Η αγάπη για την επιστήμη, την τέχνη αλλά και την κοινή τους πατρίδα (ιδιαίτερη και μη) είναι κάποια από τα συνεκτικά νήματα της πολύχρονης σχέσης του Γιώργου Γαϊτανάρη, γιατρού - ερευνητή, επιστημονικού διευθυντή εταιρείας βιοτεχνολογίας που επικεντρώνεται σε έρευνα και ανακάλυψη φαρμάκων για παθήσεις του ανοσολογικού και κεντρικού νευρικού συστήματος, με την Ιώ Ντόλκα, επαγγελματία σύμβουλο ασθενών κι ιδρύτρια συμβουλευτικής εταιρείας με εξειδίκευση στον χώρο των σπάνιων παθήσεων και διαγνωστικών δυσκολιών που αναγνωρίζεται ως από τους πρωτοπόρους στον τομέα της.
Μπορεί να ζουν και να εργάζονται στο Σιάτλ αλλά ο κοινός τους τόπος καταγωγής, η Τρίπολη, είναι διαρκώς παρούσα. Επί μια 20ετία το ζεύγος συλλέγει έργα τέχνης συστηματικά από διάφορες περιόδους και χώρες. Ένα κομμάτι της συλλογής τους αναφέρεται στον ελληνικό κόσμο, κυρίως την εποχή της Τουρκοκρατίας και τον αγώνα της Ανεξαρτησίας. Και είναι 67 από τα έργα της συλλογής Γαϊτανάρη - Ντόλκα, χωρισμένα σε εννέα ενότητες που φέρουν την υπογραφή κορυφαίων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δημιουργίας από τα τέλη του 18 αιώνα ως τη σημερινή εποχή, τα οποία παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στην Αθήνα και στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης στην έκθεση με τίτλο «Απεικονίσεις και Αναπαραστάσεις του ελληνόφωνου κόσμου - από τον 18ο στον 21ο αιώνα». Η έκθεση που εντάσσεται στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, καθώς η συλλογή έχει σχέση με τα γεγονότα της Εθνικής Παλιγγενεσίας αποτελεί συνέχεια της έκθεσης η οποία εγκαινιάσθηκε τον προηγούμενο Ιούνιο, στο Αποστολοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Τρίπολης σε συνεργασία με τον δήμο της πόλης. Στην πραγμάτωσή της συνεργάστηκαν η γενική διευθύντρια και πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης Μεταξία Τσιρταβή (Ξένια Καλδάρα) και το επιτελείο της και ο επιμελητής της έκθεσης, Κωνσταντίνος Μπάσιος, μέλος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης, AICA HELLAS.
Και ήταν η έκθεση αυτή που μας έδωσε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τον ζεύγος των συλλεκτών, μεταξύ άλλων, για την τέχνη, την επιστήμη και την πατρίδα, τους τρεις τόπους της καρδιάς τους.
Γιατί επιλέξατε να φιλοξενήετε την πρώτη παρουσίαση της συλλογής σας στην Αθήνα στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης;
Η έκθεση στην Τρίπολη έγινε σε συνεργασία με το Ίδρυμα Κακογιάννης επομένως ήταν αυτονόητο ότι μετά θα ερχόταν στην Αθήνα στο χώρο του Ιδρύματος... Το όλο «πακέτο» Δήμος Τρίπολης – Ίδρυμα Κακογιάννης ήταν για εμάς πολύ δελεαστικό, ήταν η Τρίπολη ο τόπος καταγωγής μας κι ο χώρος που η επανάσταση ξεκίνησε και θέριεψε και από την άλλη μεριά η συνεργασία με το Ίδρυμα Κακογιάννης με την κυρία Καλδάρα και την ομάδα της, καταπληκτική. Δεν μπορούσαμε να φανταστούμε καλύτερη συνεργασία από αυτή με τον Δήμαρχο Τρίπολης και το Ίδρυμα Κακογιάννης (Γ.Γ.)
Πόσο πολύ παραπέμπουν στον τόπο καταγωγής σας, την Τρίπολη, μια πόλη που, όπως είπατε, είχε ενεργό και πολύ σημαντικό ρόλο στην ελληνική Επανάσταση του 1821, τα συγκεκριμένα έργα; Και τι ρόλο, πιστεύετε, έπαιξε ο τόπος καταγωγής σας στη δημιουργία της συλλογής σας;
Η όλη συλλογή ξεκίνησε με την ιδέα της σύνδεσης με την Τρίπολη. Και η Ιώ κι εγώ έχουμε τις ρίζες μας στην Τρίπολη. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Τρίπολη ως την Α’ Λυκείου. Μεγαλώσαμε ζώντας με την ιστορία της πόλης μας. Ο παππούς μου ήταν ιστορικός κι είχε κατέβει στην Κύπρο με τον Μακάριο. Άκουγα για τους αγώνες του ’21. Η πλύση εγκεφάλου δεν περιγράφεται… Όλο αυτό το πράγμα αποτυπώνεται μέσα σου. (Γ.Γ.)
