Στο πρώτο μέρος του άρθρου μας καταθέσαμε σκέψεις μας αναφορικά με την παγκοσμιοποίηση, η οποία προδήλως και ανεπιστρεπτί έχει πλέον έλθει και καθημερινά γίνεται εκτυπώτερη και αντιληπτή από περισσότερους. Συν τοις άλλοις αναφέραμε επίσης ότι ο εθνικισμός, μια ιδεολογία που επικράτησε μετά το διαφωτισμό, σήμερα λόγω της ροής των πραγμάτων συνεχώς αποδομείται και υποστρέφει, παρά τις όποιες πρόσφατες παροδικές του αναλαμπές. Αναλαμπές που οφείλονται στη μεγάλη ανασφάλεια και στα πολλαπλά προβλήματα και αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι άνθρωποι. Στο παρόν δεύτερο μέρος του άρθρου μας θα προσπαθήσομε να προσεγγίσομε τη συμπεριφορά των Ορθοδόξων μέσα στον κατακλυσμό αυτό, να προσεγγίσομε τις σκέψεις και τις αντιδράσεις τους, αλλά και το προς τα πού θα πρέπει να κινηθούν με βάση πάντα τις δικές μας εκτιμήσεις.
Νομίζω λοιπόν ότι οι ορθόδοξοι βρίσκονται σε μεγάλη σύγχυση ειδικά στη χώρα μας. Παρατηρούν άβουλα τα τεκταινόμενα, χωρίς επαρκή αντίληψη των πραγμάτων, χωρίς απαντήσεις και χωρίς κατεύθυνση. Πιθανώς αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ορθόδοξη θεολογία ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα όμηρος των παπικών και προτεσταντικών θρησκευτικών αντιλήψεων, αλλά και στο γεγονός ότι η ίδια η Εκκλησία ήταν (και εν πολλοίς παραμένει) όμηρος του (ανορθόδοξου) κράτους, αδυνατούσα να εκφέρει ισχυρό λόγο. Φυσικά στη σύγχυση των ορθοδόξων μεγάλο ρόλο παίζει και το γεγονός ότι ο λαός για δεκαετίες είχε εσφαλμένα ταυτίσει το χριστιανικό με το εθνικό (ελληνοχριστιανισμός). Μπροστά στην προϊούσα λοιπόν κατάρρευση του εθνικού οι ορθόδοξοι παραμένουν ενεοί, αδυνατώντας να ερμηνεύσουν.
Έτσι οι περισσότεροι ορθόδοξοι απλώς παραδίδονται στη ροή των πραγμάτων, πολλές φορές απαξιώνοντας και την ίδια την Ορθοδοξία ως «οπιστοδρομική». Άλλοι φανατίζονται και εγκλωβίζονται περισσότερο στον «εθνικισμό», ενώ αρκετοί είναι και οι ορθόδοξοι οι οποίοι αντιδρούν σπασμωδικά με γραφικότητες χωρίς όμως να δίνουν ουσιαστικές απαντήσεις στα υπαρκτά προβλήματα. Όσο δε για την ηγεσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας όχι μόνο στην χώρα μας αλλά σε οικουμενικό επίπεδο, μια ηγεσία πολυδιασπασμένη και πολλαπλώς δεσμευμένη από ποικίλες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εξαρτήσεις, εμφανίζει (για να το πούμε ευσχήμως) μεγάλο έλλειμμα όχι μόνο στην αντίληψη και κατανόηση των πραγμάτων, αλλά και στην εκφορά ορθόδοξου, φωτιστικού λόγου και πραγματικής καθοδήγησης του υπερεθνικού Λαού του Θεού.
Και πέρα από αυτά η ηγεσία της Εκκλησίας αλλά και μεγάλο μέρος του κλήρου είχε τρόπον τινά επαναπαυθεί και «βολευτεί» σε έναν παγιωμένο, άχρωμο, κοινωνικό ρόλο σαν απλώς άλλος ένας κοινωνικός συντελεστής του συστήματος. Είχε εν πολλοίς εκκοσμικευτεί αποκτώντας μιαν … αδράνεια και αποτελμάτωση. Είχε γίνει μέρος του status quo. Αυτά όμως όλα σήμερα αλλάζουν και γκρεμίζονται. Το status αλλάζει. Οι παγιωμένες κοινωνικές δομές και αυθεντίες καταρρέουν. Η κίνηση και η σχέση αναδεικνύονται και αναζητούνται.
