«Αν δεν ξέρεις τι σήμαινε για την Έλλη Παππά ο Μπελογιάννης, πώς να δικαιολογήσεις την απόφασή της να γεννήσει το παιδί του, αν και παντρεμένη με άλλον, φυλακισμένη και μελλοθάνατη; Πώς να ερμηνεύσεις τη διαλυτική στάση του Ανδρέα Παπανδρέου απέναντι στην Ένωση Κέντρου αν δεν ξέρεις την άβυσσο που τον χώριζε από τον πατέρα του; Και ο Παύλος γιατί άραγε άφησε τη Φρειδερίκη να γίνει από βασίλισσα βασιλιάς;...».
Οκτώ ζευγάρια -μεταξύ αυτών δύο αδέλφια και ένα ερωτικό τρίγωνο- που πρωταγωνίστησαν στην ιστορία της Ελλάδας από το 1821 έως τη χούντα: Γεώργιος Παπανδρέου και Κυβέλη, Παύλος και Φρειδερίκη, Νίκος Μπελογιάννης και Έλλη Παππά, Ελευθέριος Βενιζέλος και Έλενα, Ίων Δραγούμης, Πηνελόπη Δέλτα και Μαρίκα Κοτοπούλη, Χαρίλαος και Σοφία Τρικούπη, Όθωνας και Αμαλία, Μαντώ Μαυρογένους και Δημήτριος Υψηλάντης.
Στο νέο βιβλίο της με τίτλο «Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας» (εκδόσεις Πατάκη), η Λένα Διβάνη επιχειρεί να ανασυνθέσει την προσωπική ζωή των πρωταγωνιστών της ιστορίας, καθώς όπως εξηγεί ευθύς εξαρχής «στον έρωτα και στη συμβίωση είμαστε όλοι έκθετοι και γυμνοί, ολόκληροι».
Ακροβατώντας και ακροπατώντας ανάμεσα στην ιστορία και τη λογοτεχνία, η καθηγήτρια ιστορίας στη Νομική Σχολή Αθηνών, αλλάζει θέση με τη συγγραφέα (και αντιστρόφως), χαρτογραφώντας τις διαδρομές μέσα από τις οποίες η ιδιωτική ζωή επηρεάζει τη δημόσια και τα ονόματα στα βιβλία γίνονται άνθρωποι με επιθυμίες και δαίμονες, χαρές και σαράκια. Καθώς ξετυλίγεται η αφήγηση, ο αναγνώστης αισθάνεται ότι με κάποιον τρόπο, οι αποφάσεις των μεγάλων αυτών πρωταγωνιστών, ερμηνεύονται. Ή τουλάχιστον, έχουν μία εξήγηση αρκετά πειστική.
Το βιβλίο των 480 σελίδων (που μπορεί κανείς να ξεκινήσει από τη μέση, ακόμη κι από το τέλος, ανάλογα με το ζευγάρι που θα επιλέξει πρώτο), ανοίγει την όρεξη ήδη από τα περιεχόμενα, καθώς η συγγραφέας συνοδεύει τα ονόματα των ζευγαριών με έναν σχολιαστικό υπότιτλο, αρκούντως διαφωτιστικό όσον αφορά τις προθέσεις της, όπως για παράδειγμα, «Γεώργιος Παπανδρέου και Κυβέλη: Δύο ηθοποιοί στο ίδιο σπίτι», «Ελευθέριος Βενιζέλος και Έλενα: Ένας γάμος εθνικού συμφέροντος» και «Ίων Δραγούμης, Πηνελόπη Δέλτα και Μαρίκα Κοτοπούλη: Ο Άμλετ, η Κυρία και η θεατρίνα».