Κι εμένα ο πατέρας μου μεγάλωσε στην Τρίπολη μέχρι το Λύκειο και μετά ήρθε στην Αθήνα, αλλά όπως έγραψε στο βιβλίο «Διαδρομές» που εκδόθηκε φέτος θεωρούσε την Τρίπολη τον τόπο του, ότι εκεί είναι η καρδιά του… Οι οικογένειες γνωρίζονταν πάρα πολλά χρόνια διότι ο αδερφός της μητέρας του Γιώργου είχε παντρευτεί την αδερφή του πατέρα μου. Γνωρίζαμε ο ένας για τον άλλο αλλά ο Γιώργος είχε φύγει από το ’81 από την Ελλάδα, εγώ ήμουν μικρότερη οπότε δεν τον θυμόμουν. Ξαναγνωριστήκαμε εκ νέου όταν πήγα με την οικογένειά μου ταξίδι στην Αμερική το ’95 και περάσαμε από διάφορους φίλους και γνωστούς που ήταν στην Αμερική. Εγώ ήθελα να ασχοληθώ με τον τομέα της βιολογίας, ο Γιώργος δούλευε ήδη στον τομέα υγείας εκεί, κι όταν ήρθα την επόμενη χρονιά να κάνω ένα summer internship εξελίχθηκε το… ειδύλλιο. (Ι.Ν.)
Πέρα από τα έργα της έκθεσης τι άλλα έργα έχετε στη συλλογή σας;
Η συλλογή της Τρίπολης είναι ένα αυτόνομο και ιδιόμορφο κομμάτι. Έχει καταρχήν συγκινησιακή αξία. Ο κορμός της συλλογής μας είναι έργα σύγχρονης τέχνης, κατεξοχήν από νέους καλλιτέχνες με τους οποίους έχουμε επαφή – ξένους. Ζούμε στην Αμερική. Ένα από τα πράγματα που μας στεναχωρούν και θα θέλαμε να το αλλάξουμε είναι το γεγονός ότι ο Έλληνας καλλιτέχνης δεν έχει εύκολα αναγνώριση εκεί. Εμείς είχαμε βασικές γνώσεις περί νεοελληνικής τέχνης από τους δικούς μας που μας είχαν μιλήσει για τον Τσαρούχη, τον Μόραλη και τον Φασιανό. Δυστυχώς, δύσκολα θα δεiς σήμερα έκθεση Έλληνα καλλιτέχνη στις ΗΠΑ πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. (Γ.Γ.)
Τι είναι εκείνο που, κατά την γνώμη σας, φταίει ως προς αυτό;
Πιστεύω ότι αν οι μεγάλοι γκαλερίστες της Νέας Υόρκης και του Λος Άντζελες είχαν την ευκαιρία να επισκεφθούν την Ελλάδα και να διαλέξουν εμπορική – κι όχι ακαδημαϊκή – τέχνη ίσως θα ήταν αλλιώς τα πράγματα … Είμαι αισιόδοξος όμως. Σήμερα η αγορά της τέχνης είναι παγκόσμια. Χρειάζεται λοιπόν να βρεθεί και να στηθεί μια πλατφόρμα προβολής των Ελλήνων καλλιτεχνών στην αγορά δεδομένου, βέβαια, ότι υπάρχει ταλέντο. (Γ.Γ.)
Με τι κριτήρια επιλέγετε τα έργα που αγοράζετε και που εστιάζεται το ενδιαφέρον σας;
Ζούμε και συναναστρεφόμαστε με νέους καλλιτέχνες. Δεν συλλέγουμε ούτε Πικάσο, ούτε Μοντιλιάνι αλλά έργα νέων παιδιών που πιστεύουμε ότι αποτελούν την προοπτική της τέχνης. Με την ευκαιρία της έκθεσής μας στην Τρίπολη και το Ίδρυμα Κακογιάννης ήρθαμε σε επαφή με ανθρώπους της τέχνης και το θέμα της προώθησης των Ελλήνων, νέων κυρίως, καλλιτεχνών είναι ένα από τα κυρίαρχα των συζητήσεών μας: πώς θα μπορούσε να αλλάξει αυτή η εξίσωση για την οποία μιλήσαμε πριν και να γίνει περισσότερο αναγνωρίσιμη στο εξωτερικό η ελληνική τέχνη. (Γ.Γ.)
