Πριν από μερικά χρόνια, περίεργες μαύρες κηλίδες που έμοιαζαν με μούχλα άρχισαν να εμφανίζονται σε μια συλλογή από τα πιο διάσημα σχέδια και γραπτά του Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον The Codex Atlanticus.
Το Codex Atlanticus (Ατλαντικός Κώδικας), η μεγαλύτερη συλλογή κειμένων και σχεδίων του Ντα Βίντσι, αποτελείται από 12 τόμους με 1.119 σελίδες που χρονολογούνται στην περίοδο 1478-1519.
Τα περιεχόμενα καλύπτουν μια ποικιλία θεμάτων με τα οποία ασχολήθηκε η μεγαλοφυία της Αναγέννησης, από τα μαθηματικά μέχρι τη βοτανική και τις ιπτάμενες μηχανές.
Το όνομά του υποδηλώνει το μεγάλο χαρτί που χρησιμοποιήθηκε για τη διατήρηση των αυθεντικών σελίδων του σημειωματάριου Λεονάρντο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για άτλαντες.
Ο κώδικας, που στεγάζεται από το 1997 σε ελεγχόμενο μικροκλίμα στη Biblioteca Ambrosiana * του Μιλάνου, άρχισε να δείχνει σημάδια μαυρίσματος. Η έρευνα έδειξε ότι αυτά τα «σκοτεινά μπαλώματα» υπήρχαν σε περίπου 210 σελίδες του κώδικα.
Στο παρελθόν η Biblioteca Ambrosiana είχε ζητήσει από μικροβιολόγους να εξετάσουν το Codex Atlanticus όταν ορισμένοι μελετητές προειδοποίησαν για την εμφάνιση μαύρων λεκέδων σε φύλλα προστατευτικού χαρτιού με τα οποία είχαν επενδυθεί τα χειρόγραφα.
Οι κηλίδες που έμοιαζαν με μούχλα αποδείχθηκε τελικά ότι προέρχονταν από άλατα υδραργύρου, τα οποία είχαν προστεθεί στο προστατευτικό χαρτί ακριβώς για να το προφυλάξουν από μύκητες και άλλα μικρόβια.
Ωστόσο, νέα έρευνα που εξέτασε τις σελίδες χρησιμοποιώντας απεικόνιση υπερφασματικής φωτοφωταύγειας και απεικόνιση φθορισμού UV βρήκε άμυλο και κόλλα βινυλίου στις έντονα λεκιασμένες περιοχές του κώδικα, στις άκρες των σελίδων όπου είναι συνδεδεμένες.
«Ένα μείγμα κόλλας PVAc και αμύλου εντοπίστηκε στην περιοχή πιο κοντά στο φύλλο, που είναι η περιοχή που φαίνεται σκοτεινή», έγραψε η ομάδα στην εργασία της.
«Απομένει να καθοριστεί εάν οι αντιδράσεις αποικοδόμησης αυτής της συνθετικής κόλλας (μαζί με την υδρόλυση χαρτιού) θα μπορούσαν να έπαιξαν ρόλο στην εμφάνιση των μαύρων κηλίδων».
Η ομάδα βρήκε επίσης στρογγυλά ανόργανα νανοσωματίδια που αποτελούνται από υδράργυρο και θείο μέσα σε κοιλότητες στο χαρτί πασπαρτού που χωρίζει τις σελίδες του κώδικα, αναφέρει το Iflscience.
«Η παρουσία υδραργύρου θα μπορούσε να συσχετιστεί με την προσθήκη ενός αντιφυτικού άλατος στο μείγμα κόλλας που χρησιμοποιείται στις τεχνικές αποκατάστασης της Γκροτταφερράτα, το οποίο θα μπορούσε να είχε εφαρμοστεί μόνο σε ορισμένες περιοχές του χαρτιού πασπαρτού, ακριβώς εκεί που κρατά το φύλλο, για να διασφαλιστεί προσκόλληση και πρόληψη μικροβιολογικών προσβολών στον Κώδικα», προσθέτουν.
«Η παρουσία του θείου, από την άλλη πλευρά, έχει συνδεθεί με την ατμοσφαιρική ρύπανση (στο Μιλάνο τη δεκαετία του 1970, τα επίπεδα διοξειδίου του θείου SO2 ήταν πολύ υψηλά) ή με τα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται στην κόλλα, τα οποία με την πάροδο του χρόνου θα είχαν οδηγήσει σε αντίδραση με άλατα υδραργύρου και σχηματισμός σωματιδίων μετακιννάβαρης, υπεύθυνα για τις μαύρες κηλίδες».
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο Nature.
―――――――-
* Η Αμβροσιανή βιβλιοθήκη (Biblioteca Ambrosiana) είναι ιστορική βιβλιοθήκη και πινακοθήκη στο Μιλάνο της Ιταλίας. Η Αμβροσιανή βιβλιοθήκη (Biblioteca Ambrosiana) είναι ιστορική βιβλιοθήκη και πινακοθήκη στο Μιλάνο της Ιταλίας.
Ιδρύθηκε το 1609 από τον καρδινάλιο Φεντερίκο Μπορρομέο, ο οποίος έστειλε απεσταλμένους του σε δυτική και ανατολική Ευρώπη και Συρία, για τη συλλογή υλικού και τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης. Ονομάστηκε προς τιμή του Αμβροσίου Μεδιολάνων, προστάτη αγίου του Μιλάνου.
Μετά τον θάνατο του καρδιναλίου το 1631, η βιβλιοθήκη απέκτησε 12 χειρόγραφα του Λεονάρντο ντα Βίντσι, συμπεριλαμβανομένου του Ατλαντικού Κώδικα.
Το κτήριο υπέστη φθορές κατά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο, και επιδιορθώθηκε το 1952, ενώ έγινε εκτεταμένη ανακαίνιση την περίοδο 1990–1997.