Η πρόθεση του 37χρονου Προέδρου της Χιλής, Γκάμπριελ Μπόριτς, να κρατικοποιήσει την τεράστια βιομηχανία λιθίου της χώρας του, φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της εξόρυξης του λεγόμενου «λευκού χρυσού» του 21ου αιώνα.
Ένα φυσικό ορυκτό μέταλλο, η εξόρυξη του οποίου γίνεται σε συγκεκριμένα σημεία του πλανήτη και εξελίσσεται σε μια από τις πιο επικερδείς βιομηχανίες του κόσμου. Όμως έχει ένα σημαντικό μειονέκτημα. Κάποια στιγμή η εξόρυξή του θα στερέψει και μέχρι τότε, ίσως έχει προκαλέσει μεγάλη οικολογική καταστροφή.
Αν κι εδω και χρόνια το λίθιο, χρησιμοποιείται στις μπαταρίες των φορητών υπολογιστών και των κινητών τηλεφώνων, στη βιομηχανία γυαλιού και κεραμικών η χρήση του από τις αυτοκινητοβιομηχανίες στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα εκτόξευσε τη ζήτηση του παγκοσμίως.
Σε ομιλία του την περασμένη βδομάδα, ο Χιλιανός πρόεδρος αποκάλυψε ότι στα άμεσα σχέδια του είναι η δημιουργία μιας νέας κρατικής εταιρείας λιθίου, που θα ελέγχει τις εξορύξεις στα μεγαλύτερα αποθέματα του πλανήτη και κατ′ επέκταση την παγκόσμια αγορά, καθώς η Χιλή και η Αυστραλία είναι οι απόλυτοι κυρίαρχοι.
Επιπλέον, θέλει να επικεντρωθεί η εξόρυξη λιθίου στην τεχνολογία της λεγόμενης «Αμεσης Εξόρυξης Λιθίου» (DLE) αντί της «Αμεσης Εξαγωγής Λιθίου σε προϊόν» (DLP) που παραδοσιακά χρησιμοποιείται για την αφαίρεση του μετάλλου από την άλμη στις λίμνες, σε μια προσπάθεια να περιορίσει την καταστροφή του περιβάλλοντος.
Το λίθιο στη Χιλή και την Αργεντινή εξορύσεται στις ερήμους αλατιού σε αντίθεση με την Αυστραλία, που προέρχεται από την εξόρυξη μεταλλευμάτων.
Η πιο γνωστή αλυκή στην Χιλή, η Ατακάμα, θεωρείται ο κρατικός θησαυρός της χώρας, όπου η εξόρυξη της πρώτης ύλης γίνεται όταν το αλμυρό νερό από τις υπόγειες λίμνες που περιέχει λίθιο έρχεται στην επιφάνεια και εξατμίζεται σε μεγάλες κοιλότητες (αλυκές).
Το αλατούχο διάλυμα που απομένει, μετά από την κατάλληλη επεξεργασία σε διάφορα στάδια μετατρέπεται σε λίθιο για μπαταρίες.
Ο «λευκός χρυσός» του 21ου αιώνα
Δεδομένου ότι η παγκόσμια ζήτηση λιθίου πρόκειται να τριπλασιαστεί έως το 2050, ο έλεγχος της αγοράς του θα δώσει μεγάλη δύναμη στη Χιλή, η οποία παράγει 8 εκατομμύρια τόνους λιθίου το χρόνο, έχοντας τα μεγαλύτερα γνωστά αποθέματα στον κόσμο.
Ακολουθεί η Αυστραλία με 2,7 εκατομμύρια τόνους και η Αργεντινή με 2 εκατομμύρια τόνους, η οποία ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει την παραγωγή της, εάν η Χιλή κρατικοποιήσει τις εξορύξεις, σε μια προσπάθεια να κερδίσει μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας αγοράς.
Μερίδιο στην επικερδή αγορά προσπαθεί να έχει και η Κίνα που παράγει 1 εκατομμύριο τόνους ενώ στην Ευρώπη, με τις ισχυρές αυτοκινητοβιομηχανίες, μόνο η Πορτογαλία διαθέτει μικρότερες ποσότητες από την πολύτιμη πρώτη ύλη.
Τα συνολικά παγκόσμια αποθέματα εκτιμώνται σε 14 εκατομμύρια τόνους. Αυτό αντιστοιχεί σε 165 φορές τον όγκο παραγωγής του λιθίου το 2018.
