Είναι πολύ θετικό το γεγονός ότι στην παρούσα πανδημία βλέπουμε εξειδικευμένα στελέχη, διαπρεπείς λοιμωξιολόγους και επιδημιολόγους να παρέχουν κατευθύνσεις σχετικά με τη στρατηγική της Ελλάδας έναντι του COVID-19. Ωστόσο, είναι απαραίτητη προϋπόθεση οι κατευθύνσεις αυτές να μεταφραστούν και σε ενδεδειγμένες πολιτικές που πραγματικά λαμβάνουν υπόψιν τις μεταβαλλόμενες συνθήκες και ανάγκες σε πραγματικό χρόνο.
Σίγουρα, η ευκολότερη πολιτική επιλογή σε αυτή τη συγκυρία είναι ο περιορισμός της κυκλοφορίας. Θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε τη συγκεκριμένη τακτική για αρκετούς μήνες ακόμα και είναι σίγουρο πως το ρίσκο θα ήταν μηδαμινό, τα αποτελέσματα σε επίπεδο δημόσιας υγείας άκρως ικανοποιητικά και το success story της Ελλάδας ακόμα μεγαλύτερο! Ωστόσο, η ανάγκη για πολιτική δεξιότητα και διαχείριση σε αυτή την περίπτωση θα ήταν μάλλον περιττή.
Στην παρούσα φάση οι ελληνικές αρχές αξιοποιούν, μεταξύ άλλων, τα αποτελέσματα του περιορισμού της κυκλοφορίας για την ενίσχυση του προφίλ της χώρας σε διεθνές επίπεδο. Ας δούμε λοιπόν σε αυτό το σημείο κάποιες παραδοχές.
Το 2017 σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 389.000 θάνατοι λόγω αναπνευστικών προβλημάτων σημειώθηκαν παγκοσμίως στο πλαίσιο της εποχικής γρίπης (67% για ηλικίες άνω των 65).
Το 2018 μία άλλη μελέτη έδειξε πως 90.000 άνθρωποι στην Ε.Ε. πεθαίνουν κάθε χρόνο από ενδοσοκομειακές λοιμώξεις.
Τα στοιχεία αυτά αποκτούν ιδιαίτερη σημασία αν θέλουμε να αξιολογήσουμε πραγματικά τους επιπρόσθετους κινδύνους που αντιμετωπίζουμε σήμερα από τον COVID-19. Στην Ελλάδα το success story χτίζεται στην έγκαιρη λήψη μέτρων, το μειωμένο αριθμό κρουσμάτων και θανάτων, ενώ την ίδια στιγμή επιχειρούνται έστω και ανεπίσημα συγκρίσεις με άλλες χώρες. Και εδώ όμως εντοπίζονται συγκεκριμένες παραδοχές. Η Ελλάδα δεν καταγράφει ουσιαστικά τα κρούσματα όταν πολλές άλλες χώρες προχωρούν με γοργά βήματα σε μελέτες επιπολασμού. Παράλληλα, στοιχεία δείχνουν πως σε πολλές χώρες οι θάνατοι σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% εντοπίζονται σε γηροκομεία. Στην Ελλάδα, ευτυχώς ή δυστυχώς, δεν είναι διαδεδομένη η επιλογή των γηροκομείων αλλά ούτε και η ύπαρξη σχετικών υποδομών, καθώς το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένων διαβιεί σε νοικοκυριά. Στην προσπάθεια, λοιπόν, της συνολικής αξιολόγησης των πολιτικών στην Ελλάδα που μόνο αναδεικνύουν την επιτυχία των μέτρων περιορισμού, φαίνεται ότι πολύ γρήγορα αγνοήθηκε ο αντίκτυπος της ύφεσης (10%) και της ανεργίας (22,3%) στη χώρα μας. Απομένει φυσικά να δούμε ποιος θα πληρώσει και αυτόν το λογαριασμό και πως θα αντιμετωπιστούν οι οδυνηρές συνέπειες για τη δημόσια υγεία από τη συρρίκνωση της πραγματικής οικονομίας.
Συμπερασματικά, πολύ θετική η άμεση αντίδραση των ελληνικών αρχών αλλά δεν μπορεί όλη η πολιτική διαχείριση και η ενημέρωση των πολιτών να εξαντλείται στη διατήρηση των περιορισμών. Αντίθετα, η διαχείριση της υφιστάμενης κατάστασης θα πρέπει να είναι δυναμική και να λαμβάνει υπόψιν διεθνή συμπεράσματα. Τα πρώτα αποτελέσματα από μελέτες καθολικής διαλογής σε αριθμό χωρών στην Ε.Ε. αλλά και στις Η.Π.Α. δείχνουν πως η εμφάνιση της νόσου στον πληθυσμό είναι πολύ πιο συχνή από όσο νομίζουμε άρα και η θνητότητα εξαιρετικά μικρότερη (σχεδόν μηδενική) από όσο πιστεύουμε.
Η έγκαιρη αντίδραση της Ελλάδας θα μπορούσε να έχει ήδη συνδεθεί με τη σταδιακή άρση των περιορισμών, αφήνοντας την οικονομία και κοινωνία να αναπνεύσει. Θα μπορούσε να έχει ήδη ξεκινήσει η υλοποίηση διαγνωστικών τεστ έστω και σε επίπεδο έρευνας και πληθυσμού, αξιοποιώντας υφιστάμενες δομές σε τοπικό επίπεδο προκειμένου να υπάρχουν πραγματικά δεδομένα για όλη την επικράτεια. Στο πλαίσιο αυτό, θα ήταν χρήσιμο να δούμε και τη δημιουργία ενός κεντρικού ταμείου που θα συγκέντρωνε όλους του πόρους από πρόστιμα και δωρεές και θα διευκόλυνε το σχεδιασμό σε επίπεδο πρωτοβάθμιας υγείας. Κατά αυτό τον τρόπο, η ισχύς των περιορισμών για τις ευπαθείς ομάδες, η σταδιακή άρση των περιορισμών για τον ενεργό πληθυσμό θα γινόταν μέρος ενός ολιστικού σχεδίου, ενισχύοντας παράλληλα την επείγουσα και άμεση ανάγκη για τη δημιουργία ανοσίας. Είναι σίγουρο λοιπόν, πως το επιτυχημένο αφήγημα της Ελλάδας θα μπορούσε να μην εξαντλείται στη μονοδιάσταστη πολιτική των περιορισμών!