“Νομίζω πως το πιο ερωτεύσιμο ζευγάρι ήταν ο Δραγούμης και η Πηνελόπη Δέλτα. Έχει κάτι το ξεχωριστό, το υψιπετές, το απόλυτα ρομαντικό αυτό το δίδυμο. Έρωτας έως θανάτου χωρίς να κάνουν ποτέ έρωτα- το φαντάζεστε;”
Η Διβάνη παραδίδει μία ιδιότυπη, απολαυστική βιογραφία -σε μία χώρα σαν την Ελλάδα που δεν αγαπά το είδος, όπως ορθά σημειώνει- στην οποία η μεγάλη ιστορία συναντά τη μικρή, η ελληνική την ευρωπαϊκή, η επιλογή τη συγκυρία, το χιούμορ το δράμα και η έρευνα τη χάρη της λογοτεχνίας.
Σημειώνεται ότι το βιβλίο βρήκε ακόμη έναν δρόμο, έγινε ντοκιμαντέρ με τίτλο «Ζευγάρια που έγραψαν ιστορία» (πρεμιέρα 14 Φεβρουαρίου, Cosmote History).
Η Λένα Διβάνη απαντά στις ερωτήσεις της HuffPost.
-«Διάλεξα άνδρες που είχαν τα κότσια να έχουν δίπλα τους γυναίκες δυναμικές», είπατε στην παρουσίαση του βιβλίου. Ποιά ζευγάρια της πρώτης λίστας σας απορρίφθηκαν (έστω και μετ′ επαίνων); Πώς καταλήξατε στη τελική, βραχεία λίστα;
Η αλήθεια είναι πως επειδή εξαρχής το κριτήριό μου ήταν δημόσιοι άντρες με καταπληκτικές γυναίκες, άφησα πολλούς απέξω. Δεν ασχολήθηκα ούτε με τον Κωλέττη, ούτε με τον Μαυροκορδάτο, ούτε καν με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη που είχε μια σύζυγο αξιοπρόσεκτη μεν - έξυπνη, μορφωμένη και όμορφη- αλλά περιορισμένη στα οικιακά δε. Δυστυχώς με αυτό το κριτήριο άφησα απέξω έναν πολύ αγαπημένο μου πολιτικό, τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, που δεν παντρεύτηκε ποτέ. Είχε όμως καταπληκτικές φίλες με πρώτη και καλύτερη την πιο συνεπή φεμινίστρια του 20ου αιώνα, την μουσικό Αύρα Θεοδωροπούλου. Τον φιλελεύθερο σοσιαλιστή Παπαναστασίου τον έχω τόσο στην καρδιά μου που μόλις έμαθα ότι ο εγκέφαλος του φυλάσσεται σε ειδικό υγρό στο Λεβίδι Αρκαδίας στο Μουσείο που φτιάχτηκε προς τιμήν του, κανόνισα να πάω να τον δω!.
-Δηλώσατε ότι, η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι «η κακοποιημένη από τη Φίνος Φιλμ και τα σκετς των σχολείων, Μαντώ Μαυρογένους». Τι σας συγκίνησε στην περιπέτεια της παραγνωρισμένης πρώτα από τους σύγχρονους της, Μαντώς;
Η Μαντώ ήταν δείγμα! Την έφτιαξε ο θεός, την πέταξε στη γη στις αρχές του 19ου αιώνα ενώ ήταν για τον 21ο και μετά έσπασε το καλούπι! Η απίστευτη αυτή κοπέλα (που εκτός των άλλων ήταν και κουκλάρα!) αρνήθηκε να παντρευτεί με προξενιό, έδωσε όλη της την προίκα για την επανάσταση, πολέμησε με τα παλικάρια και έζησε με τον αγαπημένο της Δημήτριο Υψηλάντη αστεφάνωτη ακόμα και μέσα στο στρατόπεδο ανάμεσα στους άντρες! Εκανε δηλαδή η αθεόφοβη πράγματα ανήκουστα ακόμα και σήμερα, δυο αιώνες μετά!