Μεταξύ του 2008 και του 2018, οι χώρες παραγωγής αυξήσαν τις εξορύξεις από τους 25.400 στους 85.000 τόνους, με τις αυτικινητοβιομηχανίες να καθορίζουν σημαντικά τη ζήτηση λόγω της χρήσης του στις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων.
«Αυτή είναι η καλύτερη ευκαιρία που έχουμε για τη μετάβαση σε μια βιώσιμη και ανεπτυγμένη οικονομία», είπε ο Μπόριτς, ο νεαρότερος πρόεδρος της χώρας που εξελέγη στα τέλη του 2021.
Το μεγάλο στοίχημα
Η τεχνολογία DLE έχει σχεδιαστεί για να εξάγει το μέταλλο από τις αλυκές στην έρημο Ατακάμα της Χιλής και αλλού στον κόσμο, χρησιμοποιώντας φίλτρα, μεμβράνες, κεραμικές χάντρες ή άλλο εξοπλισμό.
Μια τεχνολογία, που σύμφωνα με τους υποστηρικτές της, αφήνει μικρότερο αποτύπωμα στο περιβάλλον από ότι τα ανοιχτά ορυχεία και οι λίμνες εξάτμισης, που συχνά έχουν το μέγεθος δεκάδων γηπέδων ποδοσφαίρου και καταστρέφουν το μικροκλίμα στις τοπικές κοινότητες.
Όμως η τεχνολογία DLE δεν έχει εξελιχθεί αρκετά, καθώς χρησιμοποιεί ακόμη μεγάλες ποσότητες πόσιμου νερού και ηλεκτρικής ενέργειας. Εάν η Χιλή καταφέρει να εξελίξει αυτή την τεχνολογία θα παγιώσει την κυριαρχία της στην παγκόσμια βιομηχανία λιθίου για τις επόμενες δεκαετίες.
«Ο διάβολος όμως είναι στις λεπτομέρειες», υποστηρίζει ο Κρις Μπέρι, ανεξάρτητος σύμβουλος του Χιλιανού προέδρου, υπογραμμίζοντας ότι οι εταιρείες που λειτουργούν εργοστάσια εξόρυξης θα πρέπει να πειστούν να επενδύσουν σε νέες, βιώσιμες τεχνολογίες.
Η SQM και η Albemarle Corp είναι οι δύο από τους παραγωγούς λιθίου της Χιλής, που χρησιμοποιούν τις λίμνες εξάτμισης για την παραγωγή του μετάλλου. Και οι δύο χρησιμοποιούν την τεχνολογία DLE, αν και κανένας δεν έχει πάει ένα βήμα παραπέρα.
Η Livent Corp χρησιμοποιεί μια παραλλαγή της τεχνολογίας DLE στην Αργεντινή σε συνδυασμό με τις λίμνες εξάτμισης. Ο Μπόριτς θέλει, ωστόσο, η τεχνολογία DLE να έχει τη δυνατότητα μετά την εξόρυξη λιθίου να επιστρέφει ό,τι έχει απομείνει πίσω στο έδαφος, ώστε να μην επηρεάζει τους υδροφόρους ορίζοντες.
«Ο Μπόριτς έχει κατανοήσει ότι δεν πρέπει απλά να εξατμίσεις όλο το νερό της λίμνης και να καταστρέψεις τις γεωλογικές δομές για να κατακτήσεις μερίδιο σε μια αναδυόμενη αγορά. Πρέπει να κοιτάξεις και το μέλλον», είπε ο Τζον Λούκα, ένας από τους πρωτοπόρους της τεχνολογίας DLE τη δεκαετία του 1970 που τώρα είναι Διευθύνων Σύμβουλος της International Battery Metals Ltd.
Ανάμεσα στις εταιρείες που στηρίζουν αυτή την τεχνολογία είναι η Lake Resources που συνεργάζεται με την Lilac Solutions Inc του Μπιλ Γκέιτς για την ανάπτυξη της τεχνολογίας DLE της Lilac στην Αργεντινή.
Το μεγάλο στοίχημα, ωστόσο, σε μια αγορά που θα κυριαρχήσει τις επόμενες δεκαετίες, είναι να προστατευτούν οι φυσικοί πόροι και το περιβάλλον και να μην υπάρξει όφελος μόνο για τις πολυεθνικές εταιρείες αλλά και για τις τοπικές κοινότητες.