Ο υπουργός Εσωτερικών της Λιβύης Χάλεντ Μάζεν εξέφρασε αμφιβολίες σήμερα 1/12/2021 για το κατά πόσο είναι εφικτό να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα των προεδρικών εκλογών, που είναι προγραμματισμένες για τις 24 Δεκεμβρίου, καθώς, όπως εξήγησε ”επιδεινώνονται οι παραβιάσεις” όσο πλησιάζει αυτή η ημερομηνία.
″Οι παραβιάσεις και οι επιθέσεις θα εμποδίσουν τις προσπάθειες να διαφυλάξουμε την ασφάλεια (της εκλογικής διαδικασίας), κάτι που θα έχει επιπτώσεις στη διεξαγωγή τους και τη δέσμευσή μας να τις οργανώσουμε εντός μιας συγκεκριμένης προθεσμίας”, είπε ο Μάζεν, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στην Τρίπολη μαζί με την υπουργό Δικαιοσύνης.
Ο Μάζεν αναφέρθηκε στα επεισόδια που καταγγέλλονται από την περασμένη Πέμπτη στη Σέμπχα, στη νότια Λιβύη, όπου υποστηρικτές του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ φέρονται να εμπόδισαν τους δικηγόρους του Σαΐφ αλ Ισλάμ Καντάφι να υποβάλουν έφεση στην απόφαση αποκλεισμού του πελάτης τους από τις προεδρικές εκλογές.
Την Δευτέρα ο ΟΗΕ ανέφερε ότι ”δικαστές εμποδίστηκαν να εκτελέσουν τα καθήκοντά τους” κάτι που παρεμποδίζει την εκλογική διαδικασία. Η μεταβατική κυβέρνηση τόνισε ότι ”παρακολουθεί με μεγάλη ανησυχία” την παρεμπόδιση του έργου της δικαιοσύνης.
Μολονότι θεωρητικά η Λιβύη διαθέτει μια μεταβατική κυβέρνηση που εδρεύει στην Τρίπολη, στα δυτικά της χώρας, το ανατολικό τμήμα και ένα μέρος του νότου ελέγχονται ντε φάκτο από τον Χάφταρ.
Σε αυτό το κλίμα έντασης, η δικαστική επιτροπή που θα εξέταζε την προσφυγή του Σαΐφ αλ Ισλάμ αποφάσισε νωρίτερα σήμερα να αναβάλει επ’ αόριστον την ανακοίνωση των συμπερασμάτων της.
Τι συμβαίνει;
Λιγότερο ένα μήνα πριν από τις προεδρικές εκλογές στις 24 Δεκεμβρίου, στη Λιβύη βασιλεύει αβεβαιότητα για το ποιος θα είναι ο επόμενος ηγέτης στην πρώην ”Τζαμαχίρια” του Μουαμάρ Καντάφι. Ο απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών Γιαν Κούμπις, πέτυχε να κερδίσει τον τίτλο του χειρότερου ειδικού εκπροσώπου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ και παραιτήθηκε από το αξίωμα στις 17 Νοεμβρίου. Το σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών να πραγματοποιήσουν εκλογές στη Λιβύη, έμπαζε από όλες τις πλευρές.
Το Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου (LPDF) είχε αποτύχει παταγωδώς κάτω από τα χτυπήματα των πολλαπλών βέτο και τα εκλογικά προσχέδια που έστηνε το Κοινοβούλιο του Τομπρούκ. Η σημερινή εικόνα: ένα τεράστιο χάος που δημιουργήθηκε με μοναδικό σκοπό τη διατήρηση του status quo. Ο Σλοβάκος Κούμπις δεν τα κατάφερε με τους Λίβυους πολιτικούς και αναμένεται να δώσει τη σκυτάλη στον Βρετανό διπλωμάτη Nicholas Kay στις 10 Δεκεμβρίου, εκτός εάν η Ρωσία ασκήσει βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Τα Ηνωμένα Έθνη, με άλλα λόγια, είναι στα πρόθυρα να υψώσουν λευκή σημαία.
Δρόμος μετ′ εμποδίων
Ο δρόμος προς τις εκλογές στη Λιβύη σήμερα μοιάζει με φρενήρη κούρσα μετ′ εμποδίων. Ο σύντομος διαθέσιμος χρόνος, η πολύ περίπλοκη εκλογική διαδικασία, η μη αποχώρηση ξένων στρατιωτών και μισθοφόρων και η υποψηφιότητα προσωπικοτήτων που δημιουργούν έντονες αντιπαραθέσεις, όπως ο Σαΐφ αλ Ισλάμ Καντάφι και ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ βαραίνουν σαν ογκόλιθος την επιτυχία της ψηφοφορίας.