-Αναφερθήκατε επίσης, στην πιο κρυφή σχέση, αυτή του Χαρίλαου Τρικούπη με την αδελφή του Σοφία. «Αυτή η περίεργη σύζευξη της Σοφίας και του Χαρίλαου που έμειναν ανύπαντροι και αφοσιωμένοι ο ένας στον άλλον για πολλούς λόγους, αλλά κυρίως λόγω των απανωτών θανάτων που χτύπησαν το σπιτικό τους...» Τι έλεγε ο κόσμος για τη σχέση αυτή, αφού όπως γράφετε «για να ολοκληρωθεί η εικόνα του ως πολιτικού, κανονικά ο Τρικούπης θα έπρεπε να παντρευτεί»;
Η κοινωνία τότε, απολύτως συντηρητική, απορούσε γιατί τα αδέρφια αυτά δεν παντρεύτηκαν ποτέ και ζούσαν μαζί ως το τέλος της ζωής τους αφιερωμένα το ένα στο άλλο και τα δύο μαζί στον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας. Όπως θα διαβάσετε στο βιβλίο όμως υπήρχε ένα οικογενειακό δράμα από πίσω, ένας θάνατος που σφράγισε τη ζωή τους με πολύ παράξενο τρόπο.
-Σε ποιό πρόσωπο, ποιό ζευγάρι από τα οκτώ, η έρευνα ανέτρεψε πλήρως τα δεδομένα σας;
Η έρευνα για την Φρειδερίκη, την οποία απεχθανόμουν κατά κάποιο τρόπο, με οδήγησε σε μετριασμό της αποστροφής μου . Ερευνώντας την ζωή της όλη κατάλαβα ότι η διαβόητη βασίλισσα έκανε μεν τεράστια λάθη αλλά είχε και προσόντα. Ήταν ζωηρή, έξυπνη, ακαταπόνητη, ακαταμάχητη στους γηραιούς ηγέτες τους οποίους γοήτευε πανεύκολα και γεμάτη καινούριες ιδέες. Ήταν η πρώτη που κατάλαβε την καταλυτική επίδραση που θα είχε η τηλεόραση στην πολιτική. Η πιο γκράντε ιδέα της όμως ήταν να συνδυάσει τα βασιλικά προξενιά για τα παιδιά της με την τουριστική εκτόξευση της Ελλάδας!!!
-Πώς διαχειρίζεται ο ιστορικός-συγγραφέας προσωπικότητες με αρνητικό φορτίο; Ρωτώ ακριβώς με αφορμή τη Φρειδερίκη, την οποία παρότι αποδομείτε πλήρως, συγχρόνως αναγνωρίζετε τα χαρίσματα της.
Πριν αρχίσω να γράφω είχα προβληματιστεί πολύ επ΄αυτού. Δεν ήθελα ούτε να κρίνω σαν εισαγγελέας, ούτε φυσικά να σταυρώσω κανέναν για τις επιλογές του. Όταν άρχισα να γράφω όμως ησύχασα γιατί διαπίστωσα ότι αυτομάτως έμπαινα χωρίς καμία προσπάθεια στα παπούτσια του βιογραφούμενου και τον περιέβαλα όχι πάντα με εκτίμηση ή με αγάπη αλλά σίγουρα με κατανόηση. Έβαζα στο τραπέζι χωρίς εμπάθεια και τα καλά του και τα στραβά του. Βέβαια δεν ανέλαβα και τον Χίτλερ- εκεί σίγουρα θα τα βρισκα σκούρα τα πράγματα…
-Η εξουσία είναι το υπέρτατο αφροδισιακό -το έχει πει και ο Χένρι Κίσινγκερ. Το μείγμα έρωτα - εξουσίας, πόσο επικίνδυνο είναι;
Ω πάρα πολύ επικίνδυνο! Γι αυτό ακριβώς είναι πολύτιμοι οι θεσμοί, γιατί είναι ένα εχέγγυο που μας προφυλάσσει από τα κόλπα της λίμπιντο.
