Ανησυχητικές οι εικόνες των διαμαρτυριών που σημειώθηκαν την περασμένη Κυριακή ενάντια στη χρήση μάσκας. Αποτελούν δείκτη ενός υπολογίσιμου μέρους της κοινωνίας που δεν έχει συνειδητοποιήσει τι συνιστά η σε εξέλιξη πανδημία για την ζωή μας από εδώ και μπρος. Κυρίως όμως μοιάζει σαν να μην έχει συνειδητοποιήσει τι συνεπάγεται η όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων που βιώνουμε τους τελευταίους μήνες.
Σε ό,τι αφορά στο πρώτο. Έχει υπάρξει μια παρεξήγηση. Όντως, οι πανδημίες θα πρέπει να ενταχθούν στην κανονικότητα, και όχι στην εξαίρεση του 21ου αιώνα. Πανδημίες μάλιστα, και όχι πανδημία, αν κρίνουμε από την έκταση των καταστροφών που έχει προκαλέσει το παγκόσμιο μοντέλο ανάπτυξης στα οικοσυστήματα του πλανήτη.
Είναι αλήθεια ότι μέσα σε αυτήν την κρίση, θα προκριθούν και τεχνοφασιστικές απαντήσεις, ακριβώς επειδή η κρίση αφορά εν τέλει τη σχέση του ανθρώπου με την ίδια του τη φύση. Οι τεχνολογίες επέμβασης στην ανθρώπινη βιολογία, ακόμα, εκείνες που στοχεύουν να προσαρμόσουν ένα κοινωνικό ζώο σε μια νέα μοναχικότητα, είναι παρούσες και σπεύδουν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία που προκρίνει η πανδημική κρίση.
Το σύμβολο, όμως των εξελίξεων αυτών ως απαρχή μιας νέας επιβολής δεν είναι η ‘μάσκα’ αλλά το… σμάρτφωουν. Το οποίο πλέον καταγράφει σε ροές μεγαδεδομένων που πηγαίνουμε, τι αγοράζουμε, με ποιούς είμαστε, τις απόψεις, τις προτιμήσεις μας κ.ο.κ. Το κινητό αυτό, και όχι η μάσκα, το δίνει με ευχαρίστηση η νέα ελληνική οικογένεια στο παιδί της, ιδίως όταν θέλει εκείνο να αφήσει τους μεγαλύτερους στην ησυχία της. Το εκπαιδεύει έτσι (ή καλύτερα το εξαρτά) στη χρήση του, ήδη από το πρώτο έτος της ηλικίας του.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Έχει γίνει εντελώς εσφαλμένη ιεράρχηση των απειλών από το κοινωνικό σώμα, συγκεκριμένα, το κομμάτι του εκείνο που κινητοποιείται. Πρώτον, όσοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή έκθεσης στην πανδημία, από τους υγειονομικούς μέχρι τους εργαζόμενους στις μεγάλες επιχειρήσεις εστίασης και κατανάλωσης, επικρίνουν την κυβέρνηση για τους ακριβώς αντίθετους λόγους: Απουσία ατομικών μέσων προστασίας, απουσία υγειονομικού υλικού, εργοδοσίες που επιλέγουν να κρύψουν κρούσματα, και εκθέτουν τους εργαζόμενους σε κίνδυνο.
Το πρόβλημα δηλαδή ποιό είναι; Ότι υπό το πρόσχημα της προστασίας το κράτος πάει να επέμβει στη ζωή μας; Ή μήπως το ότι ένα σύστημα που είχε ως αφετηρία την νεοφιλελεύθερη υποτίμηση κάθε δημόσιου συμφέροντος, κοινού καλού και κοινωνικών αγαθών αδυνατεί σήμερα γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο να μας προστατέψει αποτελεσματικά;
Ωστόσο το δεύτερο σημείο, εκείνο που αφορά την αντιπαράθεσή μας με τον νεο-οθωμανισμό είναι πολύ σοβαρότερο. Αν δεν το έχουμε καταλάβει, βαδίζουμε προς έναν ίσως όχι και τόσο ψυχρό πόλεμο με την Τουρκία. Δεν πρόκειται για ένα ζήτημα που θα κριθεί τους επόμενους μήνες, και γι’ αυτό η χώρα προχωρά κατά το ρεπορτάζ σε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα εξοπλισμών που σωρευτικά θα κοστίσει 10 δισ.€. Άνθρωποι, όπως οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης, που μέχρι πρότινος ισχυρίζονταν ότι «η εποχή των κανονιοφόρων έχει τελειώσει», δεν θα έκαναν μια στροφή, που είναι έξω από την λογική τους για την οικονομία και την παγκοσμιοποίηση, αν τα πράγματα δεν ήταν τόσο σοβαρά.