Η Διεθνής Διάσκεψη για τη Λιβύη, την οποία ήθελε πάση θυσία η Γαλλία στις 12 Νοεμβρίου του 2021, έκανε τουλάχιστον ένα καλό πράγμα. Επαναλαμβάνοντας τη σημασία της διεξαγωγής ελεύθερων, δίκαιων, χωρίς αποκλεισμούς, αξιόπιστων και κυρίως ταυτόχρονων προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών στις 24 Δεκεμβρίου 2021 ανέδειξε ότι αυτό δεν ήταν καθόλου προφανές.
Στην σύσκεψη αυτή, η Ιταλία έκανε μια αποφασιστική παρέμβαση, εμποδίζοντας την προσπάθεια της Γαλλίας και της Αιγύπτου να καθορίσουν το εκλογικό παιχνίδι σε δύο γύρους με μεγάλη χρονική απόσταση μεταξύ τους: με πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στις 24 Δεκεμβρίου και έναν δεύτερο γύρο στα μέσα Φεβρουαρίου. σε συνδυασμό με την εκλογή βουλευτών. Για να διακινδυνεύσω μια ποδοσφαιρική σύγκριση, θα ήταν σαν να παίζαμε τον τελικό του Champions League σε δύο ημίχρονα, με διαφορά σχεδόν δύο μηνών....
Ο χρόνος στην κλεψύδρα κοντεύει να τελειώσει
Ένα πράγμα πρέπει να ειπωθεί δυνατά και ξεκάθαρα: η συντριπτική πλειονότητα των Λιβύων θέλει να πάει σε εκλογές για να επιλέξει τους ηγέτες τους, διορισμένους μέχρι τώρα μέσω αδιαφανών μηχανισμών που επινοήθηκαν από τον ΟΗΕ.
Αυτό αποδεικνύεται από τον υψηλό αριθμό εκλογικών βιβλιαρίων που διανεμήθηκαν σε χρόνο ρεκόρ: πάνω από 1,84 εκατομμύρια από τις 8 έως τις 24 Νοεμβρίου, περίπου 64,3 για το σύνολο των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Και δικαίως: ο κόσμος έχει κουραστεί από την υπερβολική δύναμη των πολιτοφυλακών και από έναν πόλεμο που συνεχίζεται σε εναλλασσόμενες φάσεις από το 2014, στερώντας από τους Λίβυους τους τεράστιους φυσικούς πόρους που θα ήταν δικαιωματικά δικοί τους.
Ποιοι είναι όμως οι υποψήφιοι για τις προεδρικές εκλογές; 98 υποψήφιοι πρόεδροι έχουν καταθέσει τα έγγραφα στα κέντρα της Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής (Hnec) στη Βεγγάζη (ανατολικά), τη Sebha (νότια) και την Τρίπολη (δυτικά).
Προσοχή όμως: η υποβολή αιτήσεων δεν σημαίνει τίποτα. Αρχικά είναι απαραίτητο οι αρμόδιες αρχές να ελέγξουν το ποινικό μητρώο και τη φορολογική θέση των υποψηφίων. Και για το επίσημο καθεστώς θα χρειαστεί στη συνέχεια να περιμένουμε άλλες 12 ημέρες για προσφυγές.
Στις 27 Νοέμβρη, 73 υποψήφιοι επιλέχθηκαν από την Ύπατη Εθνική Εκλογική Επιτροπή ως προκαταρκτικοί πιθανοί υποψήφιοι για να συμμετάσχουν στην κούρσα για την ψηφοφορία της 24ης Δεκεμβρίου, συμπεριλαμβανομένων των Χαφτάρ, του προέδρου της βουλής Αγκίλα Σάλεχ και του σημερινού πρωθυπουργού Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα, ενώ άλλοι 25 αποκλείστηκαν. με προσφυγές στα δικαστήρια,συμπεριλαμβανομένων των Σαΐφ αλ-Ισλάμ Καντάφι και Νούρι Αμπού Σαμέιν.στη συνέχεια, το ίδιο συνέβη και με τον στρατηγό Χαφτάρ.
Οι υποψήφιοι που διεκδικούν την Προεδρία
Από τους 98 υποψηφίους, ξεχωρίζουν κυρίως δύο (εκτός από ενδεχόμενη έκπτωση) .
Ο πρώτος είναι ο Σαΐφ αλ Ισλάμ Καντάφι, ο δευτερότοκος γιος (από οκτώ παιδιά) του συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι, καταζητούμενος από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για φερόμενα εγκλήματα πολέμου, είχε καταδικαστεί σε θάνατο από τα λιβυκά δικαστήρια με ποινή που ακυρώθηκε αργότερα με αμνηστία του κοινοβουλίου του Τομπρούκ, το 2015.