-Ποιά από τα ζευγάρια αγαπήθηκαν περισσότερο από τους Έλληνες; Ο Τύπος της εποχής ασχολούνταν με τις συντρόφους των δημοσίων προσώπων ή τις αγνοούσε επιδεικτικά;
Νομίζω πως το πιο ερωτεύσιμο ζευγάρι ήταν ο Δραγούμης και η Πηνελόπη Δέλτα. Έχει κάτι το ξεχωριστό, το υψιπετές, το απόλυτα ρομαντικό αυτό το δίδυμο. Έρωτας έως θανάτου χωρίς να κάνουν ποτέ έρωτα- το φαντάζεστε;
-Στο βιβλίο δεν υπάρχουν βιβλιογραφικές αναφορές. Ο λόγος;
Δεν υπήρχε λόγος γιατί δεν απευθύνομαι σε συναδέλφους ή ερευνητές. Οι υποσημειώσεις και η βιβλιογραφία θα έδιναν στο βιβλίο μου όψη μελέτης, θα έδιωχνε ενδεχομένως τον μέσο αναγνώστη στον οποίο απευθύνεται. Εγώ θέλω να ζωντανέψω την ελληνική ιστορία δίνοντας σάρκα και οστά στους πρωταγωνιστές της, δεν θέλω να υπογράψω άλλο ένα σύγγραμμα!
-Παραδεχτήκατε πως «είναι δύσκολο να γράψεις πικρές αλήθειες, γ′ αυτό δεν πήρα κανένα ζωντανό», όπως και ότι «είναι εύκολο να γλιστρήσεις στην αγιογραφία» συνθέτοντας μία βιογραφία. Την ίδια στιγμή θέσατε το αφοπλιστικό ερώτημα: Δεν θα θέλατε να ξέρετε την ιδιωτική ζωή των πολιτικών πριν τους ψηφίσετε; Αν, για παράδειγμα, έχει πατήσει κάποιος πάνω στους φίλους του για να ανέλθει; Το ερώτημα είναι, πότε κατά τη γνώμη σας, θα μπορέσουμε να διαβάσουμε στην Ελλάδα τη βιογραφία ενός πολιτικού ο οποίος, όχι απλά είναι εν ζωή, αλλά και εν ενεργεία;
Από τη στιγμή που θα γίνει κοινό κτήμα η άποψη ότι δικαιούται ο ψηφοφόρος να ξέρει τα πάντα για τον πολιτικό που φιλοδοξεί να τον κυβερνήσει. Είμαστε τόσο μακριά απ΄αυτό που το βλέπω να αργεί. Εδώ μια γελοιογραφία κάνεις γι αυτούς, μια κριτική και σου πετάνε μηνύσεις για εκφοβισμό!
-«Από τη θητεία μου ως καθηγήτρια Ιστορίας στη Νομική σχολή -μια σχολή που εξ αντικειμένου δεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιστορία- κατάλαβα ότι είναι μεγάλη ανάγκη να ξυπνήσω αυτό το ενδιαφέρον στα παιδιά με κάθε τρόπο. Έτσι κάθε χρόνο προσπαθώ να εξανθρωπίσω την ιστορία που τους διδάσκω για να τους κερδίσω» είπατε στην παρουσίαση. Αν σας ζητούσα να στείλετε ένα μήνυμα στους εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, από τους οποίους και «παραλαμβάνετε» τους φοιτητές σας, ποιό θα ήταν αυτό;
Βάλτε χρώματα και μουσικές στην ιστορία, πετάξτε την παπαγαλία στο καλάθι των αχρήστων και πάνω απ΄όλα ερωτευτείτε το μάθημά σας για να το ερωτευτούν και οι μαθητές σας.
Info
Η νέα σειρά ντοκιμαντέρ με τίτλο «Ζευγάρια που έγραψαν ιστορία» του Cosmote History βασίζεται στο βιβλίο «Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας» της Λένας Διβάνη, η οποία υπογράφει το σενάριο και παρουσιάζει τα 9 επεισόδια του ντοκιμαντέρ.
