειται στο ότι σκοπός και δράσεις των φορέων της κοινωνικής οικονομίας εστιάζουν περισσότερο στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές αξίες παρά στην αναζήτηση οικονομικού κέρδους και μεγέθυνσης. Είναι ένας τρόπος ικανοποίησης των ανθρώπινων αναγκών μέσω οικονομικών δραστηριοτήτων - όπως η ισότιμη ανταλλαγή υπηρεσιών - που ενισχύουν τις αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης, της οικολογικής βιωσιμότητας, της συνεργασίας, της αμοιβαιότητας, της κοινότητας και της δημοκρατίας.
Ο δεύτερος άξονας είναι η προτεραιότητα της ΕΕ για πράσινες και ψηφιακές δεξιότητες. Η Ευρωπαϊκή Ατζέντα Δεξιοτήτων, που δημοσιεύτηκε το 2020, έθεσε ως αναγκαία την επαγγελματική κατάρτιση και την απόκτηση δεξιοτήτων που θα συμβάλλουν στη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της Ευρωπαϊκής οικονομίας και κοινωνίας. Με την προτεραιότητα αυτή παράλληλα αποδεσμεύονται σημαντικοί χρηματοδοτικοί πόροι για την επίτευξη του παραπάνω στόχου.
Η σύντομη παραπάνω καταγραφή των δύο αξόνων αποτυπώνει ξεκάθαρα ότι ο πυρήνας της κοινωνικής οικονομίας και των φορέων που δραστηριοποιούνται στη σφαίρα αυτή με τις προτεραιότητες δεξιοτήτων της ΕΕ, εκπροσωπούν τις ίδιες αξίες. Όπως έχει πει ο Ολλανδός θεωρητικός της επικοινωνίας Φονς Τρομπενάαρς, μόνο οι κοινές αξίες μπορούν να μας κάνουν να μιλούμε την ίδια γλώσσα.
Για να υποστηριχθεί η κοινωνική οικονομία, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση στο πεδίο αυτό. Ένα παράδειγμα δράσης που βοηθά στην κατεύθυνση αυτή είναι το διακρατικό πρόγραμμα (Erasmus+) EmploySSE (https://employsse.eu/), με τίτλο ”Προώθηση της απασχολησιμότητας μέσω της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας”, η οποία έχει ως κεντρική ιδέα την προώθηση της κοινωνικής και αλληλέγγυα οικονομίας (ΚΑλΟ) στο πλαίσιο της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (EEK). Τέτοιες ενέργειες εστιάζουν στο να γίνει η κοινωνική οικονομία μια ορατή και οικεία ιδέα στην αγορά εργασίας. Το EmploySSE παρέχει στους ενδιαφερόμενους εκπαιδευτές καινοτόμες μεθόδους και εργαλεία διδασκαλίας, επισημαίνοντας συγκεκριμένες δεξιότητες του επαγγελματικού προφίλ του εκπαιδευτή στην κοινωνική οικονομία. Στόχος είναι να ενδυναμώσει τους εκπαιδευτές και συνεπώς τους εκπαιδευόμενους με εναλλακτικές προσεγγίσεις, δεξιότητες και ικανότητες στην προσπάθειά τους να εισέλθουν στην αγορά εργασίας.
Το όραμα είναι μια ολοκληρωμένη κατάρτιση και επαγγελματική ανάπτυξη, η οποία ενσωματώνει εναλλακτικά κοινωνικοοικονομικά μοντέλα στο πλαίσιο ιδεών και στάσεων. Η οικονομική κρίση αλλά και η πρόσφατη υγειονομική κρίση κατέστησαν σαφές ότι απαιτείται μία διαφορετική προσέγγιση σε όλα τα επίπεδα. Με γνώμονα αυτό, τα εθνικά επιχειρησιακά προγράμματα της νέας χρηματοδοτικής περιόδου 2021-2027 πρέπει να δώσουν ιδιαίτερο βάρος στη διασύνδεση της κοινωνικής οικονομίας με την επαγγελματική κατάρτιση.
*