Από τις αρχές Απριλίου οπότε ο αριθμός των κρουσμάτων κορονοϊού στη Βραζιλία άρχισε να αυξάνει η προσοχή πολλών ειδικών στράφηκε στους αυτόχθονες του Αμαζονίου με αρκετούς να υποστηρίζουν πως αποτελούν μια από τις ομάδες υψηλού κινδύνου επισημαίνοντας πως η πανδημία μπορεί να κοστίσει τον αφανισμό τους.
Οι ασθένειες που σχετίζονται με το αναπνευστικό σύστημα - όπως και ο κορονοϊος είναι ήδη η κύρια αιτία θανάτου για τους αυτόχθονες που η έκθεσή τους σε νόσους των λευκών (όπως πχ παιδικές ασθένειες) συχνά επιφέρει τον θάνατο. Το ίδιο άλλωστε είχε συμβεί και κατά τη διάρκεια τη βίαιη κατάληψη των εδαφών τους από τους Ευρωπαίους. Όπως έχει καταγραφεί, οι λευκοί σε κάποιες περιπτώσεις είχαν ακόμη και συνειδητά επιδιώξει την έκθεση των αυτοχθόνων σε ιούς προκειμένου να εξοντώσουν τον ”εχθρό”.
Όπως τότε έτσι και σήμερα εχθρός στην προσπάθεια επιβίωσής τουςδεν ήταν και δεν είναι μόνο κάποιος ιός αλλά πρωτίστως η αλαζονεία, η απληστία και η βιαιότητα των λευκών.
Σήμερα, στη Βραζιλία ο αρκοδεξιός πρόεδρος, Ζαϊζ Μπολσονάρο - που επιμένει πως η πανδημία κορονοϊόυ δεν είναι παρά μια γρίπη- κατηγορείται πως συνειδητά δεν λαμβάνει μέτρα για τη προστασία των αυτοχθόνων αφού, όπως και για κάποιους από τους προγόνους του έτσι και για τον ίδιο, στέκονται εμπόδιο στα σχέδιά του.
Παράλληλα φαίνεται πως εκμεταλλεύεται την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα - είναι η δεύτερη παγκοσμίως μετά τις ΗΠΑ με τον υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων- για να προωθήσει κατά το δυνατόν αθόρυβα και χωρίς αντιδράσεις τις επιδιώξεις ου ίδιου όσο και των επιχειρηματιών που υποστηρίζει για να εισχωρήσει στο Τροπικό Δάσος. Αυτό όμως απαιτεί την εξολόθρευση των ”εχθρών” του, αυτοχθόνων.
Πρόσφατα ακτιβιστές κατήγγειλαν πως ένα νέο προεδρικό διάταγμα που αναμένει την έγκριση του Κογκρέσου και οι νέοι κανόνες του Funai, του κυβερνητικού οργάνου της Βραζιλίας που θεσπίζει και εφαρμόζει πολιτικές σχετικά με τους αυτόχθονες πληθυσμούς, νομιμοποιεί αποτελεσματικά την αρπαγή γης σε προστατευόμενα δάση και αυτόχθονες περιοχές.
Αυτό ενώ οι εισβολές παράνομων υλοτόμων συνεχίζονται, καταγγέλλονται εμπρησμοί και οι αυτόχθονες δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιδράσουν.
Ήρθε, λοιπόν, η στιγμή να σωπάσετε. Ήρθε η ώρα να ακούσετε.
Εν μέσω όλων αυτών η φωνή της Kay Sara, μιας αυτόχθονας του Αμαζονίου και ηθοποιού, με όρους αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, υψώθηκε αυτές τις μέρες μέσα καθάρια και βροντερή μέσα από ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα που έστειλε στο φεστιβάλ της Βιέννης, Wiener Festwochen, όπου θα έκανε πρεμιέρα υποδυόμενη τον ρόλο της Αντιγόνης του Σοφοκλή, αλλά εξαιτίας της πανδημίας δεν μπόρεσε να ταξιδέψει.
Η Kay Sara μιλάει για όσα συμβαίνουν εδώ και αιώνες στον Αμαζόνιο, στις φυλές του Αμαζονίου, στη δική της φυλή. Για τα εγκλήματα των λευκών σε βάρος τους ακόμη και σήμερα αλλά και για την υποκρισία που κρύβουν τα εύκολα λόγια και το όψιμο ενδιαφέρον και ζητά από όλους να σωπάσουν και για μια φορά, έστω για μια φορά, να ακούσουν αυτούς που έχουν πράγματι κάτι να πουν.