Ιστορικοί, δημοσιογράφοι, συγγραφείς και απόγονοι των ζευγαριών αποκαλύπτουν «άγνωστες» πτυχές της ζωής τους και δίνουν τη δική τους οπτική γωνία για το πώς η προσωπική ζωή των ανθρώπων αυτών επηρέασε τη δημόσια εικόνα και την καριέρα τους.
Η σειρά κάνει πρεμιέρα την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου και θα προβάλλεται κάθε Παρασκευή στις 22.00 και σε επανάληψη κάθε Τρίτη στις 19.00. Το πρώτο επεισόδιο της σειράς θα είναι ταυτόχρονα διαθέσιμο και στο επίσημο YouTube κανάλι της Cosmote TV.
Το πρώτο επεισόδιο της σειράς παρουσιάζει τη θυελλώδη ερωτική σχέση ανάμεσα στον Γεώργιο Παπανδρέου και τη «βασίλισσα» του ελληνικού θεάτρου Κυβέλη Ανδριανού.
Οι δύο τους γνωρίστηκαν στη Χίο το 1919, όταν ο Παπανδρέου ήταν παντρεμένος με την αριστοκράτισσα Σοφία Μινέικο και η Κυβέλη σύζυγος του θεατρικού επιχειρηματία Κώστα Θεοδωρίδη και μητέρα τριών παιδιών. Η σχέση τους, αρχικά παράνομη, κατέληξε σε γάμο και τη γέννηση του γιού τους, Γιώργου.
Συντελεστές:
Παραγωγή: COSMOTE TV
Ιστορική Έρευνα - Σενάριο - Παρουσίαση: Λένα Διβάνη
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιώργος Αργυροηλιόπουλος, Τάκης Μπαρδάκος
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάκου, Μύρνα Τσάπα
Βοηθός Σκηνοθέτη: Κων/νος Φραγκόπουλος, Αμαλία Στολάτη
Β’ Βοηθός Σκηνοθέτη: Φοίβος Παπαδόπουλος
Μοντάζ: Γιώργος Ζαφείρης, Δημοσθένης Ράπτης
Μουσική Επιμέλεια: Θάνος Παπαδέλης, Αναστάσιος Κάτσαρης
Ηχοληψία: Γιώργος Στούπης, Νίκος Πατελάρος
Sound Editing – Μιξάζ: Αναστάσιος Κάτσαρης
Έρευνα Αρχειακού Υλικού: Νικόλας Νικολαϊδης, Ηλίας Πανταζής
Τίτλοι - Γραφικά: Γιώργος Φουκαράκης
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Παγώνης Σπύρος
Β’ Κάμερα: Βάιος Μπάστος, Βασίλης Δημητριάδης, Παντελής Λαδάς, Μιχάλης Μπροκαλάκης, Μάνος Κριτσωτάκης, Στράτος Κουρλής
Συμμετείχαν οι ηθοποιοί - σπουδαστές:
Σέπε Γιάννης, Παπουτσόγλου Σοφία, Παπαβασιλείου Έλενα, Μικρόπουλος Λεωνίδας, Παραδείσης Μάριος, Σεμερτζίδης Μάκης, Κοτσαφτάκη Κωνσταντίνα, Κυριακού Κάλλυ, Μητράκα Ευανθία, Στολάτη Αμαλία, Ουλκέρογλου Νικόλας, Νταλανίκα Λιλή, Μυλόπουλος Ανδρέας, Πέρρος Δημήτρης, Αντωνιάδης Αντώνης, Βασιλειάδη Ανδρονίκη, Βελλοπούλου Κατερίνα, Γκινίκη Χρύσα, Ιωαννίδου Ρεγγίνα, Καραμέρη Χρυσιάννα, Κεσίλογλου Μαρία, Κωτσαδάμ Αμαλία, Κωνσταντίνου Κατερίνα, Λουπασάκη Ελευθερία, Παπαζήκου Αθανασία, Τσάτσαλη Ευριδίκη, Τσιμπουρλάς Στέφανος, Δραγώνα Νίνα