Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημείωσε ότι, η Ελλάδα «αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στον τομέα της κοινωνικής προστασίας και της κοινωνικής συμπερίληψης, με τους περισσοτέρους δείκτες να υποδεικνύουν ότι η κατάσταση είναι κρίσιμη» [1]. Ομοίως, στο πεδίο της υγείας, πολύ πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) κατέδειξε τη χαμηλή θέση της χώρας μας, σε σχέση με την εμπιστοσύνη των ασθενών στο σύστημα υγείας και η οποία συνδέεται με την κρίση εμπιστοσύνης προς – ευρύτερα – τους θεσμούς [2].
Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στα τέλη του Δεκέμβρη του 2024, επισημαίνεται ανάμεσα σε άλλα ότι οι δαπάνες για κοινωνική προστασία πλην συντάξεων αποτελούν το 4% - 6,6% του Ακαθάριστου Εγχωρίου Προϊόντος (2015-2023), αλλά και ότι, το σύστημα συνεχίζει να είναι πολύ κατακερματισμένο ως προς τις κατηγορίες και τον αριθμό των επιδομάτων, με σημαντική διασπορά των πόρων και συχνά με μικρά στοχευμένα οφέλη, δεδομένου ότι το ποσοστό φτώχειας παραμένει εξαιρετικά υψηλό στην Ελλάδα [3].
Στο ίδιο πλαίσιο, στην έκθεση στελεχών του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Δικτύου (European Social Network) περιέχεται το ερώτημα «αν διαθέτει η χώρα σας νομοθεσία που αναγνωρίζει το ατομικό δικαίωμα της πρόσβασης στις κοινωνικές υπηρεσίες» (“Does your country have legislation that recognises access to social services as an individual right?”). Οι απαντήσεις των ερωτηθέντων κατατάσσουν τη χώρα μας σε αυτές που δεν έχουν κατορθώσει να το καταστήσουν ευκρινές.
Σε δεύτερο ερώτημα το οποίο επικεντρώνεται στην ύπαρξη εθνικού στρατηγικού σχεδίου στη χώρα μας για την ανάπτυξη των κοινωνικών υπηρεσιών (“Is there a national strategic plan for social services development?”), η απάντηση είναι αρνητική. Η σχετική διατύπωση έχει ως εξής: «Σε πέντε χώρες (σ.σ. περιλαμβάνεται και η Ελλάδα) δεν υφίσταται εθνικό σχέδιο ανάπτυξης κοινωνικών υπηρεσιών» (“In five countries (…GR…), there is no national social services development plan”).
Επιπροσθέτως και ενδεικτικά, στην ίδια έκθεση πραγματοποιείται μνεία σε ειδικότητα η οποία αποτελεί θεμελιώδη πυλώνα του κοινωνικού κράτους, όπως είναι εκείνη των Κοινωνικών Λειτουργών. Τονίζεται χαρακτηριστικά ότι, η αναλογία τους στη χώρα μας υπολογίζεται σε 2 ανά 100.000 κατοίκους, όταν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ο αντίστοιχος αριθμός είναι διψήφιος και τριψήφιος [4].
Την ευρύτερη και διαχρονική υστέρηση, υπό όρους ανθρωπίνου δυναμικού, κατέδειξαν στοιχεία έκθεσης του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα οποία σημειώνεται ότι, το 2022 περισσότερες από μία για κάθε δέκα θέσεις εργασίας, κατά μέσο όρο (11%) ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε., αφορούσαν τον τομέα της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας, με το αντίστοιχο ποσοστό που κατεγράφη στη χώρα μας να κυμαίνεται στο 7% [5]. Κι αυτό παρά το ότι βρισκόμαστε εν τω μέσω μίας συγκυρίας όπου οι προκλήσεις στο πεδίο της ψυχικής υγείας, της υγειονομικής και της ψυχοκοινωνικής φροντίδας σημαντικών τμημάτων του πληθυσμού είναι πολυεπίπεδες και πολυσύνθετες [6,7].
Η σημερινή και πανθομολογούμενη κοινωνική δυστοπία, η οποία έγκειται σε πλείστες των περιπτώσεων στην αναποτελεσματική επαφή των πολιτών με τον κρατικό μηχανισμό, συνέβαλε και εκείνη, στη μαζική κοινωνική έξαρση που αναδεικνύει με πρόδηλο τρόπο την αποκόλληση του κομματικού συστήματος από την κοινωνική βάση, καθώς και την ανάγκη για αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του συλλογικού υποκειμένου. Ένα επί της ουσίας, αίτημα συνολικής αλλαγής, το οποίο οφείλουμε πριν το αξιώσουμε από άλλους, να το υποβάλλουμε με ειλικρίνεια, αναστοχασμό και κριτική διάθεση, πρωτίστως προς τον εαυτό μας.
Το άρθρο συνυπογράφουν οι
Θαλής Ν. Σφήκας, Κοινωνικός Επιστήμονας, MSc στην Κοινωνική Πολιτική, πρώην Πρόεδρος του Δ.Σ. των εργαζομένων του Προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι»
Θεόδωρος Π. Δημόπουλος, Υποψήφιος Διδάκτωρ του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας, πρώην Πρόεδρος του Δ.Σ. του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περ. Στερεάς Ελλάδος
*
[1] European Commission. (2024). Proposal for a joint employment report from the Commission and the Council, COM (2024) 701 final. https://surl.li/derqix
[2] OECD. (2025). Does Healthcare Deliver?: Results from the Patient-Reported Indicator Surveys (PaRIS), OECD Publishing, Paris. https://doi.org/10.1787/c8af05a5-en
[3] Λιαργκόβας, Π. (2024, Δεκέμβριος 29). Οι χαμηλές επιδόσεις της κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα. Kathimerini.gr. https://surl.li/kvqtee
[4] Lichte, M., Lara Montero, A., Ismailai, T., Gibbons, S., & Varntoumian, C. (2024). Social Services Index (SSI) 2024 – Cross-country Analysis. European Social Network. https://surl.li/ojfthc
[5] OECD/European Commission. (2024). Health at a Glance: Europe 2024: State of Health in the EU Cycle, OECD Publishing, Paris. https://doi.org/10.1787/b3704e14-en
[6] Porcel-Gálvez, A. M., Allande-Cussó, R., Fernández-García, E., Essawi, S., Salama, M., Saad, S. S., Fernández-Castillo, R. J., & Serrano, M. L. (2024). Priorities and challenges in social and healthcare policies for older people living in the Mediterranean basin: A Delphi panel study. BMC geriatrics, 24(1), 845. https://doi.org/10.1186/s12877-024-05430-2
[7] World Health Organization. (2024). European health report 2024: keeping health high on the agenda. Regional Office for Europe. https://surl.li/hzqxul