Το μήνυμα της Kay Sara είναι στα πορτογαλικά και στο βίντεο υπάρχει υποτιτλισμός στα γερμανικά αλλά η ελληνικά ηθοποιός, Κατερίνα Παπανδρέου φρόντισε να μεταφράσει το μήνυμά της στα ελληνικά και έτσι έχουμε και εμείς την ευκαιρία να το ”ακούσουμε”. Και να σωπάσουμε.
Ακολουθεί το κείμενο όπως αναρτήθηκε στην προφίλ που διατηρεί στο Facebook η κ.Παπανδρέου , καθώς και η ανάρτησή της.
Το κείμενο της ανάρτησης και το μεταφρασμένο μήνυμα
“H Kay Sara είναι αυτόχθονας του Αμαζονίου, ακτιβίστρια και ηθοποιός.
Το Σάββατο 16.5.20 θα έκανε πρεμιέρα ως Αντιγόνη, στο ομώνυμο έργο του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Milo Rau στο φεστιβάλ της Βιέννης Wiener Festwochen. Aντ′ αυτού έστειλε μέσω video το δικό της μήνυμα από την καρδιά του Αμαζονίου. Το μετέφρασα γιατί πιστεύω βαθιά ότι, ειδικά σε τέτοιες στιγμές, οφείλουμε να στρέφουμε το βλέμμα μας πέρα από μας. Είναι μεγάλο αλλά αξίζει να φτάσετε ως το τέλος.
″ Ας σταματήσουμε να είμαστε ο Κρέοντας. Ας γίνουμε η Αντιγόνη. Γιατί όταν η ανομία γίνεται νόμος, η αντίσταση γίνεται χρέος. Ας αντισταθούμε όλοι μαζί. Ας γίνουμε άνθρωποι.”
――――――――――――――――――――――――――――――
Σάββατο 16.5.2020
Αυτή η ομιλία ξεκινάει με πολλές υποθέσεις. Σήμερα θα έπρεπε να στέκομαι επάνω στη σκηνή του Burgtheater και να «ανοίγω» το Wiener Festwochen. Θα ήμουν η πρώτη αυτόχθονας που θα έβγαζε ποτέ λόγο σε αυτό το θέατρο, το πιο μεγάλο και πλούσιο στον κόσμο, όπως μου είπαν. Θα ξεκινούσα με μια φράση ενός ευρωπαϊκού κλασικού έργου, της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή: «Πολλά είναι τα φοβερά, πιο φοβερό απ’ όλα ο άνθρωπος».
Θα ερχόμουν απευθείας από τις πρόβες μας στον Αμαζόνιο για την ευρωπαϊκή-βραζιλιάνικη νέα παραγωγή της «Αντιγόνης». Θα έπαιζα την Αντιγόνη, που επαναστατεί ενάντια στον άρχοντα Κρέοντα, ο οποίος αρνείται να θάψει το νεκρό αδερφό της, γιατί θεωρείται εχθρός του κράτους. O Xορός θα αποτελούνταν από αυτόχθονες, επιζήσαντες μιας σφαγής οργανωμένης από την κυβέρνηση της Βραζιλίας. Θα παίζαμε αυτή τη νέα «Αντιγόνη» σε ένα δρόμο του Αμαζονίου, τα δάση του οποίου αυτή τη στιγμή τυλίγονται στις φλόγες. Δε θα ήταν κάποιο θεατρικό έργο, αλλά μία δράση. Όχι μία πράξη τέχνης, αλλά μία πράξη αντίστασης ενάντια στην κυβερνητική δύναμη που καταστρέφει τον Αμαζόνιο.
Αλλά τίποτα από αυτά δε συνέβη. Ο δρόμος του Αμαζονίου έμεινε άδειος, εγώ δεν έπαιξα την Αντιγόνη. Είμαστε διασκορπισμένοι στην υφήλιο και βλεπόμαστε μέσα από τις οθόνες μας - όπως τώρα. Οι φίλοι μου από την Ευρώπη με ρώτησαν πως είμαι. Είμαι καλά. Βρίσκομαι στο δάσος με τους δικούς μου ανθρώπους, στο βραζιλιάνικο βορρά, στις όχθες του ποταμού Oiapoque. H φύση με περιβάλλει, με προστατεύει και με θρέφει. Ζω με το ρυθμό του τραγουδίσματος των πουλιών, της βροχής και τις τελετουργίες που με κρατούν σε επαφή με τους προγόνους μου. Για πρώτη φορά μετά από 500 χρόνια, η Ευρώπη και η Αμερική έχουν χωριστεί.