Θα ξεχωρίζατε κάποια έργα ανάμεσα στα αποκτήματά σας, για τα οποία είστε υπερήφανοι;
Το κομμάτι της συλλογής μας που αφορά την Αμερικανικο-αφρικάνικη τέχνη, ειδικά την λεγόμενη Africobra. Είναι σπάνια έργα και τα έχουμε συλλέξει με κόπο και μεράκι. Ένας, από τους λόγους που τα επιλέξαμε είναι η σύνδεση τους με το κίνημα των Μαύρων Πανθήρων, κι εμείς ως μετανάστες (που χρειάστηκε να κάνουμε αγώνα για να τα καταφέρουμε σε μια άλλη χώρα) καταλαβαίνουμε πολύ εύκολα τον πόνο του μαύρου Αμερικάνου, ο οποίος δεν είναι μετανάστης μεν αλλά Αμερικάνος που χαίρει τελείως άλλης αντιμετώπισης, πολίτης δεύτερης κατηγορίας, κι αυτό είναι φρικτό και άδικο. (I.N.)
Θεωρείτε ότι δεν έχουν βελτιωθεί οι συνθήκες διαβίωσης για τους αφροαμερικάνους από τις δεκαετίες που είχε δημιουργηθεί το κίνημα των Μαύρων Πανθήρων;
Σαφέστατα κι υπάρχει βελτίωση. Εγώ δεν ήμουν παρούσα το ’60 και το ’70. Αλλά φαίνεται ότι εξακολουθούν να υπάρχουν δυο μέτρα και δυο σταθμά κι ότι όσες αλλαγές και να έχουν γίνει, δεν είναι αρκετές. Ο Αμερικάνος που είναι μαύρος (όπως δείχνουν οι θάνατοι στα χέρια αστυνομικών και το black lives matters) δεν είναι ισάξιος με τον λευκό. Κι ένας πολίτης που έχει έντονο το αίσθημα της δικαιοσύνης το νοιώθει αυτό στο πετσί του. Ο λόγος που το αναφέρω είναι ότι αν μπορούμε εμείς να προσφέρουμε ένα σπίτι που αγκαλιάζει το Αfricobra, «we do it justice».Υπάρχει ιδιαίτερη ικανοποίηση με την αναγνώριση. (I.N.)
Στην Αμερική όπου ζείτε εσείς κ. Γαϊτανάρη είστε διακεκριμένος στον τομέα της έρευνας και φαρμακολογίας. Μάλιστα το 2019 σας απονεμήθηκε το βραβείο Prix Galien Canada, σημαντικό βραβείο στον τομέα της φαρμακολογίας, που συχνά αναφέρεται ως το βραβείο Νόμπελ φαρμακευτικής έρευνας. Πως νοιώθετε γι’ αυτό και τι θέλετε να πετύχετε μέσα από τη δουλειά σας;
Είμαι τυχερός που αναγνωρίστηκα μ΄ αυτόν τον τρόπο αλλά ειλικρινά θα ήθελα, αν μπορούσα, να το μοιραστώ με τόσο κόσμο που ουσιαστικά έχει θυσιαστεί για την έρευνα. Υπάρχουν χιλιάδες άτομα που δεν έχουν αναγνωριστεί. Ελπίζω κάποια στιγμή να γίνει το … μνημείο του άγνωστου ερευνητή. Η εταιρεία «Ομηρος» που διευθύνω μαζί με τον συνέταιρό μου που είναι κι αυτός Αρκάς στην καταγωγή αλλά γεννημένος στην Αμερική, εργάζεται, ανάμεσα στα άλλα, πάνω σε ένα φάρμακο για την εξάρτηση που είναι σε κλινικές δοκιμές. Ελπίζω να δω αυτό το φάρμακο να δουλέψει στους ανθρώπους όπως δουλεύει στα ζώα –κάτι που δεν είναι αυτονόητο. Θα ήθελα να δω να αλλάζει τις ζωές χιλιάδων, ακόμα κι εκατομμυρίων ανθρώπων και των οικογενειών τους. Ανθρώπων που είναι εξαρτημένοι από το αλκοόλ, το τσιγάρο, την ηρωΐνη, την κοκαΐνη. Κι επίσης τα οικονομικά οφέλη που θα έχει. Η αμερικανική κοινωνία πληρώνει σχεδόν ένα τρις δολάρια το χρόνο για την απεξάρτηση, ποσό που είναι διπλάσιο από όσα ξοδεύει για να αντιμετωπίσει καρκίνο και παχυσαρκία μαζί. Θα ήθελα πάρα πολύ να φύγω απ’ αυτή την ζωή και να έχω δει ότι το φάρμακο έχει δουλέψει.