Η αντιπαράθεση, μας ξεπερνάει και εμπλέκει όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Δι’’ αυτής, εμπλέκει και όλες τις μεγάλες δυνάμεις. Αν και εμείς βρισκόμαστε στο μάτι του κυκλώνα. Η έκβασή της, που θα φανεί σε μερικά χρόνια, θα κρίνει πολλά πράγματα για τον 21ο αιώνα: Θα διατηρηθεί ένα ελεύθερο ελληνικό κράτος ή θα επιστρέψουμε στην εξ ανατολών κηδεμονία; Ποιός θα αναλάβει το γενικό πρόσταγμα στην Ανατολική Μεσόγειο, ο ισλαμοφασισμός, προσπαθώντας να εγκαθιδρύσει μια ενιαία αυτοκρατορική επικράτεια, ή τα έθνη της περιοχής θα καταφέρουν να υπερασπιστούν το μωσαϊκό των πολιτισμών τους; Εν τέλει η Ανατολή θα κατακτήσει τον ‘ενδιάμεσο χώρο’ και το ‘σύνορο των κόσμων’, οδηγώντας με την βοήθεια της δημογραφίας και της πολιτιστικής παρακμής σε έκλειψη την ελληνική ιδιοπροσωπία ή η τελευταία θα επιβιώσει;
Κάθε αιώνας επιφυλάσσει τουλάχιστον μία αποφασιστική σύγκρουση που κρίνει επί μακρόν τους συσχετισμούς δυνάμεων σε επίπεδο παγκόσμιου συστήματος. Και αυτήν ακριβώς προετοιμάζει ο τουρκικός επεκτατισμός. Είμαστε γελασμένοι αν θεωρούμε ότι στον 21ο αιώνα έχει επέλθει «το τέλος της ιστορίας» και ότι πια λόγω… οικονομίας και παγκοσμιοποίησης δεν θα ξαναγίνουν εκτεταμένες συγκρούσεις γύρω από την αναδιοργάνωση του κόσμου.
Τι έχουμε καταλάβει ως κοινωνία από αυτήν την κρισιμότητα; Ας πούμε ότι εργαζόμαστε στις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες και ψάχναμε ενδείξεις που να εκφράζουν το επίπεδο συστράτευσης στο οποίο μπορεί να φτάσει η αντίπαλη κοινωνία. Πώς θα ερμηνεύαμε τις κινητοποιήσεις της Κυριακής; Αν μια αρκετά μαζική μερίδα του πληθυσμού δεν μπορεί να συντονιστεί με τις οδηγίες του ελληνικού κράτους για την υγειονομική εξασφάλιση της κοινωνίας, αν η κυβέρνηση δεν είναι σε θέση να πείσει τον κόσμο για τις μάσκες, θα είναι άραγε σε θέση να την καθοδηγήσει στο ενδεχόμενο μιας εκτεταμένης σύγκρουσης στο Αιγαίο; Ή και εκεί την ίδια στιγμή που οι ένοπλες δυνάμεις θα προσπαθούν να υπερασπιστούν την πατρίδα, τα μετόπισθεν θα εμφανίζουν την όψη μιας βαβέλ φωνασκούντων, που είναι οπωσδήποτε συνταγή ήττας;
Εδώ ο Ερντογάν δηλώνει κάθε μέρα ότι επιθυμεί να μας συντρίψει, να μας πετάξει στη θάλασσα, να επαναλάβει το 1922 και το 1071. Σύμβουλός του δήλωσε ότι θέλει να πυροβολήσει έναν Έλληνα πιλότο στο κεφάλι. Μετά απ’ όλα αυτά, είδαμε να γίνεται καμία συγκέντρωση ή διαδήλωση εναντίον του τουρκικού επεκτατισμού; Κατά τα άλλα, «οι μάσκες φιμώνουν το μέλλον μας». Που να δείτε οι φερετζέδες…