Ανήκω στην τρίτη φυλή του λαού των Tariano, της Φυλής της Βροντής. Είμαι μια κόρη του Θεού της Βροντής, μια κόρη βασιλιά, όπως η Αντιγόνη. Ο μύθος λέει ότι παλιότερα, εμείς οι Tariano, ήμασταν άνθρωποι από πέτρα. Αλλά αργότερα αποκτήσαμε ανθρώπινη σάρκα και μορφή για να μπορούμε να επικοινωνούμε με αυτούς που έρχονταν σε επαφή μαζί μας. Η μητέρα μου, μία Tucana, μου έδωσε το όνομα Kay Sara. Σημαίνει «αυτή που νοιάζεται για τους άλλους». Από την πλευρά του πατέρα μου είμαι, λοιπόν, μια Tariana. Mιλάω όμως μαζί τους στη μητρική μου γλώσσα, στα Tucano. Όπως όλοι μας είμαι μια μίξη πολλών πραγμάτων: είμαι Tucana και Tariana, γυναίκα, ακτιβίστρια και καλλιτέχνης. Σας μιλάω σήμερα με όλες αυτές τις ιδιότητες.
Εμάς τους Tucano μας αποκαλούν Ινδιάνους. Εγώ όμως επιμένω να μας αποκαλούν αυτόχθονες. Γιατί αυτόχθονας θα πει ντόπιος. Έγινα ηθοποιός για να μπορώ να μιλάω για εμάς, τους αυτόχθονες. Για πολύ καιρό η ιστορία μας λεγόταν από τους ετερόχθονες. Τώρα είναι η ώρα να πούμε πάλι εμείς οι ίδιοι την ιστορία μας. Η δυστυχία μας ξεκίνησε όταν ήρθαν στα μέρη μας οι Ισπανοί κι οι Πορτογάλοι. Στην αρχή ήρθαν οι στρατιώτες κι έπειτα οι κληρικοί. Μαζί με τους Ευρωπαίους ήρθαν σε εμάς και οι αρρώστιες. Εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν. Και πόσοι ακόμη εκατομμύρια πέθαναν από τα χέρια των στρατιωτών και των κληρικών, στο όνομα του ενός Θεού, του ενός πολιτισμού, στο όνομα της προόδου και του κέρδους.
Κάποιοι εγκατέλειψαν τα δάση για να δουλέψουν στα χωράφια. Όμως μετά το τέλος της δουλειάς, τούς σκότωναν για να μην τους πληρώσουν. Σήμερα έχουμε απομείνει ελάχιστοι. Είμαι μία από τις τελευταίες Tariano. Και όμως πριν μερικές εβδομάδες ήρθε σε εμάς μια καινούργια αρρώστια από την Ευρώπη: ο κορονοϊός. Μπορεί να έχετε ακούσει ότι στο Manaus, την πρωτεύουσα του Αμαζονίου, η αρρώστια εξαπλώνεται ραγδαία. Δεν υπάρχει καιρός για κανονικές κηδείες, οι νεκροί ρίχνονται σε μαζικούς τάφους, τους οποίους κλείνουν τα τρακτέρ. Άλλοι κείτονται στο δρόμο άθαφτοι, όπως ο αδερφός της Αντιγόνης.
Οι λευκοί εκμεταλλεύονται το χάος για να εισβάλουν ακόμα πιο βαθιά στα δάση. Οι φωτιές δε σβήνονται πλέον. Kαι ποιος να τις σβήσει; Όποιος πέσει στα χέρια των υλοτόμων θα θανατωθεί. Και τι κάνει ο Μπολσονάρο; Αυτό που έκανε πάντα: συγχαίρει τους υποστηρικτές του και χλευάζει τους νεκρούς. Έβαλε τους συνεργάτες του, απλώς να μας ενημερώσουν ότι έχει ξεσπάσει μια αρρώστια. Μας αφήνει να πεθάνουμε. Ο Μπολσονάρο θέλει να αποτελειώσει τη γενοκτονία των αυτοχθόνων που ξεκίνησε πριν 500 χρόνια.