Και εσείς κ. Ντόλκα είστε πρωτοπόρος στη συμβουλευτική ασθενών και μάλιστα με σπάνιες ασθένειες. Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με τον συγκεκριμένο τομέα; Ποιο είναι το όραμά σας;
Εγώ ασχολούμουν με τον τομέα της βιοτεχνολογίας, κάποια στιγμή αρρώστησα κι ήταν πάρα πολύ δύσκολο για τους γιατρούς μου να βρουν τι συνέβαινε – αρρώστησα βαριά, ήμουν στο κρεββάτι για δυο χρόνια και επειδή μπορώ να διαβάσω επιστημονικά έγγραφα, είχα την δυνατότητα να βοηθήσω τον εαυτό μου, να βοηθήσω τους γιατρούς μου και μαζί να βρούμε τι γίνεται. Αναρωτήθηκα πόσοι άνθρωποι θα μπορούσαν να το κάνουν αυτό; Ελάχιστοι. Τι γίνεται αν έχεις τα ίδια προβλήματα με εμένα και δεν καταλαβαίνεις ιατρική και δεν μπορείς μόνος σου να «διαβάσεις» τι συμβαίνει; Κάπως έτσι ενδιαφέρθηκα για τον τομέα του patient advocacy – ένας καινούργιος τομέας, γιατί είναι δύσκολο να βγεις από την άλλη μεριά του λαβυρίνθου όταν έχεις σπάνιες παθήσεις και πολύπλοκα συμπτώματα και πηγαίνεις από τον ένα γιατρό στον άλλο… δεν βρίσκει κανείς τίποτα κι ακούς αυτό το «ε, μωρέ είναι και λίγο άγχος…». Μετά από μια διαδρομή στον χώρο από την μεριά των μη κερδοσκοπικών φορέων, έφτιαξα την δική μου εταιρεία που επικεντρώνει στις σπάνιες παθήσεις. Είμαστε μια εξιδεικευμένη ομάδα που βοηθούμε αυτούς που έχουν χρόνια συμπτώματα χωρίς διάγνωση ή αντιμετωπίζουν πολλές και πολύπλοκες παθήσεις ταυτόχρονα, να βρουν απαντήσεις και να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους. (Ι.Ν.)
Σκέφτεστε να επιστρέψετε στην Ελλάδα και ποια είναι τα σχέδια σας σε σχέση με την τέχνη;
Το σκεφτόμαστε πολύ να γυρίσουμε. Aγαπάμε την Ελλάδα, και ελπίζουμε να μπορέσουμε να γυρίσουμε. Η επιστροφή είναι πολύπλοκη αλλά αισιοδοξούμε ότι θα το καταφέρουμε. Και σίγουρα θα θέλαμε να ασχοληθούμε με την τέχνη στην Ελλάδα όπως ασχολούμαστε στην Αμερική. (Γ.Γ.)
Από την αρχή αλλά και καθώς ολοκληρώνουμε αυτή την κουβέντα μου έρχεται στο νου ο στίχος του Διονύση Σαββόπουλου: «Ο έξω ελληνισμός θα προχωρεί». Πώς θα τον σχολιάζατε;
Υπάρχουν φοβερά πετυχημένα παιδιά στην Αμερική – Έλληνες πρώτης γενιάς. Έτυχε να μιλήσουμε και να γνωρίσουμε πολλούς απ’ αυτούς. Είμαι στην Αμερική σαράντα πλέον χρόνια κι η Ιώ παραπάνω από τα μισά. Σε πονάει που αυτός ο κόσμος δεν είναι στην Ελλάδα. Θέλω να ελπίζω πώς όταν οι συνθήκες επιτρέψουν σε πολλά απ’ αυτά τα παιδιά να επιστρέψουν θα δούμε μια επιστροφή, αλλά κι επιστροφή να μην δούμε, ελπίζουμε να υπάρχει μικρότερη απώλεια από την Ελλάδα Η Αμερική αυτή την στιγμή είναι σε μια καμπή. Η αμερικανική κοινωνία είναι διχασμένη. Δεν είναι ό,τι πιο εύκολο να πας στην Αμερική σήμερα. Θέλω να πιστεύω ότι οι παγκόσμιες συγκυρίες μπορεί να οδηγήσουν πολλά μυαλά που είναι έξω να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Αυτό θα είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να συμβεί γιατί έχουμε πολύ, καλό κι εκλεκτό κόσμο έξω που θριαμβεύει σε πολλούς και διαφορετικούς χώρους.
Για την έκθεση τυπώθηκε πολυσέλιδο λεύκωμα, τα έσοδα από την πώληση του οποίου θα διατεθούν εξ ολοκλήρου στη Φιλαρμονική του Δήμου Τρίπολης.
Infο:
Διάρκεια έκθεσης: ως 28 Οκτωβρίου.
Είσοδος για το κοινό, ελεύθερη. Ώρες επίσκεψης: Δευτέρα ως και Κυριακή 18:00-22:00
Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης: Πειραιώς 206, (ύψος Χαμοστέρνας), Ταύρος, Τ.Κ. 17778, τηλ. 2103418550. www.mcf.gr