Σε έναν πλανήτη που απειλείται συνέχεια από την υπερθέρμανση, το τεράστιο τροπικό δέντρο Guaimaro παίρνει πάλι τη θέση που του αξίζει στην Κολομβία. Διαθέτοντας εκπληκτικές ιδιότητες, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητάς του να στερεοποιεί το διοξείδιο του άνθρακα στο έδαφος, το γιγάντιο αυτό δέντρο προστατεύει το κλίμα.
«Χωρίς δέντρα δεν υπάρχει νερό και χωρίς νερό δεν υπάρχουν δέντρα! Οι άνθρωποι τα κόβουν, τα καίνε για να πολλαπλασιασθούν, για να ταΐσουν τα ζώα τους. Το ξύλο σπανίζει, τα ποτάμια στεγνώνουν», δηλώνει με λύπη ο 60χρονος Μανουέλ Ντουράν.
Με κουρασμένο χέρι ο αγρότης βγάζει το ψάθινο καπέλο του και σκουπίζει τον ιδρώτα από το μέτωπό του, κάτω από τον καυτό ήλιο του ξηρού τροπικού δάσους της Ντιμπούγια, στους πρόποδες της Σιέρα Νεβάδα ντε Σάντα Μάρτα στη βορειοανατολική Κολομβία. Σε απόσταση πάνω από 900 χιλιόμετρα από εκεί, στο Μεντεγίν, μια πόλη που υποφέρει από τη ρύπανση, εμπειρογνώμονες από όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν με αφορμή τη Διακυβερνητική Πλατφόρμα για τη Βιοποικιλότητα και τις Υπηρεσίες Οικοσυστήματος (IPBES) όπου θα ανακοινώσουν στις 23 και 26 Μαρτίου τα αποτελέσματα για την κατάσταση της πανίδας, της χλωρίδας και των εδαφών.
Έχοντας επίγνωση της καταστροφής που έχει προκληθεί από την ανεξέλεγκτη γεωργία, ο Μανουέλ Ντουράν ο οποίος γεννήθηκε στα έλη του ποταμού Μαγκνταλένα - στην καρδιά της χώρας - αλλά αναγκάσθηκε να εκτοπισθεί λόγω του πολέμου, ενδιαφέρεται για ένα πρόγραμμα αναδάσωσης στο οποίο το δέντρο Guaimaro θα κατέχει πρωτεύοντα ρόλο.
«Πρόκειται για ένα μαγικό δέντρο» λέει ενθουσιασμένη η 39χρονη Ντέιζι Ταριέρ, διευθύντρια της γαλλοκολομβιανής μη κυβερνητικής οργάνωσης Envol Vert, που συνεργάζεται στο πρόγραμμα αναδάσωσης. Η Ταριέρ περιγράφει λεπτομερώς τις ιδιότητες του δέντρου αλλά και του καρπού του, που είναι ένα είδος πορτοκαλί μούρου πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά.
Ένα δέντρο που λατρευόταν από τους προγόνους
Το Brosimum alicastrum - Βρώσιμο το αλίκαστρο- η επιστημονική του ονομασία, φυτρώνει από το Μεξικό έως και τη Βραζιλία. Ανάλογα με τη χώρα ονομάζεται guaimaro, ramon, campeche, ojoche, mewu, ενώ στη Γαλλία το αποκαλούν Καρυδιά Μάγια. Στον προκολομβιανό πολιτισμό ήταν τόσο απαραίτητο όσο και το καλαμπόκι, δυστυχώς όμως με το πέρασμα του χρόνου πολλοί ξέχασαν τις ιδιότητές του. Σε μία προσπάθεια για την ανάκτηση πολύτιμης γνώσης ενάντια στον υποσιτισμό, η Envol Vert διοργανώνει σεμινάρια μαγειρικής: «ο καρπός του δέντρου περιέχει τόση πρωτεΐνη όση και το γάλα, τετραπλάσιο κάλιο σε σχέση με τις μπανάνες, τόσο σίδηρο όσο και το σπανάκι, τέσσερις φορές μαγνήσιο από το κόκκινο φασόλι», ένα άλλο βασικό διατροφικό στοιχείο στη Λατινική Αμερική.
Αυτό το αειθαλές δέντρο, το οποίο εξισορροπεί τα όξινα εδάφη, στερεοποιεί το CO2 στη γη, το οποίο ευθύνεται για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Δεν το απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα όταν πεθαίνει, σε αντίθεση με τα περισσότερα δέντρα. Το ύψος του φθάνει τα 50 μέτρα και οι ρίζες του χώνονται βαθιά μέσα στο έδαφος, γεγονός που το καθιστά ανθεκτικό στις ξηρασίες και στους τυφώνες. Εξάλλου, έπειτα από μια πυρκαγιά μπορεί να αναγεννηθεί από τις στάχτες του, όπως ο φοίνικας. «Αυτό το δέντρο έχει μεγάλη ικανότητα προσαρμογής σε διαφορετικά κλίματα και αντέχει σε ποικίλους τύπους εδάφους, υγρασίας, υψόμετρου, θερμοκρασίας ενώ πολλά ζώα τρέφονται από τους καρπούς του», λέει η κολομβιανή βιολόγος Μόνια Φλόρες.
Η απληστία όμως για το ξύλο του από το οποίο κατασκευάζονται γερά σπίτια και έπιπλα, το κόψιμό του για την εκτροφή ζώων και οι εκτεταμένες καλλιέργειες δεν έχουν ακόμα ξεπερασθεί. Για να μην αναφέρουμε τις φυτείες κόκας, από την οποία παράγεται η κοκαΐνη της οποίας η Κολομβία είναι ο κορυφαίος παραγωγός παγκοσμίως.
«Είμαστε ακόμα αντιμέτωποι με μια τεράστια πρόκληση που σχετίζεται με τον έλεγχο της αποψίλωσης των δασών», παραδέχεται ο υπουργός Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης Λουίς Μουρίγιο, αν και η μάστιγα μοιάζει να περιορίζεται σταδιακά. Το 2010 αποψιλώθηκαν πάνω από 2.820.000 στρέμματα, ενώ το 2017 αποψιλώθηκαν 1.700.00 στρέμματα.
«Πάντα αγαπούσα το Guaimaro διότι έχει πυκνή σκιά και όταν πέφτουν τα φύλλα του τα τρώνε τα ζώα. Οι ρίζες του ενισχύουν το έδαφος, διατηρώντας την υγρασία ενώ οι καρποί του είναι πολύ νόστιμοι», λέει η 64χρονη Μαρία Αλαρθόν.
Το Guaimaro ζει περίπου εκατό χρόνια ενώ την περίοδο Μαρτίου - Απριλίου δίνει 180 κιλά καρπούς οι οποίοι τρώγονται φρέσκοι αλλά και σε μορφή χυμού, σούπας και πουρέ, αντί για πατάτα. Πολλοί ψήνουν τους καρπούς στη σχάρα, ενώ άλλοι τους τρίβουν και τους βάζουν για άρωμα στον καφέ. Χρησιμεύουν επίσης σε θεραπείες για το άσθμα, την αναιμία και τους ρευματισμούς.
(Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)