Εάν η Εκκλησία δεν αποκτήσει και πάλι τη ζωντάνια της, εάν οι Ορθόδοξοι δεν ξαναγίνουν και πάλι «πυρός φλόγα» οι κίνδυνοι είναι μεγάλοι. Εάν η Εκκλησία δεν αποσείσει ταχύτατα τα βαρίδια του παρελθόντος, την απομάκρυνση από τη νηπτική παράδοση, την αδράνεια, τον εθνικισμό, τα δεσμά της εκκοσμίκευσης, το συσχηματισμό και την υποδούλωση στις κοσμικές εξουσίες, η Εκκλησία θα υποστρέψει και θα καταστεί περιθώριο αν όχι γραφικό κατάλοιπο του παρελθόντος.
Εάν όμως αντίθετα η Εκκλησία και οι Ορθόδοξοι, κληρικοί και λαϊκοί αναβαπτιστούν στα νάματα της γνήσιας πατερικής παράδοσης, στον ησυχασμό και το γνήσιο αγωνιστικό, ασκητικό φρόνημα, στην κάθαρση του νοός και στον κεντρικό άξονα της Ορθοδοξίας που είναι ο αγιασμός και η θέωση, τότε όχι μόνο η παγκοσμιοποίηση δεν είναι εμπόδιο, αλλά αποτελεί μεγάλη ευκαιρία και ευλογία.
Αντί οι Ορθόδοξοι να μουρμουρίζουν αμήχανα για την πνευματική, ηθική, κοινωνική και υλική αστάθεια και απορρύθμισή τους, ας αναβαπτιστούν στη Χάρη και στο φως της Θεανθρωπίας. Ας γευτούν και ας ζήσουν τη Θεανθρωπία, από εδώ και από τώρα, από αυτήν τη ζωή και ας μεταλαμπαδεύσουν τη Χάρη και ας δώσουν απαντήσεις στα πλείστα όσα οντολογικά αδιέξοδα του μετανεωτερικού ανθρώπου. Ο σημερινός μετανεωτερικός άνθρωπος με τα πολλαπλά προβλήματα και αδιέξοδα του προσβλέπει στην Ορθοδοξία, καίγεται και διψάει για απαντήσεις. Και ξέρει ότι μόνο η Ορθοδοξία στο σύγχρονο κόσμο μπορεί να του πει και να του δώσει κάτι ουσιαστικά διαφορετικό και λυτρωτικό γιαυτόν. Και η Ορθοδοξία έχει τις απαντήσεις. Ας μη σταθεί καν στη νίκη επί του θανάτου, ας πάει κατευθείαν στη Θεανθρωπία. Πιο πολύ από κάθε άλλη περίοδο στην ανθρώπινη ιστορία, ο σημερινός άνθρωπος έχει επείγουσα και απόλυτη ανάγκη να μάθει, να μετάσχει και να βιώσει τη Θεανθρωπία από τώρα, από αυτή τη ζωή. Και μόνο η Ορθοδοξία μπορεί να προσφέρει αυτό το δώρο: τη θέωση και απροϋπόθετο αγάπη.
Η εποχή πρέπει να προσληφθεί και θα προσληφθεί. Το απρόσληπτον και αθεράπευτον. Η εποχή που ζούμε θα γίνει κατεξοχήν η εποχή της Ορθοδοξίας. Ποιά στατικότητα μπορεί να αντέξει την αέναη κίνηση του Ορθοδόξου που όπου θέλει πνει; Ποιά αδράνεια μπορεί να νικήσει τη συνεχή διεύρυνση, τον ατελεύτητο πλατυσμό, την ανέσπερο μετοχή στη δόξα και στο φως; Ποιά δεσμά μπορούν να αντέξουν την ελευθερία της ένσαρκης ανάστασης; Ποιό πεπερασμένο του κόσμου μπορεί να αναμετρηθεί με την αιωνιότητα; Ποιά κλειστή σκέψη μπορεί να σταθεί στο άνοιγμα, την πρωτοτυπία και την ανατροπή της νηφαλίου μέθης των Ορθοδόξων; Ποιοί «πόροι» μπορούν να συγκριθούν με το «τα πάντα κατέχοντες»; Ποιά Ανθρώπινη οντολογία μπορεί να συγκριθεί με τη Θεανθρώπινη οντολογία;
Οι Ορθόδοξοι είναι το άλας του κόσμου. Αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές και αυτοί έχουν το προνόμιο και την ευθύνη να καθορίζουν τα πνευματικά του κόσμου τούτου. Ειδικά σήμερα πού όλοι οι άλλοι έχουν εγκλωβιστεί και προτείνουν την ίδια φθορά με άλλα λόγια ο καθένας. Και είναι σήμερα ακριβώς που η Χάρις υπερπερισσεύει. Η Ορθοδοξία θα λάμψει και σε προσωπικό και σε συλλογικό επίπεδο. Είναι η μόνη που μπορεί μέσα στην παγκοσμιοποίηση να λυτρώσει τον σημερινό, μετανεωτερικό άνθρωπο.