Ο δεύτερος είναι ο πρωθυπουργός της προσωρινής κυβέρνησης εθνικής ενότητας της Λιβύης, Αμπντουλχαμίντ Ντμπεϊμπά. Γόνος μιας ισχυρής φυλής της Misrata, της ισχυρής «πόλης-κράτους» της Τριπολίτιδας, ο επικεφαλής της απερχόμενης κυβέρνησης κατάφερε να κερδίσει υποστήριξη σε αυτούς τους λίγους μήνες στην εξουσία χάρη σε ένα μείγμα πρόνοιας, επιδοτήσεων και προπαγάνδας.
Ο δρόμος του Ντμπεϊμπά προς τις εκλογές φαίνεται να έχει εξομαλυνθεί, παρά τις καταγγελίες για διαφθορά και τους ισχύοντες κανόνες βάσει των οποίων θα έπρεπε να είχε παραιτηθεί έως τις 24 Σεπτεμβρίου, τρεις μήνες πριν από την ημερομηνία των εκλογών.
Ακολουθεί ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ, ο ισχυρός άνδρας από την Κυρηναϊκή -με αμερικανικό διαβατήριο- που προσπάθησε να εισέλθει στην Τρίπολη τον Απρίλιο του 2019 χωρίς να τα καταφέρει. Μια εκλογή του φαίνεται μέχρι σήμερα μάλλον απίθανη, έστω και με βάση μόνο την δημογραφία: οι υποστηρικτές του ανήκουν στις φυλές και τις πολιτοφυλακές της Κυρηναϊκής, όπου κατοικεί μόλις το ένα τρίτο του πληθυσμού της Λιβύης.
Προτάθηκε επίσης η πρόεδρος του κοινοβουλίου, Ακίλα Σάλεχ, μια γριά αλεπού στην πολιτική αρένα της Λιβύης,ο μεγάλος αρχιτέκτονας του περίπλοκου εκλογικού νόμου με τον οποίο οι Λίβυοι θα αναγκαστούν να ψηφίσουν.
Ο πρώην υπουργός Εσωτερικών Φάθι Μπασάγκα, ένας ισχυρός άνδρας από τη Μισράτα, τον οποίο αποδοκιμάζουν οι επαναστατικές πολιτοφυλακές της Τρίπολης, αλλά τον εκτιμούν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, είναι επίσης υποψήφιος προς το παρόν.
Και μετά πάλι ο πρώην αντιπρόεδρος Αχμέντ Μάιτικ, επιχειρηματίας από τη Misrata που μιλά άπταιστα ιταλικά, συγγραφέας της πρώτης μεγάλης προσέγγισης μεταξύ ανατολής και δύσης που ξεκλείδωσε τα λιμάνια πετρελαίου το 2020, και ο Αρέφ αλ Ναΐντ (Aref al Nayed), δημόσιο πρόσωπο στην Κυρηναϊκή, κοντά στον στρατηγό Χάφταρ, αλλά με επιρροές στην Τριπολίτιδα χάρη στη φυλή Warfalli στην οποία ανήκει.
Από win-win σε ”ήττα-ήττα”
Ωστόσο, η παραίτηση του Κόμπλερ ρίχνει μια ανησυχητική σκιά στο μέλλον της Λιβύης. Η εντύπωση είναι ότι από win-win, όπως όφειλε αρχικά, η εκλογική διαδικασία έχει γίνει πλέον μια ”ήττα-ήττα”, δηλαδή μια κατάσταση στην οποία όλοι χάνουν.
Υπό κανονικές συνθήκες, πρώτα μπαίνουν τα θεμέλια του κράτους με Σύνταγμα, μετά γίνονται εκλογές. Αλλά στην Λιβύη δεν υπάρχει κανονικότητα και οι μπότες ξένων μισθοφόρων που είναι ακόμα καλά φυτεμένες στην άμμο της λιβυκής ερήμου μας το θυμίζουν.
Η εξαναγκασμός της ψήφου - όπως μια νίκη για παράδειγμα του Ντμπεϊμπά -, ωστόσο, κινδυνεύει να δημιουργήσει ένα παρόμοιο σενάριο το 2014, όταν ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ως αποτέλεσμα αμφισβητούμενων εκλογών.
Μια πιθανή ολιγόμηνη αναβολή των εκλογών ίσως είναι σοφή απόφαση, αλλά η εντύπωση που κυριαρχεί είναι ότι το σημείο χωρίς επιστροφή έχει πλέον ξεπεραστεί.