Ξέρω ότι είστε συνηθισμένοι σε λόγους σαν αυτόν. Πάντα, όταν είναι πια πολύ αργά, έρχεται κάποιος προφήτης σε εσάς. Στις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες όταν εμφανίζεται η Κασσάνδρα ή ο Τειρεσίας, ξέρουμε ότι η συμφορά έχει ήδη πάρει το δρόμο της. Σας αρέσει να μας ακούτε να τραγουδάμε, αλλά δε σας αρέσει να μας ακούτε να μιλάμε. Και όταν μας ακούτε, δε μας καταλαβαίνετε.
Το πρόβλημα δεν είναι ότι δε γνωρίζετε ότι τα δάση μας καίγονται και οι άνθρωποί μας πεθαίνουν. Το πρόβλημα είναι ότι έχετε εξοικειωθεί πια με αυτή την πληροφορία.
Θα σας πω, λοιπόν, αυτό που όλοι ξέρετε. Πριν μερικά χρόνια στέρεψαν οι παραπόταμοι του Αμαζονίου, για πρώτη φορά από τότε που υπάρχει ανθρώπινη μνήμη. Σε δέκα χρόνια από τώρα το οικοσύστημα του Αμαζονίου θα καταρρεύσει, αν δε δράσουμε άμεσα. Η καρδιά αυτού του πλανήτη θα σταματήσει να χτυπάει. Αυτό το λένε τόσο οι δικοί μας, όσο και οι δικοί σας επιστήμονες, και ίσως είναι το μόνο στο οποίο συμφωνούν. Θα αφανιστούμε, αν δε δράσουμε.
Τις τελευταίες εβδομάδες έχουμε λάβει πολλά κείμενα διαμαρτυρίας, υπογεγραμμένα από διάφορες διασημότητες. Επιθυμείτε λιγότερους ρύπους, λιγότερες κλοπές, λιγότερους θανάτους. Μα πώς πιστεύετε ότι έπειτα από 500 χρόνια αποικιοκρατίας και χιλιάδες χρόνια υποδούλωσης του κόσμου, θα μπορούσατε να σκεφτείτε κάτι, χωρίς αυτό να περιέχει περαιτέρω καταστροφή; Αν ακούσετε τους εαυτούς σας, θα βρείτε μόνο τις ενοχές σας. Και όταν ταξιδεύετε ανά τον κόσμο, θα βρίσκετε μόνο τη βρομιά με την οποία εσείς το λερώσατε. Για εσάς δεν υπάρχει δυνατότητα επιστροφής. Δε φοβάμαι για εμένα. Φοβάμαι για εσάς.
Ήρθε, λοιπόν, η στιγμή να σωπάσετε. Ήρθε η ώρα να ακούσετε. Μας χρειάζεστε, εμάς τους φυλακισμένους αυτού του κόσμου, για να κατανοήσετε τους εαυτούς σας. Γιατί το πράγμα είναι τόσο απλό: δεν υπάρχει κανένα κέρδος σε αυτόν τον κόσμο, υπάρχει μόνο η ζωή. Επομένως είναι καλό που δε στέκομαι αυτή τη στιγμή στη σκηνή του Burgtheater, που δε σας μιλάω ως ηθοποιός. Γιατί δεν έχει να κάνει πια με την τέχνη, δεν έχει να κάνει με το θέατρο. Η δική μας τραγωδία συμβαίνει τώρα εδώ, στον κόσμο, μπροστά στα μάτια μας.
Και ίσως αυτό να είναι που με ανησυχεί πιο πολύ όταν ακούω τον Κρέοντα να μιλάει. Ξέρει ότι έχει άδικο. Ξέρει ότι αυτό που κάνει δεν είναι σωστό. Είναι λάθος από κάθε άποψη. Θα επιφέρει την πτώση του, την πτώση της οικογένειάς του, την Αποκάλυψη. Και παρ’ όλα αυτά το κάνει. Κρίνει τον εαυτό του, μισεί τον εαυτό του, αλλά συνεχίζει να κάνει αυτό που μισεί.
Αυτή η τρέλα πρέπει να σταματήσει. Ας σταματήσουμε να είμαστε ο Κρέοντας. Ας γίνουμε η Αντιγόνη. Γιατί όταν η ανομία γίνεται νόμος, η αντίσταση γίνεται χρέος. Ας αντισταθούμε όλοι μαζί. Ας γίνουμε άνθρωποι. Ο καθένας με τον τρόπο του, όπου κι αν βρίσκεται, ενωμένοι με τη διαφορετικότητά μας και την αγάπη μας για τη ζωή, που μας ενώνει όλους”.